Ρωγμές στη Γη

Σχολεία, σπίτια και γεωργικές εκτάσεις στην Τανζανία επηρεάζονται από «μεγάλες χαράδρες» όπως αυτή. Από: Maarten Wynants.

Ρωγμές στη Γη: Η μεγάλη διάβρωση των ρεματιών δημιουργεί απειλές για ανθρωπιστική κρίση.

Πρόσφατη επιτόπια έρευνα από ερευνητές του Πανεπιστημίου Griffith ανέδειξε μια αφρικανική χώρα που αντιμετωπίζει μια ταχέως κλιμακούμενη περιβαλλοντική κρίση, καθώς η σοβαρή διάβρωση των ρεμάτων -που τοπικά ονομάζονται «μεγαρεδάλες»- προχωρά σε πολύτιμα γεωργικά τοπία.

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Άντριου Μπρουκς και ο Ερευνητής Δρ. Μάαρτεν Γουάιναντς από την Ερευνητική Ομάδα Ακριβείας για τη Διάβρωση και τη Διαχείριση Ιζημάτων (PrESM) του Griffith διαπίστωσαν ότι οι πληγείσες περιοχές στην Τανζανία υποστηρίζουν γεωργικές εκτάσεις υψηλής αξίας, κρίσιμες για την τοπική επισιτιστική ασφάλεια και την οικονομική σταθερότητα.

«Χωρίς ταχεία και συντονισμένη δράση, η κατάσταση είναι μια «ωρολογιακή βόμβα» που θα μπορούσε να προκαλέσει μη αναστρέψιμη κοινωνική, οικονομική και οικολογική ζημιά», δήλωσε ο Δρ. Γουάιναντς.

«Η εμφάνιση αυτών των μεγάλων ρεματιών χρονολογείται πριν από 30-50 χρόνια, αλλά πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι τώρα επεκτείνονται σε μια εκθετική καμπύλη ανάπτυξης, που σημαίνει ότι κάθε χρόνο διαβρώνονται όλο και πιο γρήγορα».

Οι παράγοντες που προκαλούν το πρόβλημα

Μέσα από τα χρόνια επιτόπιας εργασίας και μελέτης τους, ο Αναπληρωτής Καθηγητής Μπρουκς και ο Δρ. Γουάιναντς δήλωσαν ότι η αιτία αυτής της σημαντικής διάβρωσης προκλήθηκε από τις αυξανόμενες ανθρώπινες πιέσεις και τις αλλαγές στον τρόπο που αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους, όπως:

Η απομάκρυνση της φυσικής βλάστησης για γεωργικές εκτάσεις, η οποία οδήγησε σε έναν ταχέως αυξανόμενο πληθυσμό στην Τανζανία (διπλασιασμός περίπου κάθε 25 χρόνια και σήμερα στα 70 εκατομμύρια ανθρώπους).

Αναγκαστική εγκατάσταση νομάδων κτηνοτρόφων

Απώλεια κοινωνικοοικονομικού κεφαλαίου (η απώλεια δεξιοτήτων των ιθαγενών κατά την αποικιακή περίοδο, η έλλειψη διακυβέρνησης των φυσικών πόρων και η έλλειψη επενδύσεων στη διατήρηση του εδάφους).

«Υπάρχουν, φυσικά, και ορισμένοι φυσικοί παράγοντες που καθιστούν την περιοχή τόσο ευάλωτη σε αυτό το ζήτημα, όπως τα ηφαιστειακά και διασκορπισμένα εδάφη, οι μεταβλητές βροχοπτώσεις με εναλλαγές ξηρασιών και ακραίες πλημμύρες, και το λοφώδες έδαφος», δήλωσε ο Αναπληρωτής Καθηγητής Μπρουκς.

Αλλά κυρίως, η σημαντική μετατόπιση στη χρήση γης από τον άνθρωπο έπαιξε τον κρίσιμο ρόλο.

«Μετά την ανεξαρτησία, πολλοί κτηνοτρόφοι Μασάι μετεγκαταστάθηκαν σε μόνιμους οικισμούς, εγκαταλείποντας τα νομαδικά πρότυπα βόσκησης που κάποτε επέτρεπαν στα τοπία να ανακάμψουν κατά τη διάρκεια των εποχιακών μεταναστεύσεων», δήλωσε ο Δρ. Γουάιναντς. «Σήμερα, η γη που ιστορικά βόσκονταν μόνο εποχιακά καλλιεργείται και υπερβόσκεται μόνιμα, ασκώντας τεράστια πίεση στα εύθραυστα ηφαιστειακά και διασκορπισμένα εδάφη».

Κοινωνικές, οικονομικές και οικολογικές επιπτώσεις

Η ερευνητική ομάδα ανέφερε ότι οι μεγάλες χαράδρες όχι μόνο απειλούσαν γεωργικές εκτάσεις, βοσκοτόπια, δρόμους και γέφυρες, αλλά έθεταν επίσης σε κίνδυνο σχολεία, σπίτια και κοινότητες.

Σε μια περιοχή όπου περίπου το 70% των ανθρώπων βασιζόταν στην αυτοσυντήρηση, η απώλεια καλλιεργήσιμης γης έθεσε σε άμεσο κίνδυνο τόσο το εισόδημα όσο και την επισιτιστική ασφάλεια.

«Οι υποδομές κινδύνευαν εξίσου: δύο γέφυρες στην περιοχή μελέτης, με κόστος περίπου 100.000 δολάρια ΗΠΑ η καθεμία, καταστράφηκαν μέσα σε μια δεκαετία από την εγκατάστασή τους - μια τεράστια οπισθοδρόμηση σε ένα έθνος που αγωνίζεται να αναπτύξει βασικές υπηρεσίες», δήλωσε ο Δρ. Wynants.

«Οι καταρρέοντες δρόμοι και γέφυρες εμποδίζουν επίσης τους ανθρώπους να πουλήσουν τα πλεονάζοντα προϊόντα σε διανομείς ή να τα μεταφέρουν στις αγορές, επομένως δεν μπορούν να κερδίσουν χρήματα».

Κατάντη, τα ιζήματα από διαβρωμένα τοπία γέμιζαν γρήγορα ταμιευτήρες και λίμνες, υποβαθμίζοντας την ποιότητα του νερού και απειλώντας με κίνδυνο τη βιοποικιλότητα σημεία όπως το Εθνικό Πάρκο της Λίμνης Μανιάρα, ένα καταφύγιο ανθρώπου και βιόσφαιρας της UNESCO, το οποίο φιλοξενεί περισσότερα από 350 είδη πτηνών και ένα ευρύ φάσμα τυπικής αφρικανικής χερσαίας άγριας ζωής, όπως λιοντάρια και ελέφαντες.

Λύσεις και δρόμοι προς τα εμπρός

Σε απάντηση σε αυτές τις επιπτώσεις της διάβρωσης, οι ερευνητές του Griffith, σε συνεργασία με το Αφρικανικό Ίδρυμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Nelson Mandela της Τανζανίας, το Πανεπιστήμιο της Γάνδης στο Βέλγιο, και ενδιαφερόμενους φορείς και ΜΚΟ της Τανζανίας, όπως το Women's Agri-Enviro Vision, έχουν ξεκινήσει σταθμούς παρακολούθησης και επιδεικτικά έργα χρησιμοποιώντας εγχώριες, χαμηλού κόστους τεχνικές ελέγχου της διάβρωσης - συμπεριλαμβανομένων αναβαθμίδων αργού σχηματισμού, χωμάτινων αναχωμάτων και διαρροών φραγμάτων - αλλά αυτά τα μέτρα μπορούν να σταθεροποιήσουν μόνο μικρότερες χαράδρες.

Η ομάδα τόνισε ότι απαιτούνται επειγόντως αποκατάσταση μεγάλης κλίμακας, σημαντικές οικονομικές επενδύσεις και σημαντικές κοινωνικές αλλαγές στη διαχείριση της κτηνοτροφίας και της διαχείρισης του εδάφους, ώστε να αναχαιτιστεί η περαιτέρω ανάπτυξη των μεγάλων ρεματιών και να προστατευθεί το μέλλον της Τανζανίας.

«Για να σταματήσουμε εντελώς αυτό το πρόβλημα, χρειαζόμαστε μια συνολική μετατόπιση όπου οι άνθρωποι θα αποδεκατίζουν τα ζώα και θα ρυθμίζουν καλύτερα τη βόσκηση των ζώων, αλλά και θα επενδύουν στη βελτίωση και τη διαχείριση του εδάφους», δήλωσε ο Αναπληρωτής Καθηγητής Μπρουκς. «Και υπάρχει επίσης η ανάγκη να δημιουργηθεί ένα μεγάλο επενδυτικό ταμείο που θα υποστηρίζει τη συνεχιζόμενη αποκατάσταση και τη μελλοντική πρόληψη αυτών των μεγάλων ρεματιών».

Γεωδίφης με πληροφορίες από το Πανεπιστήμιο Griffith 

https://phys.org/news/2025-12-earth-major-gully-erosion-poses.html