Αυτός ο σεισμός έκανε όλα όσα ήλπιζαν οι επιστήμονες
Άποψη της γέφυρας Ava κοντά στο Sagaing της Μιανμάρ, η οποία κατέρρευσε κατά τη διάρκεια του σεισμού μεγέθους 7,7 Ρίχτερ τον Μάρτιο του 2025. Η γέφυρα χτίστηκε το 1934 και ήταν η μόνη γέφυρα πάνω από τον ποταμό Irrawaddy για περισσότερα από 60 χρόνια μετά την κατασκευή της. Πίστωση: Wang Yu, συν-συγγραφέας της μελέτης
Αυτός ο σπάνιος σεισμός έκανε όλα όσα ήλπιζαν να δουν οι επιστήμονες.
Ένας ισχυρός σεισμός στη Μιανμάρ αποκάλυψε πώς τα αρχαία ρήγματα μπορούν να απελευθερώσουν την πλήρη δύναμή τους, αναδιαμορφώνοντας την επιστήμη των σεισμών και τις προβλέψεις κινδύνου παγκοσμίως.
Ένας σπάνιος, εξαιρετικά μεγάλης διάρκειας σεισμός αποκάλυψε ότι τα ώριμα ρήγματα μπορούν να μεταφέρουν την πλήρη δύναμή τους απευθείας στην επιφάνεια. Η ανακάλυψη θα μπορούσε να σημαίνει ισχυρότερη δόνηση κοντά σε ρήγματα όπως το Σαν Αντρέας της Καλιφόρνια από ό,τι προβλέπουν τα τρέχοντα μοντέλα.
Ο ισχυρός σεισμός που έπληξε τη Μιανμάρ στις 28 Μαρτίου 2025, έδωσε στους ερευνητές μια ασυνήθιστη ευκαιρία να παρατηρήσουν πώς συμπεριφέρονται ορισμένα από τα πιο επικίνδυνα συστήματα ρηγμάτων του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων ρηγμάτων παρόμοιων με το San Andreas της Καλιφόρνια. Οι σεισμοί είναι συνήθως χαοτικοί και δύσκολο να μελετηθούν, αλλά αυτός ο σεισμός συνέβη κατά μήκος ενός ασυνήθιστα ευθύγραμμου και γεωλογικά «ώριμου» ρήγματος, δημιουργώντας σχεδόν ιδανικές συνθήκες για να εξεταστεί πώς απελευθερώνεται ενέργεια κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης ηπειρωτικής ρήξης.
Οι επιστήμονες δυσκολεύονται εδώ και καιρό να παρατηρήσουν σεισμούς που συμπεριφέρονται με τόσο καθαρό και προβλέψιμο τρόπο. Το συμβάν στη Μιανμάρ ξεχώρισε επειδή η γεωμετρία του ρήγματος εξάλειψε πολλές από τις επιπλοκές που συνήθως επισκιάζουν τον τρόπο με τον οποίο η σεισμική ενέργεια κινείται μέσα στη Γη.
Διερεύνηση του μακροχρόνιου μυστηρίου του ρηχού ελλείμματος
Μια διεθνής ερευνητική ομάδα με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο του Νέου Μεξικού επικεντρώθηκε στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο συμπεριφέρονται τα ώριμα ρήγματα κατά τη διάρκεια μεγάλων σεισμών, με ιδιαίτερη προσοχή σε ένα αμφιλεγόμενο φαινόμενο που ονομάζεται «έλλειμμα ρηχής ολίσθησης». Σε πολλούς σεισμούς, η επιφανειακή κίνηση είναι πολύ μικρότερη από την κίνηση που συμβαίνει βαθιά στο υπέδαφος. Αυτό το κενό έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με το εάν μέρος της ενέργειας απορροφάται από τα γύρω πετρώματα ή απλώς δεν ανιχνεύεται.
Αναλύοντας προσεκτικά τον σεισμό του 2025 στη Μιανμάρ, οι ερευνητές στόχευαν να προσδιορίσουν πώς η ενέργεια κινείται κατά μήκος ενός αρχαίου, σχετικά απλού συστήματος ρηγμάτων και εάν η βαθιά κίνηση μεταφέρεται πλήρως στην επιφάνεια.
Η μελέτη, με τίτλο «Μηχανική ώριμων ρηγμάτων που αποκαλύφθηκε από τον εξαιρετικά αποτελεσματικό σεισμό του Mandalay το 2025», δημοσιεύθηκε στο Nature Communications . Επικεφαλής της ήταν ο Επίκουρος Καθηγητής Eric Lindsey του UNM, σε συνεργασία με συνεργάτες από την Ταϊβάν και τη Μιανμάρ.
Μελετώντας έναν ισχυρό σεισμό από το διάστημα
Επειδή η Μιανμάρ πλήττεται επί του παρόντος από ένοπλες συγκρούσεις και ο σεισμός προκάλεσε περαιτέρω ζημιές στις υποδομές, οι ερευνητές δεν μπόρεσαν να διεξάγουν γρήγορα επιτόπιες έρευνες. Αντ' αυτού, στράφηκαν σε δορυφορικές παρατηρήσεις για να συλλέξουν τα δεδομένα που χρειάζονταν για την ανάλυσή τους.
«Χρησιμοποιήσαμε δύο κύριες δορυφορικές τεχνολογίες: την Οπτική Συσχέτιση Εικόνας (χρησιμοποιώντας δορυφόρους Sentinel-2) για να παρακολουθήσουμε πώς κινούνταν τα pixel στις δορυφορικές φωτογραφίες μεταξύ δύο εικόνων που συλλέχθηκαν πριν και μετά τον σεισμό, και το Συμβολομετρικό Συνθετικό Ραντάρ Διαφράγματος (InSAR) χρησιμοποιώντας δορυφόρους Sentinel-1, το οποίο μετρά την αλλαγή στην απόσταση από το έδαφος από τον δορυφόρο μεταξύ δύο διαδοχικών περασμάτων. Αυτά τα εργαλεία μας επέτρεψαν να μετρήσουμε τις μετατοπίσεις του εδάφους με απίστευτη ακρίβεια χωρίς να πατήσουμε το πόδι μας στη ζώνη κινδύνου», εξήγησε ο Lindsey.
Πώς το InSAR αποκαλύπτει την κίνηση του εδάφους με εξαιρετική λεπτομέρεια
Το InSAR λειτουργεί σαν μια εξελιγμένη εκδοχή του «εντοπισμού της διαφοράς», χρησιμοποιώντας σήματα ραντάρ για την ανίχνευση εξαιρετικά μικρών αλλαγών στην επιφάνεια της Γης από την τροχιά. Καθώς ένας δορυφόρος περιστρέφεται γύρω από τον πλανήτη, στέλνει κύματα ραντάρ προς το έδαφος και καταγράφει τα σήματα που επιστρέφουν.
«Συγκρίνοντας τον χρόνο που χρειάζεται το σήμα για να ανακλαστεί πίσω στον δορυφόρο από κάθε σημείο στο έδαφος, μπορούμε να ανιχνεύσουμε αλλαγές στο υψόμετρο ή τη θέση του εδάφους έως και ένα κλάσμα της ίντσας. Αυτό μας επιτρέπει να χαρτογραφήσουμε με ακρίβεια πώς η Γη στρεβλώθηκε σε μια περιοχή εκατοντάδων μιλίων πλάτους, ημέρα ή νύχτα, και μέσα από τα σύννεφα», δήλωσε ο Lindsey.
Αυτή η προσέγγιση επέτρεψε στην ομάδα να ανακατασκευάσει τις επιπτώσεις του σεισμού σε μια τεράστια περιοχή με αξιοσημείωτη ακρίβεια.
Μια ρήξη 500 χιλιομέτρων σε αντίθεση με τους περισσότερους σεισμούς
Η ρήξη που προκλήθηκε από τον σεισμό της Μιανμάρ εκτάθηκε σε μήκος σχεδόν 500 χιλιομέτρων. Για να απεικονίσουμε αυτήν την κλίμακα, είναι παρόμοια με μια ρωγμή που εκτείνεται από το Αλμπουκέρκη μέχρι το Ντένβερ, με το έδαφος εκατέρωθεν να ολισθαίνει ξαφνικά κατά 3 έως 4,5 μέτρα το ένα δίπλα στο άλλο.
«Οι περισσότεροι σεισμοί που μελετάμε σπάνε πολύ μικρότερα τμήματα ρηγμάτων - ίσως μήκους 30 έως 60 μιλίων. Είναι εξαιρετικά σπάνιο και επιστημονικά σημαντικό να βλέπουμε μια ρήξη που είναι τόσο μεγάλη, συνεχής και ευθύγραμμη», δήλωσε ο Lindsey.
Μια τόσο μακρά, αδιάλειπτη ρήξη παρείχε στους επιστήμονες ένα εξαιρετικό φυσικό πείραμα.
Ένα σύστημα ρηγμάτων συγκρίσιμο με το Σαν Αντρέας της Καλιφόρνια
Ο σεισμός σημειώθηκε κατά μήκος του ρήγματος Sagaing, το οποίο είναι ένα ρήγμα ολίσθησης. Σε αυτό το είδος ρήγματος, οι δύο πλευρές κινούνται οριζόντια η μία δίπλα στην άλλη, παρόμοια με τα αυτοκίνητα που προσπερνούν η μία την άλλη σε έναν αυτοκινητόδρομο.
«Αυτό είναι ακριβώς όπως το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα στην Καλιφόρνια», είπε ο Λίντσεϊ. «Περιγράφουμε επίσης το ρήγμα Σάγκαινγκ ως «ώριμο», που σημαίνει ότι ολισθαίνει με τον ίδιο τρόπο εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτού του τεράστιου χρόνου, οι τραχιές άκρες και οι καμπύλες στο ρήγμα έχουν ισοπεδωθεί. Επειδή είναι τόσο ομαλό και ευθύ, η ρήξη του σεισμού θα μπορούσε να ταξιδέψει πολύ αποτελεσματικά σε μια τεράστια απόσταση».
Αυτή η μακρά ιστορία κίνησης έχει διαμορφώσει το ρήγμα σε μια δομή που επιτρέπει στη σεισμική ενέργεια να κινείται με μικρή αντίσταση.
Δεν υπάρχει έλλειψη ενέργειας στην επιφάνεια
Για δεκαετίες, οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει ότι πολλοί σεισμοί παρουσιάζουν πολύ λιγότερη κίνηση στην επιφάνεια από ό,τι σε βαθιά υπόγεια, ένα φαινόμενο γνωστό ως «Έλλειμμα Ρηχής Ολίσθησης».
«Διαπιστώσαμε ότι στον σεισμό του Mandalay το 2025, αυτό το έλλειμμα ήταν ανύπαρκτο. Η τεράστια ποσότητα ολίσθησης που συνέβη μίλια κάτω από το έδαφος μεταφέρθηκε 100% στην επιφάνεια», εξήγησε ο Lindsey.
Αυτό το αποτέλεσμα έρχεται σε έντονη αντίθεση με πολλούς πρόσφατους σεισμούς όπου η επιφανειακή κίνηση μειώθηκε επειδή η ενέργεια κατανεμήθηκε σε δίκτυα μικρών ρηγμάτων αντί να συγκεντρωθεί σε ένα μόνο ρήγμα.
«Αυτό δείχνει ότι σε ώριμα, ομαλά ρήγματα, η ενέργεια είναι ιδιαίτερα εστιασμένη και έρχεται κατευθείαν στην επιφάνεια», δήλωσε ο Lindsey. «Αυτό είναι σημαντικό επειδή σημαίνει ότι η δόνηση του εδάφους κοντά στη γραμμή του ρήγματος μπορεί να είναι πιο έντονη από ό,τι προβλέπουν τα τρέχοντα μοντέλα κινδύνου μας για αυτούς τους τύπους ρηγμάτων».
Πώς ένας σεισμός συνέδεσε πολλαπλά τμήματα ρηγμάτων
Η έρευνα αποκάλυψε επίσης ότι η ρήξη ήταν σε θέση να συνδέσει πολλά τμήματα ρηγμάτων σε ένα συνεχές συμβάν 500 χιλιομέτρων, περνώντας μέσα από όρια που οι επιστήμονες προηγουμένως πίστευαν ότι θα μπορούσαν να σταματήσουν έναν σεισμό.
«Διαπιστώσαμε ότι το ρήγμα ακολούθησε ένα ιστορικό μοτίβο: ολίσθησε λιγότερο σε περιοχές που είχαν βιώσει σεισμούς τον 20ό αιώνα και ολίσθησε περισσότερο σε περιοχές που δεν είχαν σπάσει από το 1800», δήλωσε ο Lindsey. Αυτή η συμπεριφορά είναι γνωστή ως «προβλεψιμότητα ολίσθησης» και υποδηλώνει ότι οι επιστήμονες μπορεί να είναι σε θέση να εκτιμήσουν πόση κίνηση θα μπορούσε να συμβεί σε τμήματα ρηγμάτων που δεν έχουν ακόμη σπάσει.
Τέτοιες γνώσεις θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις μακροπρόθεσμες προσπάθειες πρόβλεψης και ετοιμότητας για σεισμούς.
Γιατί η Δορυφορική Επιστήμη έχει Σημασία για την Παγκόσμια Ασφάλεια
Η μελέτη καταδεικνύει την αυξανόμενη δύναμη της δορυφορικής παρατήρησης. Ακόμα και σε μια ζώνη συγκρούσεων όπου η παραδοσιακή επιτόπια έρευνα δεν ήταν δυνατή, οι ερευνητές μπόρεσαν να παράγουν μία από τις πιο λεπτομερείς αναλύσεις της μηχανικής των σεισμών μέχρι σήμερα.
«Είναι μια απόδειξη του πώς η παγκόσμια επιστημονική συνεργασία και η πρόσβαση σε ανοιχτά δεδομένα (όπως οι αποστολές Copernicus Sentinel) μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τους φυσικούς κινδύνους που επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους», δήλωσε η Lindsey. «Η σημασία έγκειται στην ασφάλεια. Αυτός ο σεισμός μας έδειξε ότι τα ώριμα ρήγματα μπορούν να είναι πολύ πιο αποτελεσματικά στη μετάδοση ενέργειας στην επιφάνεια από τα νεότερα, κάτι που έχει άμεσες επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζουμε υποδομές για να αντέξουμε τον «Μεγάλο» σεισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες».
Εφαρμογή αυτών των μεθόδων πιο κοντά στο σπίτι
Ο Λίντσεϊ σημείωσε ότι το Νέο Μεξικό βρίσκεται σε ένα πολύ διαφορετικό σύστημα ρηγμάτων, γνωστό ως Ρήγμα Ρίο Γκράντε, το οποίο διαχωρίζεται εσωτερικά ή ολισθαίνει πλάγια.
«Οι τεχνικές τηλεπισκόπησης που βελτιώσαμε σε αυτή την εργασία είναι ακριβώς οι ίδιες μέθοδοι που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για την παρακολούθηση ζητημάτων ασφάλειας κοντά στο σπίτι», εξήγησε.
Χρησιμοποιώντας το InSAR για την παρακολούθηση της καθίζησης της γης που προκαλείται από την εξάντληση του υδροφορέα στο Νέο Μεξικό, καθώς και της αργής κίνησης του εδάφους που σχετίζεται με το ρήγμα και τον βαθύ πληθωρισμό των μάγματων κάτω από το Socorro, οι ερευνητές μπορούν να βοηθήσουν τους κρατικούς αξιωματούχους να σχεδιάσουν καλύτερα για μελλοντικούς κινδύνους.
«Η κατανόηση της φυσικής των «ώριμων» ρηγμάτων μας βοηθά να κατανοήσουμε τη γενική μηχανική του φλοιού της γης, η οποία βελτιώνει τα μοντέλα σεισμικής επικινδυνότητας παγκοσμίως», κατέληξε ο Lindsey.
Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα sciencedaily
Eric O. Lindsey, Yu-Ting Kuo, Yu Wang, Myo Thant, Tha Zin Htet Tin. Mature fault mechanics revealed by the highly efficient 2025 Mandalay earthquake. Nature Communications, 2025; 16 (1) DOI: 10.1038/S41467-025-65942-2
https://www.sciencedaily.com/releases/2025/12/251215084159.htm
Πανεπιστήμιο του Νέου Μεξικού