Το μυστήριο της προέλευσης των δεινοσαύρων

Αυτό το απολιθωμένο κρανίο μπορεί να μοιάζει με το κεφάλι ενός πραγματικού δράκου.Ανήκει στον Dracorex hogwartsia, έναν θωρακισμένο δεινόσαυρο από το στάδιο του Άνω Μααστριχτίου της Ύστερης Κρητιδικής περιόδου. Η εντυπωσιακή ομοιότητα του κρανίου με έναν μυθικό δράκο έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία πολλών, αλλά είναι ένα γνήσιο απολίθωμα από ένα εξαιρετικό προϊστορικό πλάσμα που όμως δεν προέρχεται από τους πρώτους δεινόσαυρους.

Τα υπολείμματα των πρώιμων δεινοσαύρων μπορεί να βρίσκονται ανεξερεύνητα στον Αμαζόνιο και σε άλλες ισημερινές περιοχές της Νότιας Αμερικής και της Αφρικής, προτείνει μια νέα μελέτη με επικεφαλής τους ερευνητές του UCL (University College London).

Επί του παρόντος, τα παλαιότερα γνωστά απολιθώματα δεινοσαύρων χρονολογούνται πριν από περίπου 230 εκατομμύρια χρόνια και ανακαλύφθηκαν νοτιότερα σε μέρη όπως η Βραζιλία, η Αργεντινή και η Ζιμπάμπουε. Αλλά οι διαφορές μεταξύ αυτών των απολιθωμάτων υποδηλώνουν ότι οι δεινόσαυροι είχαν ήδη εξελιχθεί εδώ και αρκετό καιρό, υποδεικνύοντας μια προέλευση εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα.

Μία νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Current Biology , έλαβε υπόψη τα κενά στο αρχείο απολιθωμάτων και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πρώτοι δεινόσαυροι πιθανότατα εμφανίστηκαν σε μια καυτή περιοχή του Ισημερινού στην τότε υπερήπειρο Gondwana - μια περιοχή γης που περιλαμβάνει τον Αμαζόνιο, το Κονγκό και την έρημο Σαχάρα σήμερα.

Ο κύριος συγγραφέας και διδακτορικός φοιτητής Joel Heath (UCL Earth Sciences and the Natural History Museum, Λονδίνο) είπε: «Οι δεινόσαυροι έχουν μελετηθεί καλά, αλλά ακόμα δεν ξέρουμε πραγματικά από πού προήλθαν. Το αρχείο απολιθωμάτων έχει τόσο μεγάλα κενά ».

«Η μοντελοποίησή μας υποδηλώνει ότι οι πρώτοι δεινόσαυροι μπορεί να προέρχονται από τη δυτική, χαμηλού γεωγραφικού πλάτους Gondwana. Αυτό είναι ένα πιο ζεστό και ξηρό περιβάλλον από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως, που αποτελείται από περιοχές που μοιάζουν με έρημο και σαβάνα».

«Μέχρι στιγμής, δεν έχουν βρεθεί απολιθώματα δεινοσαύρων στις περιοχές της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής που κάποτε αποτελούσαν αυτό το τμήμα της Γκοντβάνα. Ωστόσο, αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι οι ερευνητές δεν έχουν φτάσει ακόμα στους σωστούς βράχους, λόγω απροσιτότητας  και σχετικής έλλειψης ερευνητικών προσπαθειών σε αυτούς τους τομείς».

Η μελέτη μοντελοποίησης βασίστηκε σε απολιθώματα και εξελικτικά δέντρα δεινοσαύρων και των στενών ερπετών συγγενών τους, καθώς και στη γεωγραφία της περιόδου. Αντιπροσώπευε τα κενά στο αρχείο απολιθωμάτων αντιμετωπίζοντας περιοχές του πλανήτη όπου δεν είχαν βρεθεί απολιθώματα ως πληροφορίες που λείπουν παρά περιοχές όπου δεν υπάρχουν απολιθώματα.

Αρχικά, οι πρώτοι δεινόσαυροι ήταν πολύ περισσότεροι από τα ερπετά ξαδέρφια τους.

Αυτοί περιελάμβαναν τους προγόνους των κροκοδείλων, τους ψευδοσούχους (μια άφθονη ομάδα που περιλαμβάνει τεράστια είδη μήκους έως και 10 μέτρα) και τους πτερόσαυρους, τα πρώτα ζώα που εξέλιξαν την πτήση με κινητήρα (που πετούσαν με φτερά αντί να γλιστρούν), που μεγάλωσαν όσο τα μαχητικά αεροσκάφη .

Αντίθετα, οι πρώτοι δεινόσαυροι ήταν πολύ μικρότεροι από τους απογόνους τους - περισσότερο στο μέγεθος ενός κοτόπουλου ή σκύλου παρά ενός Diplodocus . Περπατούσαν με δύο πόδια (ήταν δίποδα) και τα περισσότερα πιστεύεται ότι ήταν παμφάγα.

Οι δεινόσαυροι έγιναν κυρίαρχοι μετά από ηφαιστειακές εκρήξεις που εξαφάνισαν πολλούς από τους συγγενείς ερπετών πριν από 201 εκατομμύρια χρόνια.

Τα νέα αποτελέσματα μοντελοποίησης υποδεικνύουν ότι οι δεινόσαυροι καθώς και άλλα ερπετά μπορεί να προέρχονται από τη Gondwana χαμηλού γεωγραφικού πλάτους, πριν  εξαπλωθούν έξω στη νότια Gondwana και στη Laurasia, τη γειτονική βόρεια υπερήπειρο που αργότερα χωρίστηκε σε Ευρώπη, Ασία και Βόρεια Αμερική.

Η υποστήριξη αυτής της προέλευσης προέρχεται από το γεγονός ότι είναι ένα ενδιάμεσο σημείο μεταξύ του σημείου όπου βρέθηκαν οι πρώτοι δεινόσαυροι στη νότια Gondwana και όπου τα απολιθώματα πολλών από τους στενούς συγγενείς τους ανακαλύφθηκαν βόρεια στη Λαυρασία.

Καθώς υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το πώς οι πιο αρχαίοι δεινόσαυροι σχετίζονταν μεταξύ τους και με τους στενούς συγγενείς τους, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το μοντέλο τους σε τρία προτεινόμενα εξελικτικά δέντρα.

Βρήκαν την ισχυρότερη υποστήριξη για την καταγωγή των δεινοσαύρων σε χαμηλό γεωγραφικό πλάτος της Γκονταβάνας στο μοντέλο που μετρούσε τους σιλεσαυρίδες, που παραδοσιακά θεωρούνται ξαδέρφια των δεινοσαύρων αλλά όχι οι ίδιοι οι δεινόσαυροι, ως πρόγονοι των ορνιθισχιανών δεινοσαύρων.

Οι Ορνιθίσκιοι μία από τις τρεις κύριες ομάδες δεινοσαύρων που αργότερα περιελάμβαναν φυτοφάγους Στεγόσαυρους και Τρικεράτοπες , απουσιάζουν μυστηριωδώς από το αρχείο απολιθωμάτων αυτών των πρώτων χρόνων της εποχής των δεινοσαύρων. Εάν οι σιλεσαυρίδες είναι οι πρόγονοι των Ορνιθίσκιων, αυτό βοηθά να καλυφθεί αυτό το κενό στο εξελικτικό δέντρο.

Ο ανώτερος συγγραφέας καθηγητής Philip Mannion (UCL Earth Sciences) είπε: «Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι οι πρώιμοι δεινόσαυροι μπορεί να ήταν καλά προσαρμοσμένοι σε ζεστά και άνυδρα περιβάλλοντα. Από τις τρεις κύριες ομάδες δεινοσαύρων, μια ομάδα, σαυρόποδα, που περιλαμβάνει τον Βροντόσαυρο και τον Diplodocus-Διπλόδοκο φαινόταν να διατηρούν την προτίμησή τους για ένα ζεστό κλίμα, τηρώντας τα χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη της Γης.

«Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι άλλες δύο ομάδες, τα θηρόποδα και οι ορνιθίσχοι, μπορεί να έχουν αναπτύξει την ικανότητα να παράγουν τη δική τους θερμότητα του σώματός τους μερικά εκατομμύρια χρόνια αργότερα στην Ιουρασική περίοδο, επιτρέποντάς τους να ευδοκιμήσουν σε ψυχρότερες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των πόλων».

Οι παλαιότεροι γνωστοί δεινόσαυροι περιλαμβάνουν τον Eoraptor-Εοράπτορα , τον Herrerasaurus-Χερεσαυρο , τον Coelophysis-Κοελόφυση και τον Eodromaeus- Εοδρόμαιος.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα sciencedaily

Joel A. Heath, Natalie Cooper, Paul Upchurch, Philip D. Mannion. Accounting for sampling heterogeneity suggests a low paleolatitude origin for dinosaurs. Current Biology, 2025; DOI: 10.1016/j.cub.2024.12.053

https://www.sciencedaily.com/releases/2025/01/250123113057.htm