Η ωκεάνια πλάκα μεταξύ αραβικής και ευρασιατικής ηπειρωτικής πλάκας σπάει

Τα βουνά Ζάγκρος και τα ιζήματα που έχουν συσσωρευτεί εδώ και εκατομμύρια χρόνια κατά μήκος της κοιλότητας στη βάση των βουνών. Από: Renas Koshnaw.

Χάρτης της βόρειας Μέσης Ανατολής που δείχνει την αραβική και ευρασιατική πλάκα και τη ζώνη σύγκρουσής τους, καθώς και την περιοχή μελέτης, την περιοχή Κουρδιστάν Ιράκ.Από: Solid Earth (2024).

Η ωκεάνια πλάκα μεταξύ της αραβικής και της ευρασιατικής ηπειρωτικής πλάκας σπάει.

Μια διεθνής ερευνητική ομάδα με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν διερεύνησε την επιρροή των δυνάμεων που ασκούν τα όρη Ζάγκρος στην περιοχή του Κουρδιστάν του Ιράκ στο πόσο έχει λυγίσει η επιφάνεια της Γης τα τελευταία 20 εκατομμύρια χρόνια. Η έρευνά τους αποκάλυψε ότι σήμερα, βαθιά κάτω από την επιφάνεια της Γης, η ωκεάνια πλάκα Neotethys- της Νεοτηθύος - ο πυθμένας του ωκεανού που βρισκόταν μεταξύ της αραβικής και της ευρασιατικής ηπείρου - σπάει οριζόντια, με ένα δάκρυ να επιμηκύνεται προοδευτικά από τη νοτιοανατολική Μ.Ασία προς τα βορειοδυτικά.

Τα ευρήματά τους δείχνουν πώς η εξέλιξη της επιφάνειας της Γης ελέγχεται από βαθιές διαδικασίες  μέσα στο εσωτερικό του πλανήτη. Η έρευνα δημοσιεύεται στο περιοδικό Solid Earth .

Όταν δύο ηπείροι συγκλίνουν για εκατομμύρια χρόνια, ο ωκεάνιος πυθμένας μεταξύ τους γλιστρά σε μεγάλα βάθη κάτω από τις ηπείρους. Τελικά, οι ήπειροι συγκρούονται και μάζες βράχων από τις άκρες τους ανυψώνονται σε πανύψηλες οροσειρές. Για εκατομμύρια χρόνια, το τεράστιο βάρος αυτών των βουνών κάνει την επιφάνεια της Γης γύρω τους να κάμπτεται προς τα κάτω. Με την πάροδο του χρόνου, τα ιζήματα που διαβρώνονται από τα βουνά συσσωρεύονται σε αυτό το βύθισμα , σχηματίζοντας πεδιάδες όπως η Μεσοποταμία, στη Μέση Ανατολή.

Οι ερευνητές μοντελοποίησαν την καθοδική κάμψη της επιφάνειας της Γης με βάση το φορτίο των βουνών Ζάγκρος όπου η αραβική ήπειρος συγκρούεται με την Ευρασία. Συνδύασαν το προκύπτον μέγεθος της κατάθλιψης με την υπολογιστική τοπογραφία που βασίζεται στον μανδύα της Γης για να αναπαράγουν την ασυνήθιστα βαθιά κοιλότητα στο νοτιοανατολικό τμήμα της περιοχής μελέτης. 

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το βάρος των βουνών από μόνο του δεν μπορεί να εξηγήσει το βάθος 3-4 χλμ. που έχει σχηματιστεί και γεμίσει με ιζήματα τα τελευταία 15 εκατομμύρια χρόνια.

«Δεδομένης της μέτριας τοπογραφίας στη βορειοδυτική περιοχή του Ζάγκρου, ήταν εκπληκτικό να ανακαλύψουμε ότι έχει συσσωρευτεί τόσο πολύ ίζημα στο τμήμα της περιοχής που μελετήσαμε. Αυτό σημαίνει ότι η κατάθλιψη του εδάφους είναι μεγαλύτερη από ό,τι θα μπορούσε να προκληθεί από το φορτίο ων βουνών Ζάγκρος», δήλωσε ο Δρ. Renas Koshnaw, επικεφαλής συγγραφέας και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Δομικής Γεωλογίας και Γεωθερμίας του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν.

Οι ερευνητές προτείνουν ότι αυτό προκαλείται από το πρόσθετο φορτίο της βυθιζόμενης ωκεάνιας πλάκας που εξακολουθεί να είναι προσαρτημένη στην αραβική πλάκα. Ο Koshnaw προσθέτει, «Αυτή η πλάκα τραβάει την περιοχή προς τα κάτω από κάτω, δημιουργώντας χώρο για περισσότερη συσσώρευση ιζημάτων. Προς την Μ.Ασία, η γεμάτη με ιζήματα κοιλότητα γίνεται πολύ πιο ρηχή, υποδηλώνοντας ότι η πλάκα έχει σπάσει σε αυτήν την περιοχή, ανακουφίζοντας τη δύναμη έλξης προς τα κάτω». 

Το γεωδυναμικό μοντέλο που αναπτύχθηκε σε αυτή την έρευνα θα ωφελήσει και άλλους τομείς.

«Αυτή η έρευνα συμβάλλει στην κατανόηση του πώς λειτουργεί το άκαμπτο εξωτερικό κέλυφος της Γης», εξηγεί ο Koshnaw.

Μια τέτοια έρευνα μπορεί να οδηγήσει σε πρακτικές εφαρμογές στο μέλλον παρέχοντας πληροφορίες για την εξερεύνηση φυσικών πόρων, όπως κοιτάσματα ιζηματογενούς μεταλλεύματος και γεωθερμική ενέργεια , και καλύτερο χαρακτηρισμό των κινδύνων σεισμού.

Γεωδίφης με πληροφορίες από το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν

https://www.uni-goettingen.de/en/1.html

https://phys.org/news/2025-01-oceanic-plate-arabian-eurasian-continental.html

Renas I. Koshnaw et al, The Miocene subsidence pattern of the NW Zagros foreland basin reflects the southeastward propagating tear of the Neotethys slab, Solid Earth (2024). DOI: 10.5194/se-15-1365-2024