Τι συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια της Αιθιοπίας;

Κάτοικοι οδηγούν ένα ταξί tuk-tuk κατά μήκος ενός δρόμου που έχει υποστεί ζημιές από πολλαπλούς σεισμούς κοντά στην πόλη Kabanna στα βόρεια της Αιθιοπίας. Από Amanuel Sileshi/AFP μέσω Getty Images.

Σεισμοί και ηφαιστειακές εκρήξεις στην Αιθιοπία: ένας επιστήμονας της γης εξηγεί τη σύνδεση.

Οι περιοχές Αφάρ και Ορόμια της Αιθιοπίας έχουν πληγεί από αρκετούς σεισμούς και δονήσεις από τις αρχές του 2025. Ο ισχυρότερος, μεγέθους 5,7 βαθμών, σημειώθηκε στις 4 Ιανουαρίου. Το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο και το Γερμανικό Ερευνητικό Κέντρο Γεωεπιστημών ανέφεραν ότι το επίκεντρό του ήταν 142 χιλιόμετρα ανατολικά της πρωτεύουσας, Αντίς Αμπέμπα, που βρίσκεται στην περιοχή της Ορόμια. Ήρθε μόλις μια μέρα μετά από έναν σεισμό μεγέθους 5,5 βαθμών που έπληξε την ίδια περιοχή. Δύο άλλοι σεισμοί αναφέρθηκαν  το Σαββατοκύριακο της 11ης Ιανουαρίου.

Το Συμβούλιο Διαχείρισης Κινδύνων Καταστροφών της Αιθιοπίας μετεγκαθιστά περίπου 60.000 κατοίκους στις δύο περιοχές σε προσωρινά καταφύγια λόγω του κινδύνου περαιτέρω σεισμών.

Οι σεισμοί έχουν επίσης πυροδοτήσει φόβους για ηφαιστειακές εκρήξεις επειδή συμβαίνουν κοντά σε δύο ενεργά ηφαίστεια, το Fentale και το Dofen. Το The Conversation Africa ζήτησε από τον ερευνητή ηφαιστείων Amdemichael Tadesse να εξηγήσει τι συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια της γης.

Πόσο συνηθισμένο είναι οι σεισμοί στην Αιθιοπία να προκαλούν ηφαιστειακές εκρήξεις;

Οι σεισμοί και η ηφαιστειακή δραστηριότητα είναι κοινά στην Αιθιοπία. Η χώρα βρίσκεται σε μια γεωλογικά ενεργή περιοχή, το Σύστημα Ρήγματος της Ανατολικής Αφρικής . Αλλά είναι σπάνιο οι σεισμοί να προκαλούν άμεσα ηφαιστειακές εκρήξεις στην Αιθιοπία.

Το τρέχον επεισόδιο σεισμικής δραστηριότητας προκαλείται από μαγματική δραστηριότητα στην περιοχή Ορόμια και Αφάρ. Το μάγμα (λιωμένο πέτρωμα) εισχωρεί στο υπέδαφος κάτω από δύο ηφαίστεια, το Fentale και το Dofen, τα οποία βρίσκονται γεωγραφικά κοντά το ένα στο άλλο.

Η Αιθιοπία έχει περίπου 50 ενεργά ηφαίστεια. Τα περισσότερα βρίσκονται στο Αιθιοπικό Ρήγμα, το βόρειο τμήμα του Συστήματος Ρήξης της Ανατολικής Αφρικής. Ένα ενεργό ηφαίστειο έχει αποθηκευμένο μάγμα βαθιά μέσα στον φλοιό του που θα μπορούσε ενδεχομένως να εκραγεί στο μέλλον. Υπάρχουν ενδείξεις παλαιότερων εκρήξεων σε πολλά από αυτά τα ενεργά ηφαίστεια. Κάποια χρονολογούνται εκατοντάδες χρόνια πίσω . Αντίθετα, ένα αδρανές ηφαίστειο δεν έχει εκραγεί εδώ και χιλιάδες χρόνια και δεν δείχνει άμεσα σημάδια επανενεργοποίησης ή επικείμενης έκρηξης.

Γιατί οι σεισμοί έχουν πυροδοτήσει φόβους για ηφαιστειακές εκρήξεις;

Τα ηφαίστεια και οι σεισμοί είναι και τα δύο φυσικά φαινόμενα που οδηγούνται από τις δυναμικές διαδικασίες που διαμορφώνουν το εσωτερικό και την επιφάνεια της Γης.

Το πιο εξωτερικό στρώμα της Γης, η λιθόσφαιρα , αποτελείται από συμπαγή πέτρα και χωρίζεται σε μεγάλα τμήματα που ονομάζονται τεκτονικές πλάκες. Αυτές οι πλάκες ταιριάζουν μεταξύ τους σαν κομμάτια παζλ. Κινούνται αργά στο πιο ρευστό στρώμα κάτω από αυτά, την ασθενόσφαιρα . Τα ρεύματα μεταφοράς στον μανδύα της Γης οδηγούν την κίνηση των τεκτονικών πλακών.

Οι τεκτονικές πλάκες αλληλεπιδρούν στα όριά τους με τρεις κύριους τρόπους: απομακρύνονται, συγκρούονται ή γλιστρούν η μία δίπλα στην άλλη. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις παράγουν γεωλογική δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένων των σεισμών και των ηφαιστειακών εκρήξεων. Τα περισσότερα ηφαίστεια και σεισμοί συμβαίνουν κατά μήκος αυτών των ορίων των πλακών, όπου η τάση και η κίνηση των πλακών προκαλούν τη θραύση της λιθόσφαιρας.

Μια δορυφορική άποψη του ηφαιστείου Fentale, ενός αδρανούς ηφαιστείου που βρίσκεται στην Ορόμια της Αιθιοπίας κοντά στη λίμνη Μπασάκα, το οποίο πρόσφατα υπέστη μικροσεισμούς. Gallo Images/Orbital Horizon/Copernicus Sentinel Data 2025.

Πολλές διεργασίες που σχετίζονται με τα ηφαίστεια μπορούν να προκαλέσουν σεισμούς. Αυτό καθιστά τη σεισμική δραστηριότητα (ταρακούνημα της γης) ένα κοινό χαρακτηριστικό των ηφαιστειακών περιοχών. Σε αντίθεση με τους καθαρούς τεκτονικούς σεισμούς, η σεισμικότητα στα ηφαίστεια εμφανίζεται συχνά σε σμήνη. Μπορούν να πραγματοποιηθούν σε περιόδους ημερών έως μηνών ή και ετών. Αυτοί οι σεισμοί που σχετίζονται με το ηφαίστειο προκαλούνται συχνά από τη ρωγμή του εδάφους και τη μετατόπιση του βράχου λόγω της κίνησης του μάγματος κάτω από την επιφάνεια. Το μάγμα που αναδύεται από βαθιά μέσα στη Γη ασκεί πίεση στους γύρω βράχους. Αυτό τους αναγκάζει να ραγίσουν και να απελευθερώσουν σεισμικά κύματα. Είναι αυτή η διαδικασία που παρατηρείται επί του παρόντος στην περιοχή Fentale-Dofen – η μαγματική δραστηριότητα προκαλεί συνεχή σεισμική δραστηριότητα.

Τι μπορεί να γίνει για να μετριαστούν οι κίνδυνοι ηφαιστειακών εκρήξεων τώρα και στο μέλλον;

Οι ηφαιστειακές εκρήξεις και οι σεισμοί εγκυμονούν κινδύνους για τις ανθρώπινες ζωές, τις υποδομές και το περιβάλλον.

Αυτά τα γεγονότα δεν μπορούν να αποτραπούν. Αλλά οι επιπτώσεις τους μπορούν να μετριαστούν με προγραμματισμό και δράση εκ των προτέρων.

Τα συστήματα παρακολούθησης και έγκαιρης προειδοποίησης είναι κρίσιμα. Η τρέχουσα εισβολή μάγματος που περιέγραψα παρακολουθείται από δορυφορικές παρατηρήσεις τηλεπισκόπησης και σεισμικά δεδομένα από τα εθνικά και διεθνή σεισμικά δίκτυα της Αιθιοπίας. Τα όργανα που χρησιμοποιούνται βοηθούν στην ανίχνευση αλλαγών στη σεισμική δραστηριότητα και στην παραμόρφωση του εδάφους, που συχνά έρχονται πριν από τις ηφαιστειακές εκρήξεις.

Αυτά τα δεδομένα, καθώς και τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν με τη μελέτη προηγούμενων σεισμών και ηφαιστειακών γεγονότων (είτε από ιστορικά αρχεία είτε από γεωλογικά αρχεία) μπορούν να βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν πόσο συχνά συμβαίνουν και σε τι είδους  τα μεγέθη  σεισμών.

Οι λεπτομερείς χάρτες που προσδιορίζουν τις περιοχές που κινδυνεύουν είναι απαραίτητοι. Αυτοί οι χάρτες καθοδηγούν τον πολεοδομικό σχεδιασμό, την ανάπτυξη υποδομών και τις στρατηγικές εκκένωσης. Ο εντοπισμός κρίσιμων υποδομών, όπως νοσοκομεία, σχολεία και παροχές νερού, σε ζώνες υψηλού κινδύνου καθιστά δυνατή την προετοιμασία.

Είναι επίσης σημαντικό να δημιουργηθεί αποτελεσματική και αξιόπιστη επικοινωνία μεταξύ των επιστημόνων που συμμετέχουν στη διαχείριση της κρίσης, των αρχών που λαμβάνουν αποφάσεις και του ευρύτερου κοινού.

Πρέπει να δημιουργηθούν έγκαιρες προειδοποιήσεις και σαφή πρωτόκολλα επικοινωνίας για τη γρήγορη λήψη πληροφοριών στους πληγέντες πληθυσμούς. Οι ειδοποιήσεις μπορούν να παραδοθούν με διάφορα μέσα, όπως εφαρμογές για κινητά, SMS, ραδιόφωνο και δημόσιες ανακοινώσεις. Στην Αιθιοπία, τα κύρια μέσα ενημέρωσης και οι δημόσιες ανακοινώσεις έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για τη μετάδοση κρίσιμων πληροφοριών. Η χρήση σύγχρονων τεχνολογιών όπως οι πλατφόρμες κινητής τηλεφωνίας και τα τοπικά συστήματα που βασίζονται σε SMS θα μπορούσαν να καταστήσουν την επικοινωνία κρίσης ακόμη πιο αποτελεσματική.

Η κοινοτική ετοιμότητα και εκπαίδευση είναι επίσης σημαντικές. Η τακτική εκπαίδευση και ασκήσεις βοηθούν άτομα, σχολεία και χώρους εργασίας να προετοιμαστούν για ηφαιστειακές εκρήξεις και σεισμούς. Στην Αιθιοπία, η Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων Καταστροφών υποτίθεται ότι λειτουργεί συστήματα ετοιμότητας σε ολόκληρη τη χώρα, αλλά μπορούν να μάθουν περισσότερα από τις παγκόσμιες βέλτιστες πρακτικές. Η Ιαπωνία , για παράδειγμα, έχει αναπτύξει μια ισχυρή κουλτούρα ετοιμότητας για καταστροφές που έχει μειώσει τις επιπτώσεις των φυσικών κινδύνων. Αυτό περιλαμβάνει ασκήσεις ρουτίνας, εκτεταμένα εκπαιδευτικά προγράμματα και ενεργό συμμετοχή της κοινότητας.

Η εκπαίδευση των κοινοτήτων σχετικά με τα σημάδια της ηφαιστειακής δραστηριότητας, τις διαδρομές εκκένωσης και τα πρωτόκολλα έκτακτης ανάγκης τους δίνει τη δυνατότητα να ενεργούν γρήγορα και κατάλληλα.

Οι κυβερνήσεις και οι οργανώσεις βοήθειας θα πρέπει να διατηρούν αποθέματα προμηθειών έκτακτης ανάγκης, όπως τρόφιμα, νερό, ιατρικά κιτ και υλικά στέγασης, για να καλύψουν τις άμεσες ανάγκες των ανθρώπων που πλήττονται από φυσικές καταστροφές.

Εξειδικευμένες ομάδες απόκρισης με εξειδίκευση στην ηφαιστειολογία, τη σεισμολογία και τη διαχείριση καταστροφών μπορούν να αναλάβουν γρήγορη και συντονισμένη δράση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Αυτό δεν είναι σε καμία περίπτωση μια εξαντλητική λίστα. Οι ισχυρότερες υποδομές και ο καλύτερος μακροπρόθεσμος σχεδιασμός για τη χρήση της γης είναι επίσης καίριας σημασίας. Η λήψη αυτών των μέτρων μπορεί να μειώσει σημαντικά τις βλάβες που μπορούν να προκαλέσουν οι ηφαιστειακές εκρήξεις και οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τους σεισμούς.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα theconversation

https://theconversation.com/ethiopian-earthquakes-and-volcanic-eruptions-earth-scientist-explains-the-link-247245