Ο ρόλος της γεωλογίας στην πιο διάσημη μάχη της ιστορίας;

Άποψη του περάσματος των Θερμοπυλών σήμερα. Στην αρχαιότητα η ακτογραμμή ήταν εκεί που βρίσκεται ο σύγχρονος δρόμος ή ακόμα πιο κοντά στο βουνό. 

Οι Θερμοπύλες, οι θερμές πύλες ή πύλες της φωτιάς είναι ένα ορεινό πέρασμα στους πρόποδες του όρους Καλλίδρομο, όπου η ιστορία λέει ότι ο βασιλιάς Λεωνίδας και 300 από τους Σπαρτιάτες πολεμιστές πολέμησαν χιλιάδες Περσών κατά την εισβολή του Ξέρξη στην Ελλάδα το 480 π.Χ.

Σύμφωνα με την ιστορία ήταν σε θέση να κρατήσουν το ορεινό πέρασμα για 3 ημέρες, όταν προδόθηκαν και τελικά νικήθηκαν. Η μάχη που καταγράφηκε από αρχαίους Έλληνες ιστορικούς ήταν η έμπνευση για μία κακή κινηματογραφική ταινία το 2006, πολύ λίγο βασισμένη στα ιστορικά γεγονότα.

Την εποχή της μάχης, οι πλαγιές του Καλλιδρόμου ήταν πιο δασώδεις από τις σημερινές και η θάλασσα έφτανε μέχρι το πέρασμα.

Έτσι οι Θερμοπύλες ήταν ένα στενό πέρασμα ανάμεσα στο ψηλό έδαφος και στη θάλασσα. 

Αυτή η θέση δημιούργησε το τέλειο σημείο, τον «λαιμό της φιάλης» που θα εμπόδιζε έναν αριθμητικά ανώτερο περσικό στρατό, εκτιμώμενο από 80.000 έως 250.000 στρατιώτες, να συντρίψει τον πολύ μικρότερο στρατό του Λεωνίδα, αποτελούμενο από 300 Σπαρτιάτες και εκατοντάδες Έλληνες στρατιώτες. Αποκλείοντας την τοποθεσία, με τον τρόπο που το έκανε, ο Λεωνίδας επιβράδυνε την περσική εισβολή, δίνοντας στους Έλληνες πολύτιμο χρόνο να υποχωρήσουν και να αναδιοργανωθούν.

Η στρατηγική θέση των Θερμοπυλών δεν είναι μία γεωλογική σύμπτωση. 

Το πέρασμα βρίσκεται κατά μήκος μιας μεγάλης ζώνης διάρρηξης, διασχίζοντας ολόκληρο το Αιγαίο και την ελληνική χερσόνησο, όπου η Ευρασιατική πλάκα συναντά τη μικροπλάκα του Αιγαίου. 

Οι κινήσεις κατά μήκος των ορίων της πλάκας σχημάτισαν μια σειρά παράλληλων ρηγμάτων στα βουνά, όπου ένα μεγάλο κομμάτι κρούστας κινήθηκε προς τα κάτω, σχηματίζοντας μία τεκτονική τάφρο [graben]. 

Τέτοια κανονικά ρήγματα εμφανίζονται γενικά σε γωνίες από 30 έως 60 μοίρες και ο προσανατολισμός των ρηγμάτων έχει διαμορφώσει τις απότομες επιφάνειες του Καλλίδρομου. Καθώς η τάφρος κατακλύστηκε μερικώς από τη θάλασσα, δημιούργησε τον Μαλιακό Κόλπο, και επίσης σχηματίστηκε το στενό πέρασμα των Θερμοπυλών.

Την τρίτη μέρα, οι Πέρσες στρατιώτες, χρησιμοποιώντας ένα κακώς φυλασσόμενο μονοπάτι πάνω από τις Θερμοπύλες, επιτέθηκαν στο ελληνικό στρατόπεδο. Οι στρατιώτες υπέκυψαν από τις περσικές δυνάμεις και ο Λεωνίδας, μαζί με όλους τους άνδρες του, σκοτώθηκαν. 

Οι Πέρσες έφτασαν τελικά την εκκενωμένη Αθήνα. Ωστόσο, ο ελληνικός στρατός κατάφερε να αναδιοργανώσει και να νικήσει τους εισβολείς στη μάχη της Σαλαμίνας στα τέλη του 480 π.Χ. και το 481 π.Χ. στη μάχη των Πλαταιών.

Τελικά ο Ξέρξης αποχώρησε με μεγάλο μέρος του στρατού του στην Ασία. 

Καθώς ο ποταμός Σπερχειός απόθεσε ιζήματα στην τεκτονική τάφρο, η θάλασσα έχει υποχωρήσει προς τα ανατολικά από το 480 π.Χ.,και  σήμερα μια ευρεία παράκτια πεδιάδα σηματοδοτεί τη θέση όπου έγινε η μάχη. Το πέρασμα εξακολουθεί να είναι μια φυσική αμυντική θέση για τους σύγχρονους στρατούς και οι βρετανικές δυνάμεις στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αμύνθηκαν το 1941 κατά της ναζιστικής εισβολής.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Βικιπαίδεια

2.David Bressan/History of Geology

Πίνακας, ο «Λεωνίδας στις Θερμοπύλες» (1814) από τον Ζακ-Λουί Ντέιβιντ.[J.-L.-DAVID].

Απλοποιημένος γεωλογικός χάρτης των Θερμοπυλών.

Χάρτης με την τοποθεσία και τις στρατιωτικές θέσεις στη Μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. μεταξύ των περσικών δυνάμεων εισβολής του Ξέρξη Α' εναντίον μιας μικρής ελληνικής δύναμης υπό την ηγεσία του Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα.