H τροπικοποίηση της Μεσογείου
Τα λεοντόψαρα βρίσκονται συνήθως στην Ερυθρά Θάλασσα, αλλά έχουν παρατηρηθεί όλο και περισσότερο στη Μεσόγειο λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της θάλασσας.
Με τη θερμοκρασία των υδάτων στους 32°C, η τροπικοποίηση της Μεσογείου μετατοπίζεται σε υψηλό επίπεδο.
Οι θαλάσσιοι βιολόγοι λένε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας είναι ιδιαίτερα έντονη στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά θα μπορούσε να εξαπλωθεί βόρεια και δυτικά.
Όταν ο Μουράτ Ντράμαν πήγε για καταδύσεις στα ανοικτά των ακτών της νότιας τουρκικής επαρχίας της Αττάλειας και είδε τη θερμοκρασία στα βάθη να φτάνει τους 30 βαθμούς Κελσίου, αυτό δεν τον εξέπληξε.
«Βρισκόμασταν σε βάθος 30 μέτρων (100 πόδια) σήμερα το πρωί και η θερμοκρασία του νερού ήταν 29°C», δήλωσε ο Ντράμαν, εκπαιδευτής καταδύσεων σε μια περιοχή που βιώνει από πρώτο χέρι την ταχεία «τροπικοποίηση» της Μεσογείου Θάλασσας.
Ενθαρρυμένα από τα ολοένα και πιο ζεστά νερά, εκατοντάδες είδη που προέρχονται από την Ερυθρά Θάλασσα έχουν μετακινηθεί μέσω της Διώρυγας του Σουέζ και στην ανατολική Μεσόγειο, διαταράσσοντας τα οικοσυστήματα, λένε οι επιστήμονες.
Την απειλή αντιμετωπίζει ολόκληρη η Μεσόγειος, μια από τις θάλασσες που θερμαίνονται ταχύτερα, η οποία φέτος σημείωσε τους θερμότερους Ιουνίου και Ιουλίου που έχουν καταγραφεί ποτέ, σύμφωνα με στοιχεία του ερευνητικού κέντρου Mercator Ocean International.
Ο Ντράμαν, ο οποίος θυμάται όταν οι θερμοκρασίες του νερού ήταν 25°C τον Αύγουστο στις αρχές της δεκαετίας του 2000, είπε ότι είχε δει δεκάδες είδη της Ερυθράς Θάλασσας να αποικίζουν τα καθαρά νερά της Αττάλειας, όπου οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια έφτασαν σχεδόν τους 32°C αυτή την εβδομάδα.
Το εντυπωσιακό αλλά εξαιρετικά δηλητηριώδες λεοντόψαρο (Pterois miles) με τα μακριά, στικτά πτερύγιά του που έχουν μήκος περίπου 26 εκατοστά (10 ίντσες), ζει πλέον άνετα σε τόσο υψηλές θερμοκρασίες και προκαλεί χάος στο τοπικό οικοσύστημα.
«Πριν από περίπου μια δεκαετία, είδαμε έναν ή δύο από αυτούς. Τώρα μιλάμε για 15 ή 20 ανά κατάδυση - ακόμη περισσότερους από ό,τι όταν πηγαίνουμε στην Ερυθρά Θάλασσα», δήλωσε ο Ντράμαν στο AFP.
«Είναι μεγάλα αρπακτικά. Τα μικρά ψάρια όπως οι γωβιίδες υποφέρουν πολύ, σπάνια τα βλέπουμε πια.»Τα λεοντόψαρα βρίσκονται συνήθως στην Ερυθρά Θάλασσα, αλλά έχουν παρατηρηθεί όλο και περισσότερο στη Μεσόγειο λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της θάλασσας.
«Μια προειδοποίηση»
Τέτοια χωροκατακτητικά είδη διαταράσσουν τα οικοσυστήματα σε όλη την ανατολική Μεσόγειο, τη θερμότερη περιοχή της θάλασσας και την περιοχή που θερμαίνεται ταχύτερα, εξήγησε ο καθηγητής Γκιλ Ρίλοφ, ερευνητής στο Ισραηλινό Ωκεανογραφικό και Λιμνολογικό Ερευνητικό Ινστιτούτο (IOLR), ο οποίος διδάσκει επίσης στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα.
«Η εισβολή ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά το άνοιγμα της Διώρυγας του Σουέζ το 1869», είπε.
«Αλλά τώρα γίνεται όλο και πιο ζεστό, και επίσης (το 2015), τα κανάλια έγιναν βαθύτερα και πλατιά, επομένως όλο και περισσότερα νέα είδη εισέρχονται κάθε χρόνο», δήλωσε ο θαλάσσιος βιολόγος στο AFP, παραδεχόμενος ότι ορισμένες νέες αφίξεις θα μπορούσαν επίσης να είναι ωφέλιμες σε νερά που γίνονται πολύ ζεστά για τα ιθαγενή είδη.
Και πολλά από αυτά τα είδη -τα οποία έχουν γίνει πανταχού παρόντα στα ανοικτά των ακτών της Τουρκίας, του Λιβάνου και του Ισραήλ- κινούνται τώρα δυτικότερα, είπε, δείχνοντας το ψάρι-κουνέλι (Siganus rivulatus) το οποίο πρόσφατα έχει αποικίσει τα νερά ανοιχτά της Μάλτας, περισσότερα από 1.700 χιλιόμετρα (πάνω από 1.000 μίλια) από τη Διώρυγα του Σουέζ.
Αυτό που συμβαίνει στην ανατολική Μεσόγειο, όπου πολλά ιθαγενή είδη έχουν ήδη εξαφανιστεί, «αποτελεί προειδοποίηση», πρόσθεσε ο Ρίλοφ, επισημαίνοντας δύο πιθανές αιτίες για την εξαφάνισή τους: τα υπερβολικά ζεστά νερά και τον έντονο ανταγωνισμό με αυτά τα χωροκατακτητικά είδη.
«Αυτό που συμβαίνει εδώ θα συμβεί σε πέντε, 10 ή 20 χρόνια στα βόρεια και δυτικά της Μεσογείου», προέβλεψε.
Την περασμένη εβδομάδα, τα στοιχεία του Mercator έδειξαν ότι η θάλασσα είχε καταγράψει τον θερμότερο Ιούλιο που έχει καταγραφεί ποτέ, με μέση θερμοκρασία επιφάνειας 26,68°C - ένα ποσοστό που ανησυχεί τους ειδικούς.
Οι επιστήμονες λένε ότι το χειρότερο σενάριο είναι η πλήρης «τροπικοποίηση» της Μεσογείου έως το 2100.
«Απουσία αρπακτικών»
Αυτή η «τροπικοποίηση» θα μπορούσε επίσης να συμβεί τα επόμενα χρόνια μέσω του Πορθμού του Γιβραλτάρ στο άκρο της λεκάνης της Μεσογείου, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών τον Απρίλιο του 2024.
Σε αυτήν, οι συγγραφείς προειδοποίησαν ότι ακόμη και σε ένα ενδιάμεσο κλιματικό σενάριο, η θέρμανση του Ατλαντικού Ωκεανού θα μπορούσε να οδηγήσει ορισμένα είδη στη μετανάστευση από τις νότιες ακτές της δυτικής Αφρικής στη δυτική Μεσόγειο έως το 2050.
Ένα πιο απαισιόδοξο σενάριο θα μπορούσε ακόμη και να δει τη Μεσόγειο «εντελώς τροπικοποιημένη» έως το 2100, προειδοποίησαν.
Αντιμέτωπος με μια τέτοια απειλή, ο Ντράμαν δήλωσε ότι τα χωροκατακτητικά είδη πρέπει να κρατηθούν όσο το δυνατόν πιο μακριά από τις προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές «προκειμένου να διατηρηθεί η βιοποικιλότητα».
«Είναι σαφές ότι με την απουσία των μεσογειακών αρπακτικών, είδη όπως το λεοντόψαρο ζουν πολύ άνετα εδώ και ο πληθυσμός τους αυξάνεται χρόνο με το χρόνο», είπε.
«Στην Ερυθρά Θάλασσα, τα λεοντόψαρα έχουν θηρευτές. Υπάρχουν καρχαρίες και μπαρακούντα. Εδώ, δεν έχουμε τίποτα από αυτά.»
Γεωδίφης με πληροφορίες Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, © 2025 AFP
περισσότερα,
https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2320687121
The dawn of the tropical Atlantic invasion into the Mediterranean Sea
Paolo G. Albano https://orcid.org/0000-0001-9876-1024 pgalbano@gmail.com, Lotta Schultz, Johannes Wessely, +2 , and Silvia Danise https://orcid.org/0000-0002-6098-609XAuthors Info & Affiliations
https://phys.org/news/2025-08-32c-mediterranean-tropicalization-shifts-high.html#google_vignette