Ο θάνατος ενός δέλτα...

 Η διείσδυση θαλασσινού νερού στο δέλτα, όπου ο ποταμός Ινδός συναντά την Αραβική Θάλασσα στο Πακιστάν, έχει προκαλέσει την κατάρρευση των γεωργικών και αλιευτικών κοινοτήτων. Κρούστες αλατιού τρίζουν κάτω από τα πόδια καθώς ο Habibullah Khatti περπατά προς τον τάφο της μητέρας του για να πει ένα τελευταίο αντίο πριν εγκαταλείψει το ξερό νησιωτικό χωριό του στο δέλτα του Ινδού στο Πακιστάν. 

Η διείσδυση θαλασσινού νερού στο δέλτα, όπου ο ποταμός Ινδός συναντά την Αραβική Θάλασσα στο νότιο τμήμα της χώρας, έχει προκαλέσει την κατάρρευση των γεωργικών και αλιευτικών κοινοτήτων. «Το αλμυρό νερό μας έχει περικυκλώσει από όλες τις πλευρές», δήλωσε ο Khatti στο AFP από το χωριό Abdullah Mirbahar στην πόλη Kharo Chan, περίπου 15 χιλιόμετρα (9 μίλια) από το σημείο όπου ο ποταμός εκβάλλει στη θάλασσα. Καθώς τα ιχθυαποθέματα μειώνονταν, ο 54χρονος στράφηκε στη ραπτική μέχρι που και αυτό έγινε αδύνατο, με μόνο τέσσερα από τα 150 νοικοκυριά να απομένουν. «Το βράδυ, μια απόκοσμη σιωπή κυριεύει την περιοχή», είπε, καθώς αδέσποτα σκυλιά περιπλανιόντουσαν μέσα στα εγκαταλελειμμένα ξύλινα και μπαμπού σπίτια. 

Το Kharo Chan κάποτε περιλάμβανε περίπου 40 χωριά, αλλά τα περισσότερα έχουν εξαφανιστεί κάτω από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Ο πληθυσμός της πόλης μειώθηκε από 26.000 το 1981 σε 11.000 το 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής. Ο Khatti ετοιμάζεται να μετακομίσει την οικογένειά του στο κοντινό Καράτσι, τη μεγαλύτερη πόλη του Πακιστάν, η οποία γεμίζει με οικονομικούς μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων και αυτών από το Δέλτα του Ινδού. Το Φόρουμ Αλιέων του Πακιστάν, το οποίο υποστηρίζει τις αλιευτικές κοινότητες, εκτιμά ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί από τις παράκτιες περιοχές του Δέλτα. Το Kharo Chan κάποτε περιλάμβανε περίπου 40 χωριά, αλλά τα περισσότερα έχουν εξαφανιστεί κάτω από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Ωστόσο, περισσότεροι από 1,2 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί από την περιοχή του Δέλτα του Ινδού τις τελευταίες δύο δεκαετίες, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο από το Ινστιτούτο Jinnah, μια δεξαμενή σκέψης με επικεφαλής έναν πρώην υπουργό για την κλιματική αλλαγή. 

Η ροή του νερού προς το δέλτα έχει μειωθεί κατά 80% από τη δεκαετία του 1950 ως αποτέλεσμα των αρδευτικών καναλιών, των υδροηλεκτρικών φραγμάτων και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο λιώσιμο των παγετώνων και του χιονιού, σύμφωνα με μελέτη του 2018 του Κέντρου Προηγμένων Μελετών Νερού ΗΠΑ-Πακιστάν. Αυτό έχει οδηγήσει σε καταστροφική διείσδυση θαλασσινού νερού. Η αλατότητα του νερού έχει αυξηθεί κατά περίπου 70% από το 1990, καθιστώντας αδύνατη την καλλιέργεια καλλιεργειών και επηρεάζοντας σοβαρά τους πληθυσμούς γαρίδας και καβουριού. 

«Το δέλτα βυθίζεται και συρρικνώνεται», δήλωσε ο Muhammad Ali Anjum, τοπικός οικολόγος του WWF. Ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι απεικονίζεται σε ένα από τα χωριά του Kharo Chan, όπου ο πληθυσμός της πόλης μειώθηκε από 26.000 το 1981 σε 11.000 το 2023. 

«Δεν υπάρχει άλλη επιλογή» 

Ξεκινώντας από το Θιβέτ, ο ποταμός Ινδός ρέει μέσα από το αμφισβητούμενο Κασμίρ πριν διασχίσει ολόκληρο το Πακιστάν. Ο ποταμός και οι παραπόταμοί του αρδεύουν περίπου το 80% της γεωργικής γης της χώρας, υποστηρίζοντας εκατομμύρια μέσα διαβίωσης. Το δέλτα, που σχηματίζεται από πλούσια ιζήματα που εναποτίθενται από τον ποταμό καθώς συναντά τη θάλασσα, ήταν κάποτε ιδανικό για γεωργία, ψάρεμα, μαγκρόβια δάση και άγρια ζωή. Ωστόσο, περισσότερο από το 16% της εύφορης γης έχει καταστεί μη παραγωγική λόγω της εισροής θαλασσινού νερού, σύμφωνα με μια μελέτη της κυβερνητικής υπηρεσίας ύδρευσης το 2019. 

Στην πόλη Κέτι Μπαντάρ, η οποία εκτείνεται στην ενδοχώρα από την άκρη του νερού, ένα λευκό στρώμα κρυστάλλων αλατιού καλύπτει το έδαφος. Οι βάρκες μεταφέρουν πόσιμο νερό από μίλια μακριά και οι χωρικοί το μεταφέρουν σπίτι με γαϊδούρια. «Ποιος εγκαταλείπει την πατρίδα του οικειοθελώς;» είπε ο Χατζί Καράμ Τζατ, του οποίου το σπίτι καταποντίστηκε από την άνοδο της στάθμης του νερού. Πληροφοριακός χάρτης που δείχνει το Δέλτα του ποταμού Ινδού στο Πακιστάν και τις περιοχές γης που προβλέπεται να είναι κάτω από το επίπεδο της παλίρροιας το 2030, σύμφωνα με υπολογισμούς της ερευνητικής ομάδας Climate Central. Ξαναέχτισε πιο βαθιά στην ενδοχώρα, προβλέποντας ότι περισσότερες οικογένειες θα τον ακολουθούσαν. «Ένας άνθρωπος εγκαταλείπει την πατρίδα του μόνο όταν δεν έχει άλλη επιλογή», δήλωσε στο AFP. 

Τρόπος ζωής 

Οι Βρετανοί αποικιακοί ηγεμόνες ήταν οι πρώτοι που άλλαξαν την πορεία του ποταμού Ινδού με κανάλια και φράγματα, ακολουθούμενοι πιο πρόσφατα από δεκάδες υδροηλεκτρικά έργα. Νωρίτερα φέτος, πολλά στρατιωτικά έργα καναλιών στον ποταμό Ινδό σταμάτησαν όταν διαμαρτυρήθηκαν οι αγρότες στις περιοχές χαμηλού υψομέτρου της επαρχίας Σιντ. 

Για την καταπολέμηση της υποβάθμισης της λεκάνης απορροής του ποταμού Ινδού, η κυβέρνηση και τα Ηνωμένα Έθνη ξεκίνησαν τη «Πρωτοβουλία του Ζωντανού Ινδού» το 2021. Μια παρέμβαση επικεντρώνεται στην αποκατάσταση του δέλτα αντιμετωπίζοντας την αλατότητα του εδάφους και προστατεύοντας την τοπική γεωργία και τα οικοσυστήματα. 

Η κυβέρνηση του Σιντ εφαρμόζει επί του παρόντος το δικό της έργο αποκατάστασης μαγκρόβιων δέντρων, με στόχο την αναβίωση των δασών που χρησιμεύουν ως φυσικό φράγμα κατά της διείσδυσης αλμυρού νερού. Ο Χαμπιμπουλάχ Χάτι, ένας ντόπιος κάτοικος, περπατά πάνω από τις κρούστες αλατιού που έχουν εναποτεθεί στην πόλη Κάρο Τσαν. Ο Χατζί Καράμ Τζατ, του οποίου το σπίτι καταβρόχθισε η άνοδος της στάθμης του νερού, ξαναέχτισε το νέο του σπίτι πιο βαθιά στην ενδοχώρα. 

Ακόμα και όταν τα μαγκρόβια αποκαθίστανται σε ορισμένα μέρη της ακτογραμμής, η αρπαγή γης και τα έργα οικιστικής ανάπτυξης οδηγούν σε εκχέρσωση σε άλλες περιοχές. Στην πόλη Κέτι Μπαντάρ, η οποία εκτείνεται στην ενδοχώρα από την άκρη του νερού, ένα λευκό στρώμα κρυστάλλων αλατιού καλύπτει το έδαφος. Ο Χαμπιμπουλάχ Χάτι αποχαιρετά τον τάφο της μητέρας του πριν εγκαταλείψει το ξερό χωριό του στο δέλτα του Ινδού ποταμού στο Πακιστάν. Ο Χαμπιμπουλάχ Χάτι, ένας ντόπιος κάτοικος, περπατά πάνω από τις κρούστες αλατιού που έχουν εναποτεθεί στην πόλη Κάρο Τσαν. Ο Χατζί Καράμ Τζατ, του οποίου το σπίτι καταβρόχθισε η άνοδος της στάθμης του νερού, ξαναέχτισε το νέο του σπίτι πιο βαθιά στην ενδοχώρα. Ακόμα και καθώς τα μαγκρόβια δάση αποκαθίστανται σε ορισμένα τμήματα της ακτογραμμής, η αρπαγή γης και τα έργα οικιστικής ανάπτυξης οδηγούν στην εκχέρσωση σε άλλες περιοχές.

 Εν τω μεταξύ, η γειτονική Ινδία αποτελεί μια επικείμενη απειλή για τον ποταμό και το δέλτα του, μετά την ανάκληση μιας συνθήκης για τα ύδατα του 1960 με το Πακιστάν, η οποία διαιρεί τον έλεγχο των ποταμών λεκάνης του Ινδού. Έχει απειλήσει να μην επαναφέρει ποτέ τη συνθήκη και να κατασκευάσει φράγματα ανάντη, περιορίζοντας τη ροή του νερού προς το Πακιστάν, το οποίο το έχει χαρακτηρίσει «πράξη πολέμου». Παράλληλα με τα σπίτια τους, οι κοινότητες έχουν χάσει έναν τρόπο ζωής που είναι στενά συνδεδεμένος με το δέλτα, δήλωσε η ακτιβίστρια για το κλίμα Φατίμα Ματζίντ, η οποία συνεργάζεται με το Φόρουμ Αλιέων του Πακιστάν. 

Οι γυναίκες, ιδιαίτερα, που για γενιές ράβουν δίχτυα και συσκευάζουν τα αλιεύματα της ημέρας, δυσκολεύονται να βρουν δουλειά όταν μεταναστεύουν στις πόλεις, δήλωσε ο Ματζίντ, του οποίου ο παππούς μετέφερε την οικογένεια από το Κάρο Τσαν στα περίχωρα του Καράτσι. «Δεν έχουμε χάσει μόνο τη γη μας, έχουμε χάσει και τον πολιτισμό μας».

Γεωδίφης με πληροφορίες από  2025 AFP

https://phys.org/news/2025-08-death-delta-pakistan-indus.html#google_vignette