Θύματα σεισμού του 4ου αιώνα μ.Χ...

Από την Ηράκλεια Σιντική μπρούτζινο νόμισμα κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Τραϊανού-Αδριανού· περίπου 101-138 μ.Χ. Η εμπρόσθια όψη απεικονίζει μια διακοσμημένη μακεδονική ασπίδα με επιγραφή ΗΡΑΚΛΕΩΤΩΝ, η πίσω όψη δείχνει το ρόπαλο του Ηρακλή να στέκεται όρθιο με επιγραφή ΕΠΙ ΣΤΡΥΜΟΝΙ. Κάτω ερείπια από την  αρχαία ελληνική πόλη Ηράκλεια Σιντική στη Βουλγαρία. Από: stoyanh / depositphotos.com.  

Θύματα σεισμού του 4ου αιώνα μ.Χ. βρέθηκαν στην Ηράκλεια Σιντική - Αλλάζουν όσα γνωρίζουμε για την ένταξη στον ρωμαϊκό κόσμο.

Η Ηράκλεια Σιντική επίσης γνωστή ως Ηράκλεια Στρυμόνος (που σημαίνει «Ηράκλεια στον ποταμό Στρυμόνα»), ήταν αρχαία ελληνική πόλη ιδρυμένη από τον Φίλιππο Β΄.Βρισκόταν στη Θρακική Μακεδονία, στην περιοχή της Σιντικής, στην ανατολική όχθη του Στρυμόνα.Εδώ πέθανε ο Δημήτριος, γιος του Φίλιππου Ε΄. Έχουν σωθεί δείγματα της νομισματοκοπίας της.

Στα ερείπια της αρχαίας πόλης Ηράκλεια Σιντική , που βρίσκεται στη σημερινή νοτιοδυτική Βουλγαρία, μια ομάδα αρχαιολόγων ανακάλυψε τα λείψανα έξι ανθρώπων που πέθαναν κατά τη διάρκεια ενός καταστροφικού σεισμού στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. Οι σκελετοί, που βρέθηκαν κάτω από τα ερείπια μιας αρχαίας ρωμαϊκής αγοράς, προσφέρουν μια μοναδική ματιά στις τελευταίες στιγμές των θυμάτων και, σε μια εξαιρετική περίπτωση, στη ζωή ενός νεαρού άνδρα με μια σπάνια συγγενή πάθηση που αμφισβητεί όσα γνωρίζουμε για την ένταξη των ατόμων με αναπηρίες στον ρωμαϊκό κόσμο .

Η Ηράκλεια Σιντική ήταν μια ακμάζουσα ρωμαϊκή πόλη, γνωστή για το ευνοϊκό της κλίμα και τη στρατηγική της θέση κοντά στον ποταμό Στρυμόνα. Ωστόσο, στα τέλη του 4ου αιώνα, ένας ισχυρός σεισμός - μέρος μιας σειράς σεισμικών γεγονότων που έπληξαν την ανατολική Μεσόγειο - κατέστρεψε μεγάλο μέρος της πόλης . Μεταξύ των πληγέντων κτιρίων ήταν η αγορά, όπου κατέρρευσαν δύο δεξαμενές νερού κατά τη διάρκεια του κατακλυσμού. Σε μία από αυτές τις δεξαμενές, κάτω από τόνους ερειπίων, οι αρχαιολόγοι βρήκαν τα λείψανα έξι ατόμων .

Οι σκελετοί βρίσκονταν σε θέσεις που υποδήλωναν έναν ξαφνικό και βίαιο θάνατο. Πέντε από αυτούς (με την ένδειξη 2N, 3N, 1S, 2S και 3S) ήταν μερικώς διατηρημένοι και στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο, σαν να είχαν πέσει μαζί όταν κατέρρευσε η οροφή της δεξαμενής. Ο έκτος (1N) βρέθηκε σε υψηλότερο επίπεδο, χωρισμένος από ένα στρώμα χώματος, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να βρισκόταν σε διαφορετική κατασκευή ή να προσπαθούσε να βοηθήσει όταν συνέβη η καταστροφή.

Λείψανα θυμάτων του σεισμού στην Ηράκλεια Σιντική. Από: V. Russeva, L. Manoilova.

Η μελέτη των λειψάνων, με επικεφαλής τις V. Russeva και L. Manoilova του Ινστιτούτου Πειραματικής Μορφολογίας, Παθολογίας και Ανθρωπολογίας της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών, αποκάλυψε ότι όλα τα άτομα ήταν άνδρες , ηλικίας μεταξύ 18 και 35 ετών. Αλλά ένας από αυτούς, ο νεαρός άνδρας που αναγνωρίστηκε ως 2N, ηλικίας μεταξύ 18 και 25 ετών, ξεχώριζε λόγω των ασυνήθιστων χαρακτηριστικών του.

Αυτό το άτομο εμφάνιζε έναν συνδυασμό οστικών ανωμαλιών : παραμορφωμένο κρανίο (μια πάθηση που ονομάζεται οξυκεφαλία) και απουσία ορισμένων δοντιών, γεγονός που υποδηλώνει ότι έπασχε από σύνδρομο Apert, μια σπάνια γενετική διαταραχή που επηρεάζει την ανάπτυξη του κρανίου, του προσώπου και των άκρων. Σήμερα, αυτή η πάθηση σχετίζεται με σωματικές αναπηρίες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, με νοητικές αναπηρίες. Το άτομο πιθανότατα υπέφερε τόσο από σωματικές όσο και από ψυχικές βλάβες και είχε μια ιδιαίτερη εμφάνιση , σημειώνει η μελέτη.

Αυτό που είναι εντυπωσιακό δεν είναι μόνο η παρουσία αυτής της διαταραχής σε έναν αρχαίο σκελετό, αλλά και τι υπονοεί για την κατανόησή μας για τη ρωμαϊκή κοινωνία. Ο νεαρός άνδρας 2N θα χρειαζόταν συνεχή φροντίδα από τη γέννησή του: βοήθεια με το φαγητό, την κίνηση, και πιθανώς ακόμη και την επικοινωνία, καθώς η λαγόχειλος και οι παραμορφώσεις του προσώπου θα μπορούσαν να έχουν επηρεάσει την ομιλία του.

Παρά τους περιορισμούς του, έφτασε στην ενηλικίωση , γεγονός που υποδηλώνει ότι κάποιος -είτε μέλος της οικογένειας είτε υπηρέτης- αφιέρωσε χρόνια στη φροντίδα του. Αυτό το άτομο είχε μια θέση στην κοινωνία της Ρωμαϊκής Ηράκλειας Σιντικής , καταλήγουν οι ερευνητές. Αν και δεν γνωρίζουμε αν έγινε αποδεκτός ή περιθωριοποιημένος, η επιβίωσή του μέχρι αυτή την ηλικία υποδηλώνει ότι, τουλάχιστον για ορισμένους, η συμπόνια και η οικογενειακή υποστήριξη υπερίσχυσαν του κοινωνικού στιγματισμού.

Μια άλλη άποψη των ερειπίων της Ηράκλειας Σιντικής, μιας αρχαίας ελληνικής πόλης στη σημερινή Βουλγαρία. Από: stoyanh / depositphotos.com.

Ένα άλλο ενδιαφέρον εύρημα είναι ένα δεύτερο κρανίο (με την ένδειξη 2_3N) με λαγόχειλο, γεγονός που εγείρει την πιθανότητα τα δύο άτομα να ήταν συγγενικά . Δύο άτομα με την ίδια συγγενή δυσπλασία σε ένα τόσο μικρό δείγμα θα μπορούσαν να υποδηλώνουν στενή συγγένεια , εξηγεί η μελέτη. Ίσως ήταν συγγενείς που αναζήτησαν καταφύγιο μαζί κατά τη διάρκεια του σεισμού.

Η θέση των σκελετών και τα κατάγματα στα οστά τους επέτρεψαν στους ερευνητές να ανακατασκευάσουν τους θανάτους τους. Όλα έδειξαν περιθανάτιο τραύμα - τραυματισμούς που συνέβησαν κατά τη στιγμή του θανάτου - όπως κατάγματα στα κρανία, τα πλευρά και τα μακριά οστά. Μερικά από αυτά τα τραύματα, όπως κατάγματα στη βάση του κρανίου ή στη σπονδυλική στήλη, θα ήταν ακαριαία θανατηφόρα.

Ένας από τους σκελετούς, ο 2N, είχε το δεξί του χέρι λυγισμένο πάνω από την κοιλιά του, σαν να προσπαθούσε να προστατευτεί κατά την πτώση. Αυτή η χειρονομία υποδηλώνει την πιθανότητα το άτομο να επέζησε της πτώσης, έστω και για λίγο , σημειώνει η έκθεση. Οι άλλοι εμφάνισαν παρόμοια πρότυπα καταγμάτων, υποδεικνύοντας ότι πέθαναν από την πρόσκρουση συντριμμιών ή από πτώση από ύψος περίπου 6 μέτρων.

Γιατί τα σώματα αυτών των έξι ανδρών δεν ανακτήθηκαν ποτέ για μια σωστή ταφή; Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στη μεταγενέστερη ιστορία της Ηράκλειας Σιντικής. Μετά τον σεισμό, η πόλη συρρικνώθηκε και η περιοχή της αγοράς δεν ξαναχτίστηκε ποτέ πλήρως. Με την πάροδο του χρόνου, ένας άλλος σεισμός τον 5ο αιώνα μ.Χ. οδήγησε στην εγκατάλειψή της. Είναι πιθανό, απλώς, κανείς να μη γνώριζε ότι βρίσκονταν εκεί .

Όπως καταλήγουν οι συγγραφείς: Μερικές φορές, όπως σε αυτή την περίπτωση, η ανθρωπολογική ανάλυση μπορεί να συμβάλει σημαντικά σε ένα κατά τα άλλα αραιό αρχαιολογικό πλαίσιο. Η εστίαση στους αποθανόντες και όχι στα πράγματα που άφησαν πίσω τους βοηθά να μη γίνουν απλοί αριθμοί στις στατιστικές των θυμάτων, στερημένοι μιας φωνής για να «πουν» την εμπειρία τους .

Γεωδίφης με πληροφορίες  από labrujulaverde

περισσότερα,

V. Russeva, L. Manoilova, The earthquake casualties from Heraclea Sintica – buried under debris of the portico of the Roman forum. Journal of Archaeological Science: Reports, Volume 66, October 2025, 105338. doi.org/10.1016/j.jasrep.2025.105338

https://www.labrujulaverde.com/en/2025/08/victims-of-a-4th-century-ad-earthquake-found-in-heraclea-sintica-change-what-we-know-about-inclusion-in-the-roman-world/

Βικιπαίδεια