Ένα αρχαίο τείχος ελληνιστικού ρυθμού στο κέντρο της Γαλλίας

Αρχαίο τείχος ελληνιστικού ρυθμού ανακαλύφθηκε στη γαλλική πόλη Γεργοβία, η οποία αντιστάθηκε και νίκησε τον Ιούλιο Καίσαρα το 52 π.Χ.

Γενική άποψη του χώρου προς τα νότια, από το προσκήνιο προς το φόντο: προαυγουστιανά τείχη (στο κάτω μέρος του λάκκου), αυγουστιανά κτίρια (σιδηροδρομική σκάλα), μνημειώδες κτίριο των υστέρων αυγουστιανών, ύστερο προμαχώνα La Tène. Από: Sébastien Dohr / Inrap.

Η γαλατική Γεργοβία

Η Γεργοβία ήταν μια σημαντική γαλατική πόλη και η πρωτεύουσα της φυλής Αρβέρνι, που βρίσκεται στη σημερινή Ωβέρνη-Ρον-Άλπεις της Γαλλίας, κοντά στο σημερινό Κλερμόν-Φεράν. Είναι γνωστή για τη Μάχη της Γεργοβίας το 52 π.Χ., όπου ο Γαλάτης ηγέτης Βερκιγγετόριξ νίκησε τον Ιούλιο Καίσαρα και τις ρωμαϊκές λεγεώνες του. Η τοποθεσία σήμερα χαρακτηρίζεται από το Οροπέδιο της Γεργοβίας, ένα φυσικό οροπέδιο από βασάλτη που προσφέρει πανοραμική θέα και αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό.

Μια διεπιστημονική ομάδα αρχαιολόγων από το Inrap και το Maison des Sciences de l'Homme του Clermont-Ferrand ολοκλήρωσε την ανασκαφική εκστρατεία του 2025 στην περιοχή Quartier des artisans (συνοικία των τεχνιτών) της Gergovia , αποκαλύπτοντας ευρήματα που επιβάλλουν μια επανεκτίμηση του ρόλου αυτού του oppidum κατά τους Γαλατικούς Πολέμους και τον μετασχηματισμό του κατά την πρώιμη Ρωμαϊκή περίοδο.

Ο όρος oppidum (πληθ. oppida) αναφέρεται σε μεγάλο οχυρωμένο οικισμό της Εποχής του Σιδήρου, ιδιαίτερα κοινό στην Ευρώπη κατά την 2η και 1η π.Χ. χιλιετία. Συνήθως, πρόκειται για οχυρωμένες πόλεις ή οικισμούς, που συχνά βρίσκονται σε στρατηγικές τοποθεσίες, όπως λόφους ή χερσονήσους, και διαθέτουν οχυρώσεις. Σύμφωνα με το Wikipedia και το World History Encyclopedia, τα oppida συχνά εξελίχθηκαν σε σημαντικά αστικά κέντρα και πολλές από αυτές τις τοποθεσίες έγιναν ρωμαϊκές πόλεις ή συνέχισαν να κατοικούνται σε μεταγενέστερες περιόδους.

Το έργο, που ξεκίνησε το 2022, συνδυάζει τεχνικές αιχμής όπως γεωφυσικές έρευνες, φωτογραμμετρία και Lidar, με τη μελέτη αρχείων διάσπαρτων σε περίπου 15 ευρωπαϊκές συλλογές, πολλά από τα οποία δεν είχαν δημοσιευτεί προηγουμένως.

Ο τομέας, που ανασκάφηκε για πρώτη φορά το 1861 κατά τη διάρκεια ερευνών που χρηματοδοτήθηκαν από τον Ναπολέοντα Γ΄, βρίσκεται στο κύριο σημείο πρόσβασης στο oppidum , όπου το τείχος της ύστερης περιόδου La Tène (1ος αιώνας π.Χ.) τέμνει μια οδό κυκλοφορίας.

Αεροφωτογραφία της ανασκαφής της «συνοικίας των τεχνιτών» το 2024 και του οροπεδίου Gergovia. Από: Flore Giraud / Inrap

Τα επάλληλα στρώματα, πάχους σχεδόν τριών μέτρων, τεκμηριώνουν περίπου δέκα κατασκευαστικές φάσεις μεταξύ 70/50 π.Χ. και του τέλους της βασιλείας του Αυγούστου (14 μ.Χ.). Η κατάσταση διατήρησης είναι εξαιρετική: όρθιοι τοίχοι, άθικτες επιφάνειες περιπάτου, ακόμη και απανθρακωμένες ξύλινες κατασκευές , εξηγεί η ομάδα στις προκαταρκτικές σημειώσεις της.

Ανάμεσα στα ευρήματα βρίσκονται άφθονα οικιακά έπιπλα που αντανακλούν την προνομιακή θέση των κατοίκων της, όπως πλάγια κεραμικά, αμφορείς κρασιού, πινακίδες γραφής και κομμάτια παιχνιδιών, μαζί με σιδερένια και χάλκινη σκωρία που επιβεβαιώνουν μεταλλουργική δραστηριότητα.

Αλλά η έκπληξη ήρθε κατά την ανασκαφή των παλαιότερων στρωμάτων, όπου ανακαλύφθηκε ένας προηγουμένως άγνωστος τοίχος από ξερολιθιά σε αυτή την πλευρά του τομέα, που διατηρείται σε ύψος πάνω από ένα μέτρο. Ο σχεδιασμός του, με επέρονες-éperons (αμυντικές προεξοχές), διακόπτεται από τα γνωστά γαλατικά μοντέλα και θυμίζει ελληνιστικές επιρροές .

Επισκόπηση των ερειπίων της ανασκαφής του 2025, προαυγουστιανά τείχη, κτίρια της εποχής του Αυγούστου (σιδηρουργείο), μνημειώδες κτίριο της εποχής του ύστερου Αυγούστου, τείχος με ύστερες προεξοχές La Tène. Από: Sébastien Dohr / Inrap.

Από το οχυρό του Βερκιγγετόριξ σε σύμβολο εκρωμαϊσμού

Αυτό το αμυντικό σύστημα χρονολογείται από την περίοδο της αντίστασης των Αρβερνίων και κατεδαφίστηκε σκόπιμα γύρω στις αρχές της εποχής για να αντικατασταθεί από μια κατασκευή «ρωμαϊκού τύπου» με τοίχους από ασβεστοκονίαμα, κεραμίδια και μια διάταξη που αναπαράγει με περίεργο τρόπο το περίγραμμα της προηγούμενης οχύρωσης.

Δεν πρόκειται για μια απλή ανακατασκευή - επισημαίνουν οι ερευνητές -. Οι τοπικές ελίτ, ήδη εκρωμαϊσμένες, αναμόρφωσαν το στρατιωτικό τους παρελθόν χρησιμοποιώντας τεχνικές πλάγιας γραφής, διατηρώντας ωστόσο την αμυντική λειτουργία . Το κτίριο, μνημειώδες και άτυπο στην τυπολογία του, έλεγχε το ίδιο στρατηγικό σημείο με τον γαλατικό προκάτοχό του, αν και οι πιθανές σχετικές πύλες εξακολουθούν να βρίσκονται θαμμένες.

Η ανακάλυψη ενισχύει τη σημασία της Γεργοβίας ως πολιτικοστρατιωτικού κόμβου μετά την περίφημη νίκη της εναντίον του Καίσαρα το 52 π.Χ. - μία από τις λίγες ήττες που υπέστη ο Ρωμαίος στρατηγός σε οκτώ χρόνια εκστρατείας. Αντί να παρακμάσει, το oppidum γνώρισε έντονη οικοδομική δραστηριότητα κατά την περίοδο του Αυγούστου, συνδεδεμένη με το δίκτυο αγροτικών βιλών που εκμεταλλεύονταν τη γύρω περιοχή, κυριαρχούμενη παράλληλα με το Γκοντόλε και το Κορέντ.

Προεξοχή του τείχους της ύστερης Λα Τεν και αντιτείχισμα του μνημειώδους κτιρίου της εποχής του Αυγούστου. Από: Romain Etienne / Inrap.

Το έργο έχει επίσης ανακτήσει τη μνήμη των ιστορικών ανασκαφών από τις πρώτες βυθομετρήσεις του 18ου αιώνα έως τις εκστρατείες της δεκαετίας του 1930 - όταν η πραγματική τοποθεσία της Γεργοβίας συζητήθηκε - και το έργο του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, το οποίο μεταφέρθηκε στο Κλερμόν-Φεράν κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η ανάλυση ημερολογίων πεδίου και φωτογραφιών κατέστησε δυνατή την ανακατασκευή , ακόμη και τον εντοπισμό ιχνών που κάποτε θεωρούνταν χαμένα.

Ενώ η μελέτη υλικών -όπως ένα σιδερένιο σύμβολο, μια λαβή στήθους και ένα πιθανό προσχέδιο ενός ορειχάλκινου φαλάρου που βρέθηκε αυτό το καλοκαίρι- ολοκληρώνεται, ο χώρος συνεχίζει να εκπαιδεύει νέες γενιές αρχαιολόγων σε μη επεμβατικές τεχνικές.

Τα αποτελέσματα, που θα δημοσιευτούν το 2026, υπόσχονται να επαναπροσδιορίσουν όχι μόνο την τοπογραφία του oppidum αλλά και τον ρόλο του ως στάδιο στη σύνθετη μετάβαση μεταξύ της ανεξάρτητης Γαλατίας και της ρωμαϊκής επαρχίας.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα labrujulaverde

Institut National de Recherches Archéologiques Préventives (Inrap)

https://www.inrap.fr/l-oppidum-de-gergovie-etat-des-recherches-et-bilan-de-la-fouille-2025-du-20141

https://www.labrujulaverde.com/en/2025/07/ancient-hellenistic-style-wall-discovered-in-the-gallic-city-of-gergovia-which-resisted-and-defeated-julius-caesar-in-52-bce/