Αστερίας με τέσσερα άκρα;
Τον αστερία με τα 4 άκρα βρήκε στην παραλία του Αγίου Φωκά, Κω ο γιατρός Θανάσης Φωτόπουλος. «Συνήθως έχουν 5» μου είπε, όμως δεν είναι ασυνήθιστο να τους βρείτε και με 4. Αυτό σημαίνει ότι μερικές φορές θα εντοπίσετε έναν αστερία με 4 άκρα κανονικού μεγέθους και ακόμη με 1 μικρό πόδι.
Οι αστερίες είναι από τα πιο αναγνωρίσιμα ζώα στον κόσμο. Αλλά η απλή εμφάνισή τους κρύβει ένα εξελικτικό μυστήριο - πώς αυτά τα ζώα εξελίχθηκαν σε ένα τόσο ασυνήθιστο σχήμα και πως αναγεννούν τα χαμένα άκρα;
Οι αστερίες αναγεννούν τα χαμένα άκρα
Η εμφάνιση λιγότερων άκρων μπορεί να οφείλεται σε αναγέννηση μετά την απώλεια ενός άκρου, σε αναπτυξιακές ανωμαλίες ή απλώς σε μια φυσική διακύμανση εντός ορισμένων ειδών.Οι αστερίες μπορούν να αναγεννήσουν τα άκρα τους και μπορεί να χρειαστούν μήνες, ακόμη και χρόνια για να αναγεννηθούν πλήρως, επομένως η απώλεια ενός πρέπει να είναι αρκετά σοβαρή. Αν το κομμένο άκρο δεν υποστεί βλάβη, μπορεί να θεραπευτεί μόνο του και ακόμη και να αναγεννηθεί - με αποτέλεσμα έναν γενετικά πανομοιότυπο αστερία.
Ναι, οι αστερίες έχουν μια αξιοσημείωτη ικανότητα να αναγεννούν τα χαμένα άκρα όπως κάνουν συχνά τα χταπόδια. Εάν ένας αστερίας χάσει ένα άκρο από ένα αρπακτικό ή από τραυματισμό, μπορεί να αναγεννήσει ένα νέο, αλλά μερικές φορές η διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα έναν τετράπλευρο αστερία με ένα μικρό, αναγεννώμενο άκρο.
Είναι γνωστοί για τις αναπτυξιακές ιδιομορφίες ή παραλλαγές: Σε ορισμένα είδη τους η ύπαρξη τεσσάρων βραχιόνων είναι μια φυσιολογική παραλλαγή. Επιπλέον, αναπτυξιακά σφάλματα μπορούν να οδηγήσουν σε έναν αστερία με λιγότερα από πέντε άκρα.
Ο αστερίας μπορεί να χάσει άκρα (αυτοτομία) για να ξεφύγει από τους θηρευτές ή τον τραυματισμό. Το αποκολλημένο άκρο μπορεί μερικές φορές να αναγεννηθεί σε έναν νέο αστερία, ειδικά εάν περιέχει ένα τμήμα του κεντρικού δίσκου.
Ορισμένα είδη αστεριών, όπως η Luidia maculata, έχουν συνήθως παραλλαγές στον αριθμό των βραχιόνων, με 8 να είναι συχνή εμφάνιση, αν και μπορεί να κυμαίνονται από 5 έως 9. O αστερίας με τους 6 βραχίονες (Leptasterias aequalis) είναι ένα άλλο παράδειγμα ενός είδους με μεταβλητό αριθμό βραχιόνων.
Όπως και τα «ξαδέλφια» τους οι αστερίες, οι αχινοί διαθέτουν ένα σχετικά απλό νευρικό σύστημα, ωστόσο χρησιμοποιούν εντυπωσιακούς μηχανισμούς επιβίωσης.
Μελέτες έχουν δείξει ότι αυτά τα μικρά αγκαθωτά πλάσματα είναι εξαιρετικά ανθεκτικά απέναντι στις μεταβαλλόμενες συνθήκες στους ωκεανούς που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, ενώ μπορούν και να «μεταβιβάσουν» στους απογόνους τους κάποιους μηχανισμούς προστασίας από την άνοδο της θερμοκρασίας των υδάτων.
Άλλες συμπεριφορές αυτών των πλασμάτων αποτελούν μέχρι σήμερα «μυστήριο» για τους ερευνητές. Για παράδειγμα, ο πράσινος αχινός (Lytechinus variegatus) είναι γνωστός για τη συνήθειά του να μαζεύει διάφορα αντικείμενα από τον βυθό – κοχύλια, πέτρες, ακόμα και κομμάτια πλαστικού – και να τα χρησιμοποιεί ως κάλυμμα. Ο ακριβής σκοπός αυτής της συμπεριφοράς παραμένει άγνωστος, ωστόσο διάφορες θεωρίες τη συνδέουν με την άμυνα απέναντι σε θηρευτές, την προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία ή και την αντίσταση σε δυνατά ρεύματα και κύματα.
Δεν είχαν πάντα άκρα
Απολιθώματα 500 εκατομμυρίων ετών αποκαλύπτουν πώς απέκτησε ο αστερίας τα άκρα του. Μια νέα ανακάλυψη απολιθωμάτων μπορεί να έχει λύσει την υπόθεση.
Το σχήμα των αστεριών και των συγγενών τους είναι μοναδικό στον ζωικό κόσμο. Τα περισσότερα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, έχουν αμφοτερόπλευρη συμμετρία, στην οποία η μία πλευρά είναι συνήθως συμμετρική με την άλλη. Ωστόσο, οι αστερίες έχουν πεντακεραδιοειδή συμμετρία, με κάθε βραχίονα να επαναλαμβάνεται συνήθως πέντε φορές γύρω από το κέντρο του. Αυτό που πραγματικά προβληματίζει τους βιολόγους είναι το πώς αυτή η μοναδική εμφάνιση εξελίχθηκε από πιο συμβατικούς αμφοτερόπλευρους προγόνους. Εδώ έρχεται στο προσκήνιο ένα σύνολο νέων απολιθωμάτων που ανακαλύφθηκαν στο Μαρόκο. Τα απολιθώματα, που τώρα περιγράφονται ως ένα νέο είδος που ονομάζεται Atlascystis acantha, έχουν αμφοτερόπλευρη συμμετρία όπως εμείς, αλλά είναι ένας αρχαίος συγγενής όλων των αστεριών που ζουν σήμερα. Το είδος ανήκε σε μια ομάδα ζώων που ονομάζονται εχινόδερμα, η οποία περιλαμβάνει αστερίες και τους στενούς συγγενείς τους, όπως τα αγγούρια της θάλασσας, τα κρίνα της θάλασσας, τους αχινούς και τα εύθραυστα αστέρια. Τα νέα απολιθώματα αυτού του αρχαίου εχινοδέρμου βοηθούν να δείξουμε πώς τα σύγχρονα αντίστοιχα εχινόδερμα πέρασαν από μια σειρά εξελικτικών βημάτων πριν καταλήξουν στους πέντε βραχίονες που συνήθως έχουν τώρα.
Εξελίχθηκαν από προγόνους με αμφοτερόπλευρη συμμετρία (όπως οι άνθρωποι) σε ακτινική συμμετρία (όπως οι αστερίες). Τα απολιθωμένα στοιχεία υποδηλώνουν ότι οι βραχίονες των αστεριών αναπτύχθηκαν από μια διαδικασία διπλασιασμού και εξειδίκευσης δομών που ονομάζονται ambulacra, οι οποίες εμπλέκονται στην κίνηση και τη διατροφή. Αρχικά, είχαν δύο ambulacra, τα οποία στη συνέχεια μειώθηκαν σε ένα και αργότερα διπλασιάστηκαν για να δημιουργήσουν τους πέντε βραχίονες που βλέπουμε σήμερα.
Ενώ κατανοούμε τη διαδικασία ανάπτυξης των άκρων, ο λόγος για τον οποίο οι αστερίες κατέληξαν στην πενταπλή συμμετρία παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Εγκυκλοπαίδειες Τρεκάνι, Britannica
2. Παιδί της Ρέας, τριλογία
3. Φωτογραφία, Θανάση Φωτόπουλου
4.https://www.nhm.ac.uk/discover/news/2025/june/500-million-year-old-fossils-reveal-how-the-starfish-got-its-arms.html#:~:text=Starfish%20are%20some%20of%20the,may%20have%20cracked%20the%20case.
5.Αρχαίο χταπόδι με 4 άκρα;
https://geogeodifhs.blogspot.com/2022/04/4.html
6.Το γριφώδες 7-πλόκαμο χταπόδι των Μυκηναίων;
https://geogeodifhs.blogspot.com/2019/10/7.html
7.Το εξάποδο μινωικό χταπόδι του Evans;