Τι θα συμβεί με το νομικό καθεστώς των «βυθιζόμενων» εθνών όταν η γη τους εξαφανιστεί;

Ορισμένα μικρά νησιωτικά κράτη, όπως το Τουβαλού, κινδυνεύουν να χάσουν τη γη τους λόγω της ανόδου της στάθμης των θαλασσών[Από iStock].

Στην πρόσφατη συμβουλευτική του γνωμοδότηση, το Διεθνές Δικαστήριο δεν επιβεβαίωσε ρητά ότι η ευελιξία του όρου «κρατικότητα» θα μπορούσε να επεκταθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να σημαίνει ότι ένα κράτος θα μπορούσε να υπάρχει ακόμη και αν ήταν εντελώς βυθισμένο κάτω από τη θάλασσα.

Τι θα συμβεί με το νομικό καθεστώς των «βυθιζόμενων» εθνών όταν η γη τους εξαφανιστεί;

Τα μικρά νησιωτικά έθνη αντιμετωπίζουν υπαρξιακές απειλές από την κλιματική αλλαγή, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το νομικό τους καθεστώς σε περίπτωση εξαφάνισης της γης τους.

Ενώ το διεθνές δίκαιο παραδοσιακά απαιτεί έδαφος και πληθυσμό για την ύπαρξη κρατικής υπόστασης, το Διεθνές Δικαστήριο προτείνει ευελιξία.

Ωστόσο, το μέλλον της κρατικής υπόστασης αυτών των εθνών παραμένει αβέβαιο καθώς διερευνούν ψηφιακές και μηχανικές λύσεις.

Μικρά νησιωτικά έθνη όπως το Τουβαλού, το Κιριμπάτι, οι Μαλδίβες και οι Νήσοι Μάρσαλ είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή. Η άνοδος της στάθμης των θαλασσών, οι ισχυρότερες καταιγίδες, η έλλειψη γλυκού νερού και οι κατεστραμμένες υποδομές... απειλούν την ικανότητά τους για την υποστήριξη της ζωής.

Ορισμένα νησιά αντιμετωπίζουν ακόμη και τη ζοφερή κατάσταση, πιθανότητα να είναι εγκαταλελειμμένα ή βυθισμένα κάτω από τον ωκεανό. Αυτό εγείρει ένα πρωτοφανές νομικό ερώτημα: Μπορούν αυτά τα μικρά νησιωτικά έθνη να εξακολουθούν να θεωρούνται κράτη αν η γη τους εξαφανιστεί;

Το μελλοντικό καθεστώς αυτών των εθνών ως «κράτη» έχει τεράστια σημασία. Σε περίπτωση που συμβεί το χειρότερο, οι πληθυσμοί τους θα χάσουν τα σπίτια τους και τις πηγές εισοδήματός τους. Θα χάσουν επίσης τα τρόπος ζωής, ταυτότητα, πολιτισμός, κληρονομιά και κοινότητες.

Ταυτόχρονα, η απώλεια κρατικής υπόστασης θα μπορούσε να στερήσει από αυτά τα έθνη τον έλεγχο πολύτιμων φυσικών πόρων και μάλιστα θα τους κοστίσει τη θέση τους σε διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ. Όπως είναι κατανοητό, εργάζονται σκληρά για να διασφαλίσουν ότι αυτό το αποτέλεσμα θα αποφευχθεί.

Το Τουβαλού, για παράδειγμα, έχει υπέγραψε μια συνθήκη με την Αυστραλία για να διασφαλιστεί ότι θα αναγνωριστεί ως κράτος, ανεξάρτητα από τον αντίκτυπο που έχει η κλιματική αλλαγή στα νησιά.

Πέρα από την επιβεβαίωση ότι «η κρατική υπόσταση και η κυριαρχία του Τουβαλού θα συνεχιστούν... παρά τις επιπτώσεις της ανόδου της στάθμης της θάλασσας που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή», η Αυστραλία έχει δεσμευμένα αποδεχτεί Πολίτες του Τουβαλού που επιδιώκουν να μεταναστεύσουν και να ξεκινήσουν τη ζωή τους από την αρχή σε ασφαλέστερο έδαφος.

Αντιμέτωπο με την απειλή της φυσικής εξαφάνισης, το Τουβαλού έχει επίσης άρχισε να ψηφιοποιείται.Αυτό περιελάμβανε τη μεταφορά των κυβερνητικών υπηρεσιών της στο διαδίκτυο, καθώς και την αναδημιουργία της γης της και την εικονική αρχειοθέτηση του πολιτισμού της.

Στόχος είναι το Τουβαλού να συνεχίσει να υπάρχει ως κράτος, ακόμη και όταν η κλιματική αλλαγή έχει αναγκάσει τον πληθυσμό του να εξοριστεί και η άνοδος της στάθμης των θαλασσών έχει εξαφανίσει τη γη του. Λέει ότι θα είναι το κράτος του κόσμου, το πρώτο ψηφιακό έθνος.

Αλλού, στις Μαλδίβες, δοκιμάζονται μηχανικές λύσεις. Αυτές περιλαμβάνουν ανεβάζοντας τα ύψη του νησιού τεχνητά για να αντισταθεί στην εξαφάνιση εδαφών. Άλλες πρωτοβουλίες, όπως η Πρωτοβουλία Rising Nations, επιδιώκουν να διαφυλάξουν την κυριαρχία των νησιωτικών κρατών του Ειρηνικού ενόψει των κλιματικών απειλών.

Πώς όμως θα καθοριστεί νομικά η μελλοντική κρατική υπόσταση των μικρών νησιωτικών εθνών;

Η θέση του διεθνούς δικαίου

Παραδοσιακά, το διεθνές δίκαιο απαιτεί τέσσερα στοιχεία για την ύπαρξη ενός κράτους. Αυτά είναι η ύπαρξη πληθυσμού, εδάφους, μιας αποτελεσματικής και ανεξάρτητης κυβέρνησης και η ικανότητα εμπλοκής σε διεθνείς σχέσεις.

Καθώς η κλιματική αλλαγή απειλεί να καταστήσει τη γη των μικρών νησιωτικών εθνών μη βιώσιμη ή η άνοδος της στάθμης των θαλασσών να τα καλύψει πλήρως, τόσο ο πληθυσμός όσο και το έδαφος θα χαθούν. Η αποτελεσματική και ανεξάρτητη κυβέρνηση θα καταστεί επίσης ανενεργή. Εκ πρώτης όψεως, όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για την κρατική υπόσταση θα πάψουν να υπάρχουν.

Ωστόσο, το διεθνές δίκαιο αναγνωρίζει ότι από τη στιγμή που ιδρύεται ένα κράτος, αυτό συνεχίζει να υπάρχει ακόμη και αν ορισμένα από τα στοιχεία της κρατικής υπόστασης τεθούν σε κίνδυνο. Για παράδειγμα, λεγόμενα αποτυχημένα κράτη όπως η Σομαλία ή η Υεμένη εξακολουθούν να θεωρούνται κράτη παρά το γεγονός ότι δεν διαθέτουν αποτελεσματική κυβέρνηση – ένα από τα βασικά στοιχεία που απαιτούνται βάσει του διεθνούς δικαίου.

Ωστόσο, οι απειλές που θέτει η κλιματική αλλαγή στην κρατική υπόσταση των μικρών νησιωτικών κρατών είναι πρωτοφανείς και σοβαρές. Είναι επίσης πολύ πιθανό να είναι μόνιμες. Αυτό καθιστά ασαφές εάν το διεθνές δίκαιο μπορεί να επεκτείνει αυτήν την ευελιξία στα βυθιζόμενα νησιωτικά κράτη.

Το Διεθνές Δικαστήριο (ICJ) εξέδωσε πρόσφατα συμβουλευτική της γνώμη σχετικά με τις υποχρεώσεις των κρατών όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Το ΔΔΧ εξέτασε ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων που αφορούσαν τις νομικές υποχρεώσεις των κρατών στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Σε αυτά περιλαμβανόταν η μελλοντική κρατική υπόσταση των μικρών νησιωτικών εθνών.

Στο πλαίσιο αυτό, το ΔΔΧ αναγνώρισε ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να απειλήσει την ύπαρξη μικρών νησιών και παράκτιων κρατών με χαμηλό υψόμετρο. Ωστόσο, ολοκλήρωσε τη συζήτησή του με μια μόνο, μάλλον αινιγματική πρόταση: «μόλις ιδρυθεί ένα κράτος, η εξαφάνιση ενός από τα συστατικά του στοιχεία δεν συνεπάγεται απαραίτητα την απώλεια της κρατικής του υπόστασης».

Τι ακριβώς εννοούσε το δικαστήριο με αυτή την παρατήρηση; Δυστυχώς, η απάντηση δεν είναι απολύτως σαφής. Από τη μία πλευρά, η απόφαση φαίνεται να επιβεβαιώνει την παραδοσιακή ευέλικτη προσέγγιση του διεθνούς δικαίου στην κρατική υπόσταση.

Σε τις ξεχωριστές τους απόψεις, ορισμένοι από τους δικαστές του δικαστηρίου ερμήνευσαν αυτήν την ποινή ως επέκταση της ευελιξίας που εφαρμοζόταν προηγουμένως σε άλλα πλαίσια - όπως τα αποτυχημένα κράτη - και στην περίπτωση των βυθιζόμενων νησιωτικών εθνών. Με άλλα λόγια, ένα κράτος θα μπορούσε να διατηρήσει τη νόμιμη ύπαρξή του ακόμη και αν εξαφανιστεί κάτω από την άνοδο της στάθμης των θαλασσών.

Ταυτόχρονα, μια πιο προσεκτική ανάγνωση της απόφασης υποδηλώνει ότι το δικαστήριο δεν επιβεβαίωσε ρητά ότι η ευελιξία του όρου «κρατική υπόσταση» θα μπορούσε να επεκταθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να σημαίνει ότι ένα κράτος θα μπορούσε να υπάρχει ακόμη και αν βυθιζόταν εντελώς κάτω από τη θάλασσα.

Το δικαστήριο σημείωσε μόνο ότι η εξαφάνιση «ενός στοιχείου... δεν θα οδηγήσει απαραίτητα» στην απώλεια της κρατικής υπόστασης. Αλλά στην περίπτωση των βυθιζόμενων νησιωτικών εθνών, είναι πιθανό ότι όλα τα βασικά στοιχεία - πληθυσμός, έδαφος, κυβέρνηση και δυνατότητα σύναψης διεθνών σχέσεων - θα εξαφανιστούν.

Προς το παρόν, το ΔΔΧ έχει αφήσει το ζήτημα ανοιχτό. Η απόφαση υποδεικνύει ευελιξία, αλλά αποφεύγει την οριστική δήλωση που ήλπιζαν πολλά ευάλωτα έθνη. Το νομικό μέλλον των βυθιζόμενων νησιών παραμένει αβέβαιο.

Avidan Kent , Καθηγητής Νομικής, Πανεπιστήμιο East Anglia και Zana Syla , Υποψήφιος Διδάκτωρ στη Νομική Σχολή, Πανεπιστήμιο East Anglia

Αυτό το άρθρο αναδημοσιεύεται από το The Conversation .

https://www.downtoearth.org.in/climate-change/what-will-happen-to-the-legal-status-of-sinking-nations-when-their-land-is-gone