Οι γρανάτες στα ελληνιστικά-ρωμαϊκά κοσμήματα
Μελέτη των γρανάτων σε ελληνιστικά-ρωμαϊκά κοσμήματα από τις συλλογές του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Αυτή η μελέτη διερευνά τους γρανάτες σε ελληνιστικά και ρωμαϊκά κοσμήματα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (AMTh), χρησιμοποιώντας προηγμένες μη καταστροφικές αναλυτικές τεχνικές.
Συνολικά 25 δείγματα γρανάτη, τα περισσότερα από την περιοχή της Θεσσαλονίκης και της αρχαίας Πύδνας (σύγχρονες Αλυκές Κίτρους και Μακρύγιαλος), που χρονολογούνται μεταξύ του 3ου αιώνα π.Χ. και του 3ου/4ου αιώνα μ.Χ., αναλύθηκαν χρησιμοποιώντας ένα κινητό φασματόμετρο Raman και μικρο-Φθορισμό Ακτίνων Χ με Διασπορά Ενέργειας (micro-EDXRF).
Οι μελετώμενοι γρανάτες ταξινομούνται σε τρεις κύριες ομάδες: Πυρόπη φτωχή σε Cr (Σύστημα D), Ενδιάμεση πυρόπη-αλμαντίνη (Σύστημα H) και πλούσια σε Ca αλμαντίνη (Σύστημα F). Ενώ οι γρανάτες της στο Σύστημα D και στο Σύστημα F παρατηρούνται τόσο στις περιοχές της Πύδνας όσο και της Θεσσαλονίκης, οι γρανάτες της στο Σύστημα H, που σχετίζονται με πηγές στη Σρι Λάνκα, εντοπίστηκαν αποκλειστικά σε γρανάτες από τη Θεσσαλονίκη, γεγονός που μπορεί να υποδηλώνει διαφορές στις εμπορικές οδούς μεταξύ των πόλεων Πύδνα και Θεσσαλονίκης.
Αυτά τα ευρήματα παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την προέλευση και την πολιτιστική σημασία των γρανάτων στην αρχαιότητα, καταδεικνύοντας τον ρόλο του αρχαίου βασιλείου της Μακεδονίας ως βασικού κέντρου στην ελληνιστική και ρωμαϊκή αγορά πολύτιμων λίθων.
Οι γρανάτες κατείχαν σημαντική θέση στους αρχαίους πολιτισμούς ] και επαινέθηκαν για τα μωβ έως κόκκινα χρώματά τους και την ανθεκτικότητά τους , καθιστώντας τους μια πολύτιμη ομάδα πολύτιμων λίθων που κατεργάζονταν διάφορα είδη κοσμημάτων με εξαιρετική δεξιοτεχνία.
Η χρήση των γρανάτων προηγείται της Ελληνιστικής-Ρωμαϊκής Εποχής. Χρησιμοποιούνταν σποραδικά ως χάντρες και σφραγίδες στην Προδυναστική Αίγυπτο (5500–3100 π.Χ.), τη Μεσόγειο, τη Μεσοποταμία και την κοιλάδα του Ινδού . Ωστόσο, μόλις κατά την Ελληνιστική περίοδο, ακολουθούμενη από τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι γρανάτες απέκτησαν ευρεία εξέχουσα θέση . Η αυξημένη διαθεσιμότητα και δημοτικότητα των γρανάτων αποδόθηκε στην επέκταση των εμπορικών δρόμων μέσω του Ινδικού Ωκεανού, του Δρόμου του Μεταξιού και της Ερυθράς Θάλασσας που συνέδεαν την Ινδία, τη Βακτρία και τη Μεσόγειο .
Η λεγόμενη «Χιλιετία των Γρανατών», που εκτείνεται περίπου από τον 1ο αιώνα π.Χ. έως τον 10ο αιώνα μ.Χ., σηματοδότησε μια εποχή κατά την οποία οι γρανάτες έγιναν κυρίαρχος πολύτιμος λίθος σε ένα ευρύ γεωγραφικό εύρος, από τη Μεσόγειο έως τη Νότια Ασία και τη Βόρεια Ευρώπη.
Στον ελληνιστικό-ρωμαϊκό κόσμο, οι γρανάτες δεν εκτιμούνταν μόνο για την αισθητική τους ελκυστικότητα, αλλά χρησίμευαν και ως δείκτες κύρους, δύναμης και ταυτότητας, συχνά τοποθετημένοι σε σφραγιδόλιθους και κοσμήματα . Η ευρεία χρήση τους αντανακλά την αυξανόμενη συνδεσιμότητα του αρχαίου κόσμου μέσω εμπορικών δικτύων που μετέφεραν πρώτες ύλες και είδη πολυτελείας σε μεγάλες αποστάσεις.
Η δημοτικότητα του γρανάτη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου καταδεικνύει τόσο τις τεχνολογικές εξελίξεις στην κοπή πολύτιμων λίθων όσο και την πολιτιστική ενσωμάτωση των ανατολικών και δυτικών καλλιτεχνικών παραδόσεων. Στην περιοχή της αρχαίας Μακεδονίας, κατά την ελληνιστική (323–168 π.Χ.) και ρωμαϊκή περίοδο (168 π.Χ.–5ος αιώνας μ.Χ.) οι γρανάτες όχι μόνο χρησίμευαν ως σύμβολα δύναμης, πλούτου και προστασίας, αλλά αντανακλούσαν επίσης την εκλεπτυσμένη τέχνη και τις πολιτιστικές αξίες αυτών των πολιτισμών.
Η διαρκής δημοτικότητά τους στην αρχαιότητα μπορεί να αποδοθεί στην αισθητική τους γοητεία και στις αντιληπτές μαγικές τους ιδιότητες, οι οποίες κυμαίνονται από την αποτροπή της βλάβης έως τη συμβολισμό της αγάπης και της δύναμης.
Κοσμήματα διακοσμημένα με γρανάτες βρίσκονται επίσης σε όλη την Ελληνορωμαϊκή αυτοκρατορία, παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για την αρχαία χειροτεχνία, την κοινωνική θέση των ιδιοκτητών τους και τα εμπορικά δίκτυα. Στην αρχαιότητα, οι γρανάτες προέρχονταν κυρίως από μεταμορφικά και πυριγενή κοιτάσματα, με βασικές προμήθειες να προέρχονται από την Ινδία, τη Σρι Λάνκα, την Τσεχική Δημοκρατία, την Πορτογαλία, το Ισραήλ και άλλες πιθανές περιοχές στην Ασία, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Γεωδίφης με πληροφορίες από analyticalsciencejournals
Study of Garnets in Hellenistic–Roman Jewellery From the Collections of the Archaeological Museum of Thessaloniki, Greece
Maria Nikopoulou, Stefanos Karampelas, Evangelia Tsangaraki, Lambrini Papadopoulou, Christos Katsifas, Ioannis Nazlis, Annareta Touloumtzidou, Vasilios Melfos, Nikolaos Kantiranis