Το μυστήριο των πρώην λιμνών κρατήρα στην υψηλότερη οροσειρά της Σαχάρας

Μελέτη εξηγεί το μυστήριο των πρώην λιμνών κρατήρα στην υψηλότερη οροσειρά της Σαχάρας.

Κατάβαση στον υποκρατήρα Era Kohor μέσα στην καλντέρα κορυφής του Emi Koussi, του ψηλότερου βουνού στη Σαχάρα, στα 3.415 μέτρα. Λευκά ιζήματα είναι ορατά στον πυθμένα του κρατήρα, τα οποία είναι κρούστες αλατιού από την εποχή που η λίμνη αποξηράθηκε. Από: Stefan Kröpelin, Πανεπιστήμιο της Κολωνίας.

Μια διεπιστημονική ερευνητική ομάδα με επικεφαλής επιστήμονες από το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και το Ινστιτούτο Μετεωρολογίας Max Planck έδειξε πώς οι βαθιές λίμνες σχηματίστηκαν πριν από περισσότερα από 9.500 χρόνια στους κρατήρες των βουνών Tibesti και υπήρχαν εκεί για περισσότερα από 5.000 χρόνια.

Η μελέτη τους όχι μόνο ρίχνει φως στις παλαιοϋδρολογικές αλλαγές μεταξύ του Τιμπέστι, που βρίσκεται στο σημερινό Τσαντ, και των γύρω πεδιάδων της Σαχάρας κατά τη διάρκεια της υγρής περιόδου της Βόρειας Αφρικής, αλλά καταδεικνύει επίσης τη σημασία των παλαιοκλιματικών προσομοιώσεων υψηλής ανάλυσης. Η μελέτη «Ακραίες βροχοπτώσεις στο μέσο του Ολόκαινου στο Τιμπέστι, Κεντρική Σαχάρα» δημοσιεύεται στο  Nature Communications .

Η μεγαλύτερη άνυδρη έρημος στον κόσμο, η Σαχάρα, ήταν σημαντικά πιο πράσινη πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια από ό,τι είναι σήμερα, όπως αποδεικνύεται από πολυάριθμες αρχαιολογικές και παλαιοβοτανικές ανακαλύψεις, καθώς και από τοπία που κάποτε διαμορφώνονταν από λίμνες και ποτάμια.

Το 1869, ο Γερμανός εξερευνητής Γκούσταβ Νάχτιγκαλ ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που ανέφερε έναν βαθύ κρατήρα σε υψόμετρο περίπου 2.500 μέτρων κατά τη διάρκεια της αποστολής του στο βόρειο τμήμα του Τιμπέστι. Ο κρατήρας είναι γνωστός ως Trou au Natron («το λάκκο του νατρόν») ή στην τοπική γλώσσα Teda Doon Orei («μεγάλη τρύπα»).

Πιο πρόσφατα, ο Stefan Kröpelin (Πανεπιστήμιο της Κολωνίας) ξεκίνησε μια γεωλογική εξερεύνηση του Trou au Natron στα βόρεια και του κρατήρα Era Kohor στα νότια, που βρίσκεται εντός της καλντέρας της κορυφής Emi Koussi, ύψους 3.500 μέτρων. Υπό εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, η ομάδα συνέλεξε δείγματα ιζημάτων από τις πρώην λίμνες και τα μετέφερε στη Γερμανία, όπου οι ερευνητές μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν γεωχημικές τεχνικές για να αναλύσουν τα ιζήματα στο Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου.

«Η εργασία σε αυτά τα πολύτιμα δείγματα από τόσο απομακρυσμένους κρατήρες ήταν μια φανταστική ευκαιρία να προσδιοριστεί ο χρόνος και η δυναμική των λιμνών που δεν υπάρχουν πλέον σήμερα», λέει ο Philipp Hoelzmann, γεωγράφος στο Freie Universität Berlin και ένας από τους δύο πρώτους συγγραφείς της νέας μελέτης.

Βασιζόμενοι σε αυτά τα ευρήματα, οι ερευνητές αξιολόγησαν επίσης περιφερειακές παλαιοκλιματικές προσομοιώσεις της περιοχής Σαχάρας και Σαχέλ στο Ινστιτούτο Μετεωρολογίας Max Planck στο Αμβούργο. Οι προσομοιώσεις χρησιμοποιούν πολύ υψηλή χωρική ανάλυση περίπου 5 χιλιομέτρων για ένα χρονικό διάστημα περίπου 7.000 χρόνια πριν.

«Για πρώτη φορά, καταφέραμε να καταγράψουμε την απότομη ορογραφία και τη δυναμική των βροχοπτώσεων στο Τιμπέστι σε ένα κλιματικό μοντέλο - κάτι που δεν ήταν δυνατό πριν», λέει ο Μάρτιν Κλάουσεν, επικεφαλής της ομάδας μοντελοποίησης στο Ινστιτούτο Μετεωρολογίας Max Planck.

Στη συνέχεια, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τηλεπισκόπηση και ανάλυση εδάφους για να αξιολογήσουν την υδρογραφία του συστήματος και ανέπτυξαν ένα αριθμητικό μοντέλο ισορροπίας του ισοζυγίου υδάτων. Μέσω αυτού του νέου συνδυασμού δεδομένων μεσολάβησης, τηλεπισκόπησης, εκτιμήσεων ισοζυγίου υδάτων και προσομοιώσεων παλαιοκλιματικού κλίματος υψηλής ανάλυσης, μπόρεσαν να δείξουν ότι, πριν από περίπου 7.000 χρόνια, τα Όρη Τιμπέστι δέχτηκαν τουλάχιστον μία τάξη μεγέθους περισσότερες βροχοπτώσεις από τις γύρω πεδιάδες.

Τα ευρήματα ήρθαν ως έκπληξη, σημείωσαν οι ερευνητές, επειδή δείχνουν ότι αυτό οφειλόταν στις υγρές αέριες μάζες που έφεραν οι βορειοανατολικοί άνεμοι από την περιοχή της Μεσογείου - και όχι, όπως είχε υποτεθεί προηγουμένως, στον τότε ισχυρότερο μουσώνα της Δυτικής Αφρικής από τον νότο. Αυτές οι αέριες μάζες παρήγαγαν επίσης βροχοπτώσεις που τροφοδότησαν τις λίμνες των κρατήρων ως αποτέλεσμα της ισχυρής ορογραφικής ανύψωσης που προκλήθηκε από τα βουνά Τιμπέστι.

Αυτή η μελέτη υπογραμμίζει τη σημασία των παλαιοκλιματικών προσομοιώσεων υψηλής ανάλυσης για την ακριβή απεικόνιση των υδρολογικών αλλαγών σε ένα θερμαινόμενο κλίμα - όχι μόνο στη Σαχάρα.

Γεωδίφης με πληροφορίες από Freie Universitaet Berlin 

περισσότερα,

Nature Communications 

 Freie Universitaet Berlin 

http://geologyscience.konfidenciale.com/study-explains-mystery-of-former-crater-lakes-in-the-highest-mountain-range-of-the-sahara/

Philipp Hoelzmann et al, Ακραίες βροχοπτώσεις στο μέσο του Ολόκαινου στο Τιμπέστι, Κεντρική Σαχάρα,  Nature Communications  (2025).  DOI: 10.1038/s41467-025-62769-9