Οι κλιματικοί πόλεμοι πλησιάζουν...

Χωρίς δράση, η κλιματική αλλαγή θα αποσταθεροποιήσει την κοινωνία, με αποτέλεσμα ενδεχομένως πλούσιοι άνθρωποι να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, υποστηρίζει ο McDougal. 

Οι κλιματικοί πόλεμοι πλησιάζουν -και θα επαναπροσδιορίσουν την παγκόσμια σύγκρουση.

Η βαθιά αναδιαμόρφωση της δυναμικής των συγκρούσεων που προκαλεί η κλιματική αλλαγή βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Το ερώτημα που αντιμετωπίζει τώρα η ανθρωπότητα δεν είναι αν θα αντιμετωπίσουμε αυτές τις πιέσεις, αλλά πώς θα επιλέξουμε να το κάνουμε.

Η κλιματική αλλαγή αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο όχι μόνο ως περιβαλλοντική κρίση αλλά και ως πολλαπλασιαστής απειλών, επιδεινώνοντας τις πολιτικές και οικονομικές εντάσεις παγκοσμίως. Δύο παράγοντες - η λειψυδρία και η μαζική μετανάστευση - είναι έτοιμοι να αναδιαμορφώσουν πλήρως τη δυναμική των παγκόσμιων συγκρούσεων.

Χωρίς συντονισμένη παγκόσμια δράση, αυτές οι πιέσεις μπορεί να προκαλέσουν έναν φαύλο κύκλο αλληλένδετων ζητημάτων: αποσταθεροποίηση των μέσων διαβίωσης, πρωτοφανή κύματα κοινωνικής αναταραχής και πολιτικής βίας, μαζική μετανάστευση και αυξανόμενες συνοριακές συγκρούσεις.

Ο κόσμος είναι διασυνδεδεμένος. Μια αλλαγή σε μια τοποθεσία θα επηρεάσει μια άλλη. Το γλυκό νερό είναι ένας πόρος που όλοι χρειαζόμαστε για να επιβιώσουμε και καθώς μειώνεται, οι συγκρούσεις μπορούν να φουντώσουν. Ταυτόχρονα, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και οι υψηλές θερμοκρασίες θα καταστήσουν πολλές πόλεις και τεράστιες εκτάσεις γης ακατοίκητες. Συνολικά, αυτές οι αλλαγές που προκαλούνται από τον άνθρωπο θα οδηγήσουν στην εκτεταμένη μετακίνηση ανθρώπων σε χώρες που είναι αποφασισμένες να προστατεύσουν τους πόρους τους.

Σε απάντηση, οι κυβερνήσεις πιθανότατα θα αναπτύξουν ολοένα και πιο εξελιγμένη στρατιωτική τεχνολογία για να προστατεύσουν τους πολίτες τους, απομονώνοντας τους εαυτούς τους στη διαδικασία. Μόλις ο καπιταλισμός κινδυνεύσει να καταρρεύσει, τα κοινωνικά χάσματα αυξάνονται και τα έθνη, οι εταιρείες ή ακόμα και τα εξαιρετικά πλούσια άτομα μπορεί να αρχίσουν να παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους — αντιμετωπίζοντας την κλιματική αλλαγή με τρόπο που να τους ωφελεί, ενδεχομένως εις βάρος των άλλων.

Λειψυδρία

Οι πολιτισμοί εμφανίστηκαν για πρώτη φορά κατά μήκος εύφορων κοιλάδων ποταμών κατάντη - του Νείλου, του Τίγρη, του Ευφράτη και του Ινδού. Σήμερα, τα ανάντη κράτη ελέγχουν ολοένα και περισσότερο το νερό στο οποίο βασίζονται οι κατάντη πληθυσμοί - και σε έναν κόσμο που θερμαίνεται, αυτό θα μπορούσε να τροφοδοτήσει εκρηκτικές συγκρούσεις.

Σκεφτείτε το Ιράκ: Οι κάποτε πλούσιες γεωργικές περιοχές κοντά στη Βασόρα έχουν γίνει ολοένα και πιο άγονες λόγω των τουρκικών φραγμάτων ανάντη και της επιταχυνόμενης κλιματικής αλλαγής. Αυτή η σπανιότητα έχει αυξήσει τις εντάσεις μεταξύ των ποικίλων περιοχών του Ιράκ, συμπεριλαμβανομένης της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν ανάντη (η οποία έχει προτείνει την προσθήκη 245 φραγμάτων στο κυβερνείο), της κεντρικής Βαγδάτης και των πληθυσμών του νότιου τμήματος κατάντη κοντά στη Βασόρα.

Το Μεγάλο Φράγμα της Αιθιοπικής Αναγέννησης είναι ένα τεράστιο υδροηλεκτρικό έργο στον Γαλάζιο Νείλο.(Από: Getty Images)

Παρόμοιες συγκρούσεις υποβόσκουν στη λεκάνη του Νείλου, όπου το Μεγάλο Φράγμα της Αναγέννησης στην Αιθιοπία έχει αυξήσει τις ανησυχίες της Αιγύπτου για τη μελλοντική ασφάλεια των υδάτων. Ενώ η πρόσφατη ιστορία εσωτερικών αναταραχών στην Αίγυπτο έχει πολλές ρίζες, οι προβλεπόμενες ελλείψεις νερού που συνδέονται με το φράγμα και οι ολοένα και πιο ακανόνιστες βροχοπτώσεις έχουν ενισχύσει τους φόβους για την επισιτιστική ανασφάλεια, την ανεργία και τη μετανάστευση, στοιχεία που θα μπορούσαν να επιδεινώσουν την εσωτερική αστάθεια.

Καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη επιταχύνεται, είναι πιθανό τα κράτη που βρίσκονται κατάντη του ποταμού να εκτελούν ή να χρηματοδοτούν κρυφά πράξεις οικοτρομοκρατίας εναντίον των γειτόνων τους που βρίσκονται ανάντη, για παράδειγμα καταστρέφοντας φράγματα, όπως έκανε η Ρωσία στην Ουκρανία .

Πιο κοντά στην πατρίδα, οι πρόσφατες εντάσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Μεξικού σχετικά με τα δικαιώματα στο νερό έχουν επηρεάσει την οικονομική πολιτική. Ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απείλησε πρόσφατα με κυρώσεις και δασμούς κατά του Μεξικού για διαφορές που σχετίζονται με συνθήκες για το νερό που αφορούν τους ποταμούς Ρίο Γκράντε και Κολοράντο, οι οποίοι έχουν μειωμένη ροή τα τελευταία χρόνια λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Το 2020, η σύγκρουση ξεκίνησε όταν οι μεξικανικές κυβερνητικές δυνάμεις επιχείρησαν να απελευθερώσουν το νερό στο φράγμα La Boquilla στην Τσιουάουα του Μεξικού, προς τα κατάντη των Ηνωμένων Πολιτειών. Συγκρούστηκαν βίαια με τους τοπικούς αγρότες των οποίων οι εκμεταλλεύσεις θα λάμβαναν λιγότερο νερό.

Η μαζική μετανάστευση κατακλύζει τα σύνορα

Καθώς οι εχθροπραξίες για το νερό αυξάνονται, η μετανάστευση που προκαλείται από το κλίμα θα πυροδοτήσει επίσης τις συγκρούσεις εντός και μεταξύ των χωρών. Αφού οι άνθρωποι που έχουν πληγεί από το κλίμα εξαντλήσουν όλες τις άλλες επιλογές προσαρμογής, ενδέχεται να καταφύγουν πρώτα στην εσωτερική μετανάστευση και στη συνέχεια σε μαζικές μεταναστεύσεις από νότο προς βορρά που μπορεί να υπερβούν τα εθνικά σύνορα.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας απειλεί παράκτιες πόλεις παγκοσμίως -συμπεριλαμβανομένων του Μαϊάμι, της Βενετίας, του Λάγος, της Τζακάρτα και της Αλεξάνδρειας - ενδεχομένως εκτοπίζοντας εκατομμύρια ανθρώπους και εντείνοντας τον ανταγωνισμό για τη συρρίκνωση της βιώσιμης γης και των πόρων.

Καθώς οι μεταναστευτικές πιέσεις αυξάνονται, τα πλουσιότερα έθνη ενδέχεται να στρατιωτικοποιούν ολοένα και περισσότερο τα σύνορά τους αντί να επιτρέπουν την είσοδο σε αυτούς τους κλιματικούς πρόσφυγες . Το κάνουν ήδη .

Φυσικά, η ιστορία αποκαλύπτει τους περιορισμούς αυτής της προσέγγισης. Οι εξελιγμένες οχυρώσεις στα σύνορα της Ρώμης τελικά απέτυχαν, καθώς η κλιματική αλλαγή τροφοδότησε την εισροή φυσικών φραγμών από αντίπαλες ομάδες, όπως οι Ούννοι και οι Γότθοι. Για να αποφύγουν αυτή τη μοίρα, τα σύγχρονα κράτη ξεπερνούν την απλή κατασκευή φυσικών φραγμών. Επίσης, αναπτύσσουν drones , επιτήρηση με τεχνητή νοημοσύνη , ακόμη και αυτόνομα αμυντικά συστήματα για να κρατήσουν έξω τους πρόσφυγες.

Η αντιμετώπιση των συνόρων μπορεί να συμβαδίζει με αλλαγές πολιτικής που σημαίνουν ότι οι κυβερνήσεις προστατεύουν μόνο τα δικαιώματα όσων μπορούν να πληρώσουν. Αυτή η αλλαγή βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Η πρόσφατη πρόταση για την αναδιάρθρωση της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID) σε Διεθνή Ανθρωπιστική Υπηρεσία των ΗΠΑ δίνει ρητά προτεραιότητα στους Αμερικανούς «φορολογούμενους» και εταιρείες αντί για τους πολίτες τους, αντανακλώντας μια ευρύτερη παγκόσμια τάση προς την εμπορευματοποίηση της ιθαγένειας .

Αυτή η τάση θα επιδεινώσει την ανισότητα, απομονώνοντας τους πλούσιους από την κλιματική αλλαγή, ενώ οι φτωχότεροι θα υποφέρουν.

Ένας δύσκολος δρόμος μπροστά

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων απαιτεί ισχυρή δημοκρατική διακυβέρνηση. Οι δημοκρατίες που δίνουν προτεραιότητα στην δίκαιη κατανομή των πόρων και στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι πιο ανθεκτικές . Δυστυχώς, πολλές χώρες σήμερα οπισθοδρομούν, γίνονται λιγότερο δημοκρατικές, ακόμη και αναιρούν τις πολιτικές για το κλίμα.

Οι πρόσφατες πυρκαγιές στην Καλιφόρνια έχουν συνδεθεί με την κλιματική αλλαγή, με τις μειωμένες βροχοπτώσεις να προκαλούν αυξημένη ξηρασία στην περιοχή.(Από: David Swanson/Getty Images).

Η πιθανή κατάρρευση των ασφαλιστικών αγορών λόγω των κλιματικών επιπτώσεων, την οποία τόνισε πρόσφατα η Allianz, καταδεικνύει γλαφυρά τι θα συμβεί εάν οι κυβερνήσεις δεν ανταποκριθούν επαρκώς στην κλιματική αλλαγή. Ο Günther Thallinger , μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ασφαλιστικού γίγαντα, προειδοποίησε ότι πολύ σύντομα η εταιρεία δεν θα είναι σε θέση να καλύψει τους κλιματικούς κινδύνους - μια επίπτωση που θα εξαπλωθεί μέσω των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. «Ο χρηματοπιστωτικός τομέας όπως τον γνωρίζουμε παύει να λειτουργεί», έγραψε σε μια ανάρτηση στο LinkedIn. «Και μαζί του, ο καπιταλισμός όπως τον γνωρίζουμε παύει να είναι βιώσιμος».

Όταν οι κλιματικοί κίνδυνοι καθιστούν μεγάλα τμήματα των παγκόσμιων περιουσιακών στοιχείων ανασφάλιστα - σκεφτείτε ολόκληρες περιοχές ή ακόμα και πόλεις ευάλωτες σε πλημμύρες ή πυρκαγιές - τα θεμέλια του καπιταλισμού κλονίζονται. Χωρίς σημαντική πολιτική παρέμβαση, αυτές οι πιέσεις θα διευρύνουν δραματικά τα κοινωνικά χάσματα, τροφοδοτώντας τη μετανάστευση ή ακόμα και τα επαναστατικά κινήματα.

Τα παραπάνω σενάρια θα μπορούσαν συλλογικά να αυξήσουν τον κίνδυνο μιας συχνά παραβλεπόμενης πιθανότητας: όπου ένα μόνο έθνος ή μια ομάδα εθνών αποφασίζει μονομερώς να αναπτύξει μια έγχυση αερολύματος στη στρατόσφαιρα (SAI) - ένα είδος γεωμηχανικής που, θεωρητικά, μειώνει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μειώνοντας τη συνολική ηλιακή ακτινοβολία που εισέρχεται στην ατμόσφαιρα. Ωστόσο, οι επιπτώσεις τέτοιων στρατηγικών γεωμηχανικής στα πρότυπα βροχοπτώσεων μπορεί ακούσια να αλλάξουν τα πρότυπα βροχοπτώσεων κατάντη του ανέμου ή ακόμη και να προκαλέσουν « σοκ τερματισμού » στη θερμοκρασία όταν σταματήσουν.

Οι χώρες μεσαίου εισοδήματος που βρίσκονται σε «ουδέτερη ζώνη», όπως το Μεξικό ή η Τουρκία, οι οποίες ενδέχεται να κατακλυστούν από μια αύξηση της μετανάστευσης, θα μπορούσαν να δουν ένα SAI ως έναν τρόπο μείωσης της μεταναστευτικής πίεσης. Το ίδιο ισχύει και για δημοκρατικές χώρες των οποίων οι κυβερνήσεις θέλουν να αναλάβουν δράση για την κλιματική αλλαγή, αλλά δεν μπορούν να επιτύχουν παγκόσμια πολιτική συναίνεση. Ο Craig Martin , συνδιευθυντής του Κέντρου Διεθνούς και Συγκριτικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Washburn, και ο Scott Moore , πολιτικός επιστήμονας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, έχουν περιγράψει το σενάριο του SAI ως μια πιθανή αιτία πολέμου , πιθανώς κηρύσσοντας τον πόλεμο από αυταρχικά ή ολιγαρχικά έθνη που επηρεάζονται αρνητικά ή που αναζητούν δικαιολογίες για να καταλάβουν πόρους ή εδάφη.

Για να αποτρέψουμε αυτό το σπειροειδές σενάριο βίας, οικονομικής αναστάτωσης και πολιτικής κατάρρευσης, χρειαζόμαστε επείγουσα, προληπτική διεθνή συνεργασία. Εκτός από τις δραματικές προσπάθειες πρόληψης της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να συμπεριλάβουμε νομικά δεσμευτικές συνθήκες για την κατανομή των πόρων, πλαίσια για τη ανθρωπιστική μετανάστευση και συνεργατικές προσπάθειες προσαρμογής, όπου τα πλουσιότερα έθνη βοηθούν τα φτωχότερα.

Η βαθιά αναδιαμόρφωση της δυναμικής των συγκρούσεων που προκαλεί η κλιματική αλλαγή βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Το ερώτημα που αντιμετωπίζει τώρα η ανθρωπότητα δεν είναι αν θα αντιμετωπίσουμε αυτές τις πιέσεις, αλλά πώς θα επιλέξουμε να το κάνουμε: μέσω συνεργασίας και προληπτικής διακυβέρνησης ή μέσω της κλιμάκωσης της στρατιωτικοποίησης, της ανισότητας και της αστάθειας.

 Η συλλογική μας αντίδραση σήμερα θα καθορίσει την ειρήνη και τη σταθερότητα του αυριανού κόσμου.

Τόφερ ΜακΝτούγκαλ

Ο Τόφερ ΜακΝτούγκαλ είναι καθηγητής Οικονομικής Ανάπτυξης και Οικοδόμησης της Ειρήνης στη Σχολή Σπουδών Ειρήνης Kroc του Πανεπιστημίου του Σαν Ντιέγκο, όπου διευθύνει τα μεταπτυχιακά προγράμματα Ειρήνης & Δικαιοσύνης και Ανθρωπιστικής Δράσης.  

https://www.livescience.com/planet-earth/climate-change/the-coming-climate-wars-how-water-scarcity-and-mass-migration-will-redefine-global-conflict-opinion