Ο μανδύας της Γης έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ανθρώπινης εξέλιξης

Η απεικόνιση ενός γλύπτη του ανθρωποειδούς Australopithecus afarensis που έζησε πριν από 3,2 εκατομμύρια χρόνια το ... Εικόνες Getty.

Μια διεθνής ομάδα ερευνητών διερεύνησε πώς η δραστηριότητα του μανδύα της Γης δημιούργησε μια ανύψωση μεταξύ αυτού που είναι τώρα η Αραβική Χερσόνησος και η Ανατολία πριν από περίπου 35 έως 20 εκατομμύρια χρόνια.

Η προκύπτουσα χερσαία γέφυρα επέτρεψε στους πρώτους προγόνους ζώων όπως οι καμηλοπαρδάλεις, οι ελέφαντες, οι ρινόκεροι, τα τσιτάχ, ακόμη και οι άνθρωποι, να εγκαταλείψουν την Αφρική, τερματίζοντας μια απομόνωση της ηπείρου που διήρκεσε 75 εκατομμύρια χρόνια.

Αυτή η μελέτη συγκεντρώνει την υπάρχουσα έρευνα που καλύπτει την τεκτονική των πλακών, τη συναγωγή του μανδύα, την τοπογραφία και την παλαιογεωγραφία, την εξελικτική ανθρωπολογία, την εξέλιξη των θηλαστικών, την εξέλιξη του κλίματος και την κυκλοφορία των ωκεανών, μεταξύ άλλων θεμάτων, για να αφηγηθεί μια συνεκτική ιστορία των ευρέων επιπτώσεων αυτής της δυναμικής του μανδύα.

«Ποιες είναι οι συνδέσεις μεταξύ ζωής και τεκτονικής;» συνοψίζει ο Thorsten Becker , συν-συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής στο Τμήμα Γεωπονικών και Πλανητικών Επιστημών και στο Ινστιτούτο Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου του Τέξας της Σχολής Τζάκσον.

Η πλήρης ιστορία ξεκινά πριν από 70 έως 60 εκατομμύρια χρόνια, όταν μια πλάκα βράχου που γλίστρησε στον μανδύα της Γης έλιωσε, δημιουργώντας ένα νέφος που έφτασε στην επιφάνεια περίπου 30 εκατομμύρια χρόνια αργότερα. Το λοφίο του μανδύα που ωθείται προς τα πάνω, σε συνδυασμό με τη σύγκρουση των τεκτονικών πλακών μεταξύ Αφρικής και Ασίας, δημιούργησε μια ανύψωση που συνέβαλε στο κλείσιμο της αρχαίας Θάλασσας της Τηθύος, χωρίζοντάς την σε αυτό που σήμερα είναι η Μεσόγειος και η Αραβική Θάλασσα, και δημιούργησε μια χερσαία μάζα που γεφύρωσε την Ασία και την Αφρική για πρώτη φορά. Με παρόμοιο τρόπο, η Ισλανδία βρίσκεται σήμερα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας επειδή βρίσκεται πάνω σε ένα νέφος μανδύα και ανάμεσα σε δύο τεκτονικές πλάκες.

Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Eivind Straume, ανέλυσε τις ευρείες συνέπειες αυτής της γεωλογικής δραστηριότητας ενώ ήταν μεταδιδακτορικός ερευνητής στη Σχολή Jackson. Λέει ότι η εμφάνιση της χερσαίας γέφυρας και η εξέλιξη των πρώιμων ανθρωποειδών συμβαδίζουν.

«Η ρηχή θαλάσσια οδός έκλεισε αρκετά εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιθανότατα θα είχε συμβεί λόγω αυτών των συγκεκριμένων διεργασιών - της μεταφοράς του μανδύα και των αντίστοιχων αλλαγών στη δυναμική τοπογραφία», εξηγεί ο Straume, ο οποίος είναι τώρα μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Νορβηγικό Κέντρο Ερευνών και στο Κέντρο Bjerknes για την Κλιματική Έρευνα.

Χωρίς το λοφίο του μανδύα, η Αφρική και η Ασία μπορεί να είχαν παραμείνει απομονωμένες για πολύ περισσότερο καιρό, και τα ζώα που εισήλθαν και εξήλθαν από την Αφρική, συμπεριλαμβανομένων των προγόνων μας, θα μπορούσαν να ήταν πολύ διαφορετικά.

Αρκετά εκατομμύρια χρόνια πριν κλείσει εντελώς η χερσαία γέφυρα, οι πρωτεύοντες πρόγονοι των ανθρώπων ήρθαν στην Αφρική από την Ασία. Ενώ αυτά τα πρωτεύοντα κατέληξαν να εξαφανιστούν στην Ασία, οι γενεαλογικές τους γραμμές διαφοροποιήθηκαν στην Αφρική. Στη συνέχεια, όταν η χερσαία γέφυρα αναδύθηκε πλήρως, αυτά τα πρωτεύοντα επανεποίκησαν την Ασία και την Ευρώπη.

Αυτή η ανύψωση είχε επίσης σημαντικές επιπτώσεις στην κυκλοφορία των ωκεανών και στο κλίμα της Γης. Χωρίς τη θάλασσα της Τηθύος και τα ωκεάνια ρεύματα που αναδιανέμουν την ενέργεια προς τα βόρεια, ο Ινδικός Ωκεανός θερμάνθηκε και η ανατολική Αφρική έγινε πιο άνυδρη. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό το γεγονός ήταν η τελική αφορμή για να μετατραπεί η Σαχάρα σε έρημο, ίσως ακόμη και να εκδιώξει τα πρώιμα ανθρωποειδή από την Αφρική πριν από περίπου 10 έως 7 εκατομμύρια χρόνια. Ο θερμότερος ωκεανός ενίσχυσε επίσης την εξάτμιση και τη δραστηριότητα των μουσώνων, καθιστώντας τη νοτιοανατολική Ασία πιο υγρή και ιδανικό βιότοπο για τους νεοφερμένους.

Η μελέτη με τίτλο: «Collision, mantle convection and Tethyan closure in the Eastern Mediterranean» δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Reviews Earth & Environment.

Πρόσθετο υλικό και συνεντεύξεις που παρέχονται από το Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα forbes.com

https://www.nature.com/articles/s43017-025-00653-2

Collision, mantle convection and Tethyan closure in the Eastern Mediterranean-Eivind O. Straume, Claudio Faccenna, Thorsten W. Becker, Bernhard Steinberger, Alexis Licht, Andrea Sembroni, Zohar Gvirtzman & Paolo Ballato 

https://www.forbes.com/sites/davidbressan/2025/04/27/how-earths-mantle-played-a-role-in-shaping-human-evolution/

https://www.snexplores.org/article/lucy-fossil-50-years-human-evolution