Φιλορωμαίος Φιλέλλην, ο Δίκαιος Θεός

Υπάρχει ένα βουνό, το Νεμρούτ Νταγί, του οποίου η κορυφή κοσμείται με τα ερείπια ενός μεγαλοπρεπούς μνημείου, του Ιεροθεσίου. Σε υψόμετρο σχεδόν 2.200 μέτρων, προς δόξα ενός αρχαίου βασιλιά, κολοσσιαία πρόσωπα βρίσκονται στον γυμνό βράχο εδώ και δύο χιλιετίες. 

Βρισκόμαστε στον 1ο αιώνα π.Χ. Ο Αντίοχος, ο οποίος βασίλευσε από το 69 έως το 38 π.Χ., ήταν ένας από τους μικρούς βασιλιάδες της Μικράς Ασίας που αναδύθηκαν καθώς τα ελληνιστικά βασίλεια αποδυναμώθηκαν απέναντι στην αυξανόμενη ρωμαϊκή δύναμη. Όπως ο διάσημος Μιθριδάτης, η μητέρα του ήταν πριγκίπισσα των Σελευκιδών. Ο Αντίοχος ήταν επομένως καρπός και των δύο πολιτισμών και, ενώ διεκδικούσε την ιδιαιτερότητά του, διεκδικούσε νόμιμα αυτή την ελληνιστική πολιτισμική κοινή συνισταμένη, την οποία βρίσκουμε στον βασιλικό του τίτλο: Αντίοχος Θεός Δίκαιος Επιφανής Φιλορωμαίος Φιλέλλην Αντίοχος, ο Δίκαιος Θεός και ένδοξος φίλος των Ρωμαίων και των Ελλήνων...

Μιμούμενος τον Αλέξανδρο και τους Πέρσες και Ελληνιστικές ηγεμόνες, ο Αντίοχος καλλιέργησε μια λειτουργία, σύμβολα και λατρείες που θεοποιούσαν το πρόσωπό του. Για να το κάνει αυτό, ο βασιλιάς θέλει να γίνει κατασκευαστής. Θα επιλέξει, επομένως, το ψηλότερο βουνό του βασιλείου του για να ανεγείρει το μαυσωλείο που προορίζεται να στεγάσει τη σορό του μετά τον θάνατό του, το ιεροθέσιο, που αποτελεί ταυτόχρονα ναό και τάφο.

Η κορυφή υψώνεται από μία τεχνητό σωρό από ερείπια ύψους 50 μ. και διαμέτρου 150 μ., στον οποίο η πρόσβαση γίνεται μέσω μιας πομπικής διαδρομής. Δύο μνημειώδεις παραλιακές πλαγιές βρίσκονται στους πρόποδες του τύμβου, η μία προσανατολισμένη προς την πρώτη αυγή του θερινού ηλιοστασίου και η άλλη για να θαυμάσετε το λυκόφως του χειμερινού ηλιοστασίου.

Κάθε ένα ολοκληρώνεται με μια σειρά από μνημειώδη γλυπτά - 9,50 μ. - κατασκευασμένα από τεράστιους όγκους ασβεστόλιθου που φέρουν το ομοίωμα συγκρητιστικών ελληνοπερσικών θεοτήτων ενθρονισμένων και ατενίζοντας τον ορίζοντα. Πλαισιωμένος από ένα γιγάντιο λιοντάρι και έναν αετό, πρώτος ο υπέρτατος θεός Δίας-Ορομάζδης στο πλευρό του, φορώντας μια χαρακτηριστική τιάρα, με τον θεοποιημένο Αντίοχο. Έπειτα Απόλλωνας-Ήλιος-Μίθρας, Ηρακλής-Άρης-Αρτάγνες και Κομμαγηνή-Τύχη. Ο Αντίοχος δεν είναι πια άνθρωπος, ούτε καν βασιλιάς, είναι ίσος με τους θεούς, ενθρονισμένος δίπλα στις πιο ισχυρές θεότητες του ελληνικού και του περσικού πάνθεον!

Ο Αντίοχος έχτισε επίσης ένα βωμό, που παλαιότερα ήταν καλυμμένος με θόλο, από τον οποίο μπορούσε να θαυμάσει τη θρησκευτική πομπή που οργανωνόταν τη 16η ημέρα κάθε μήνα προς τιμήν της γέννησης του Μίθρα, αλλά αυτό δεν ήταν όλο.

Ως ευσεβής γιος, ο Αντίοχος είχε απεικονίσει τη συλλογή των προγόνων του σε ανάγλυφα. Μία σειρά απεικονίζει τους πατρικούς του προγόνους, εύκολα αναγνωρίσιμους από τα περσικά παντελόνια τους, κάτι που θα τον οδηγούσε πίσω στον Μεγάλο Βασιλιά Δαρείο Γ΄! Η άλλη σειρά, ντυμένη σε ελληνικό στιλ, απεικονίζει τους Σελευκίδες προγόνους του, από την πλευρά της μητέρας του, γεγονός που τον καθιστά απόγονο του ίδιου του Μεγάλου Αλεξάνδρου!

Ένας άλλος θησαυρός ανακαλύφθηκε από αρχαιολόγους, με περίτεχνο σκάλισμα στο πίσω μέρος των θεϊκών θρόνων: μια μακρά λατρευτική επιγραφή στα ελληνικά, όπου ο βασιλιάς παρουσιάζεται με τους τίτλους του, το επίθετό του και την καταγωγή του, αλλά και διευκρινίζει: «Έτσι, επέλεξα να αφιερώσω αυτόν τον ιερό τόπο σε όλους τους θεούς. Η ευσεβής μου αφοσίωση δεν περιλαμβάνει μόνο τους προγόνους μου, αλλά και τις θεϊκές αναπαραστάσεις των εκδηλωμένων θεών, οι οποίοι επίσης λατρεύονται σε αυτό το ιερό βουνό. Αυτός ο ιερός τόπος θα αποτελεί πλέον μάρτυρα της ευσέβειάς μου. (...) Έτσι, υποτασσόμενος στην έμπνευση των θεών, διέταξα να γραφτεί ο ιερός Νόμος σε αυτήν την ιερή και απαραβίαστη στήλη, η οποία θα τηρείται από τις μελλοντικές γενιές ανθρώπων σε ολόκληρη αυτή τη χώρα, στην αιώνια πορεία του χρόνου.»

Τέλος, πρέπει να αναφέρουμε αυτή τη μεγάλη στήλη με την εικόνα ενός λιονταριού, καλυμμένη με αστέρια που αντιπροσωπεύουν τους πλανήτες του ηλιακού συστήματος με τα ονόματά τους στα ελληνικά. Αυτό το λιοντάρι πρέπει να ταυτιστεί με το ζώδιο του οποίου είναι το σύμβολο. Αλλά υπάρχουν περισσότερα! Η μελέτη αυτών των αστεριών έδειξε ότι η θέση τους δεν είναι ασήμαντη: αντιπροσωπεύει τον αστερισμό του Λέοντα και ένα ωροσκόπιο που εκτιμήθηκε από τον Όττο Νόιγκεμπαουέρ στις 7 Ιουλίου 62 π.Χ.! Αυτό το αστρολογικό έγγραφο τιμά με ακρίβεια την ημερομηνία κατά την οποία οι πλανήτες Άρης, Ερμής και Δίας και η σελήνη στην ημισέληνό της παρέλασαν στον ουρανό.

Αυτός ο υπέροχος χώρος, που βρίσκεται στην  Μ.Ασία, αποτελεί ανεκτίμητη μαρτυρία του συναρπαστικού πολιτιστικού χωνευτηρίου της ελληνιστικής κουλτούρας, και μάλιστα ενός τόπου που δεν έχει ακόμη αποκαλύψει όλα τα μυστικά του! Διότι, παρόλο που οι σεισμοί και οι κεραυνοί έχουν νικήσει τους πέτρινους φύλακες του, ο τάφος του Αντίοχου, παρά τις έρευνες και τα τεχνολογικά μέσα, παραμένει άθικτος κάτω από τον μεγάλο τύμβο, με τα βασιλικά του λείψανα και όλους τους αρχαίους θησαυρούς του.

 Héraklès Citharède

Συγγραφέας με πάθος για την ιστορία, τη μυθολογία και τις τέχνες της αρχαίας Ελλάδας. Εταίρος του Αλεξάνδρου. Μυθολογική Εγκυκλοπαίδεια που θα εκδοθεί (Νοέμβριος 2025)

https://x.com/HeraklesCithare/status/1921628774291894444