Τα Κοραλλιγενή Οικοσυστήματα των Φούρνων-Κορσεών Αποκτούν Θεσμική Προστασία

Τα παγκόσμιας περιβαλλοντικής σημασίας κοραλλιγενή οικοσυστήματα στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Φούρνων Κορσεών χαρακτηρίστηκαν πλέον με ΦΕΚ ως “προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός και προστατευόμενο τοπίο”.

Αυτό αποτελεί ένα πολύ σημαντικό προηγούμενο για την προστασία των θαλασσών, καθώς είναι η πρώτη φορά που στην Ελλάδα θεσμοθετείται η προστασία αυτών των παραγωγικών και εν μέρει άγνωστων οικοσυστημάτων. Η ισχύουσα (επί δεκαετίες) νομοθεσία που ορίζει την προστασία των κοραλλιγενών οικοτόπων δεν είχε ποτέ εφαρμοστεί στην Ελλάδα.

Τα παραπάνω είναι αποτέλεσμα της πολυετούς επίμονης έρευνας, που υλοποιήθηκε στην περιοχή από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος, σε στενή συνεργασία με τον Δήμο Φούρνων και τους ψαράδες του νησιού, με τη σημαντική συμβολή εξειδικευμένων επιστημονικών συνεργατών: τον διεθνή περιβαλλοντικό φορέα Oceana, τον γαλλικό φορέα Under the Pole και το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Αυτή η σημαντική δράση που υλοποιείται χωρίς τη χρήση δημόσιων πόρων, ήταν εφικτή με τη στήριξη του Ιδρύματος Costas M. Lemos Foundation και του γαλλικού φορέα Pure Ocean. Η έρευνα πρόκειται να συνεχιστεί έτσι ώστε να μπορέσουμε να συγκεντρώσουμε περισσότερα στοιχεία για αυτά τα άγνωστα, δυσπρόσιτα αλλά ιδιαίτερα σημαντικά, παραγωγικά και φυσικά εντυπωσιακά θαλάσσια οικοσυστήματα.

Η ισχύουσα νομοθεσία που ορίζει την προστασία των κοραλλιγενών οικοτόπων, δεν ήταν έως τώρα δυνατόν να εφαρμοστεί στην Ελλάδα καθώς αυτοί δεν έχουν χαρτογραφηθεί και συνεπώς είναι άγνωστη η θέση τους. Ως λύση για τη γρήγορη εφαρμογή μέτρων προστασίας, το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος έχει αναπτύξει και εφαρμόσει μία μεθοδολογία ταχείας αξιολόγησης και χαρτογράφησης των κοραλλιγενών οικοτόπων. Αυτή η μεθοδολογία συνδυάζει την επιστημονική έρευνα στη θάλασσα χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνολογίες (multibeam sonar, biomass scanner, Remotely Operated Vehicles), καταδύσεις επιστημόνων σε βάθη έως και 100 μέτρων, με την τοπική οικολογική γνώση των αλιέων.

Το ενδιαφέρον και οι πρωτοβουλίες του Γενικού Γραμματέα κ. Πέτρου Βαρελίδη ήταν καταλυτικής σημασίας για την ταχεία διαδικασία θεσμοθέτησης των μέτρων από πλευράς του Υπουργείου Περιβάλλοντος.

Οι δύο φωτογραφίες τραβήχτηκαν πρόσφατα στην ίδια περιοχή σε βάθος περίπου 100 μέτρων στην περιοχή των Φούρνων. Αριστερά: Ανέγγιχτος βυθός με ένα εκτεταμένο και υψηλής βιοποικιλότητας δάσους μαύρου κοραλλιού. Δεξιά: Μία ημέρα μετά και σε απόσταση λίγων μέτρων από το δάσος μαύρων κοραλλιών, είναι ορατά τα σημάδια από το από σύρσιμο βαριάς μεταλλικής "πόρτας" μηχανότρατας σε περιοχή που γειτνιάζει με τους κοραλλιγενείς οικοτόπους. Είναι λοιπόν εμφανές ότι τα εναπομείναντα κοραλλιγενή οικοσυστήματα στις θάλασσές μας έχουν επιβιώσει από τύχη. μία ημέρα μετά είναι εμφανείς Η δεξιά εικόνα απεικονίζει τις καταστροφικές επιπτώσεις από σύρσιμο βαριάς μεταλλικής "πόρτας" μηχανότρατας σε περιοχές που γειτνιάζουν με κοραλλιγενείς οικοτόπους.

Τις επόμενες ημέρες αναμένεται νέα υπουργική απόφαση που θα απαγορεύει τις καταστρεπτικές πρακτικές αλιείας στην περιοχή. Αυτό είναι απαραίτητο, δεδομένου ότι τα κοραλλιγενή οικοσυστήματα είναι παντελώς εκτεθειμένα στις καταστροφές που προκαλούνται από την αλιεία με συρόμενα εργαλεία, καθώς στις ίδιες περιοχές δραστηριοποιούνται δεκάδες μηχανότρατες — τόσο ελληνικές όσο και τουρκικές. Από την πλευρά των ελληνικών σκαφών, οι δραστηριότητες αυτές πραγματοποιούνται έως τώρα συχνά εντός των νόμιμων αλιευτικών πεδίων, καθώς δεν είχε εφαρμοστεί η ισχύουσα νομοθεσία που προβλέπει την προστασία των περιοχών αυτών, ωστόσο, η νότια περιοχή του νησιωτικού συμπλέγματος βρίσκεται συνεχόμενα στο επίκεντρο παράνομης αλιειας, έχότας ήδη προκαλέσει μη αναστρέψιμη καταστροφή σε κάποιες περιοχές.

Επόμενος κοινός στόχος του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος και του Δήμου Φούρνων είναι η ουσιαστική τήρηση και εφαρμογή των μέτρων προστασίας, ώστε να μπει ένα τέλος στις καταστροφές που προκαλούν τα αλιευτικά σκάφη ανεξαρτήτως εθνικότητας.

Σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια, η συμβολή των παράκτιων αλιέων και του Δήμου των Φούρνων είναι ουσιαστική και ανεκτίμητη. Για πάνω από 20 χρόνια, το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος έχει αναπτύξει με τους αλιείς και τις αρχές του νησιού μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, στενής συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών. Αυτή η συνεργασία είναι βασική προϋπόθεση για την κατανόηση των σύνθετων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας της περιοχής, αλλά και για την αναχαίτιση της καταστροφής αυτών των ευάλωτων θαλάσσιων οικοσυστημάτων, πριν να είναι πολύ αργά.

Το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος και οι επιστημονικοί μας συνεργάτες θα συνεχίσουμε με επιμονή τις προσπάθειες για τον εντοπισμό και τη χαρτογράφηση κοραλλιγενών οικοτόπων, καθώς και άλλων σημαντικών οικοσυστημάτων, και σε άλλες περιοχές των ελληνικών θαλασσών. Στόχος μας είναι, σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες και αρχές, να αναπτύξουμε ολοκληρωμένες μελέτες και προτάσεις διαχείρισης, ώστε —έστω και με δεκαετίες καθυστέρηση— να προωθήσουμε την εφαρμογή στοχευμένων και αποτελεσματικών δράσεων προστασίας.

Σε συνεργασία με τον Δήμο Φούρνων - Κορσεών, θα φροντίσουμε ώστε αυτός ο εντυπωσιακός φυσικός πλούτος να γίνει γνωστός και οικείος — όχι μόνο στους κατοίκους και επισκέπτες του νησιού, αλλά και σε όλους όσοι συμμερίζονται τον θαυμασμό αλλά και την αγωνία μας να μοιραστούμε τη γνώση και την κοινή ευθύνη για την προστασία των "κρυμμένων θησαυρών" των θαλασσών μας, που κινδυνεύουμε να χάσουμε πριν ακόμη τους γνωρίσουμε.

Τα κοραλλιγενή οικοσυστήματα του Αιγαίου είναι παγκόσμιας περιβαλλοντικής σημασίας και μοναδικής ομορφιάς. Συναντώνται σε βάθη από 60 έως 250 μέτρα και συγκαταλέγονται στα πιο σύνθετα, βιοποικίλα και παραγωγικά οικοσυστήματα της Μεσογείου. Σε αυτά ζουν περισσότερα από 1.800 θαλάσσια είδη, ενώ εκτιμάται ότι η ηλικία τους μπορεί να ξεπερνά τα 7.000 χρόνια. Διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στην παραγωγικότητα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της αλιείας.

Για το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας "Αρχιπέλαγος"

Θοδωρής Τσιμπίδης t.tsimpidis@archipelago.gr