Τι είναι το DANA και γιατί ήταν τόσο θανατηφόρο;

Τι είναι το DANA, το παράξενο καιρικό φαινόμενο που έχει προκαλέσει φονικές πλημμύρες στην Ισπανία;

Με τις υψηλές θερμοκρασίες στη Μεσόγειο και τις βροχοπτώσεις ενός έτους να πέφτουν σε λίγες ώρες, η Ισπανία έχει καταστραφεί από το καιρικό φαινόμενο γνωστό ως DANA.

Ένα παράξενο καιρικό φαινόμενο γνωστό ως DANA προκάλεσε καταστροφικές πλημμύρες στη Βαλένθια της Ισπανίας αυτή την εβδομάδα. Περισσότεροι από 155 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και δεκάδες εξακολουθούν να αγνοούνται σε αυτό που οι μετεωρολόγοι αποκαλούν μια από τις χειρότερες φυσικές καταστροφές στην πρόσφατη μνήμη.

Την Τρίτη (29 Οκτωβρίου), ορισμένες περιοχές δέχθηκαν βροχοπτώσεις ισοδύναμου ενός έτους σε λίγες μόνο ώρες, προκαλώντας τεράστιες πλημμύρες που κατέστρεψαν ολόκληρες πόλεις και άφησαν αποκλεισμένους χιλιάδες ανθρώπους. Σε ορισμένες περιοχές, οι βροχοπτώσεις έφτασαν τις 20 ίντσες βροχόπτωσης (500 λίτρα ανά τετραγωνικό μέτρο ).

Το Ντάνα ως φαινόμενο

Η αιτία αυτού του καταστροφικού καιρού είναι ένα φαινόμενο που σχηματίζεται στη Μεσόγειο που ονομάζεται Depresión Aislada en Niveles Altos (DANA), μια ισπανική φράση που μεταφράζεται σε μεμονωμένη κατάθλιψη σε υψηλά επίπεδα. Ήταν το πιο σοβαρό DANA που καταγράφηκε στον 21ο αιώνα, συγκρίσιμο με το καταστροφικό "Pantanada de Tous" το 1982 , σύμφωνα με την Κρατική Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ισπανίας (Aemet).

Τα DANA είναι ενισχυμένες εκδοχές αυτού που είναι γνωστό ως «ψυχρή πτώση», η οποία συμβαίνει όταν μια μάζα θερμού αέρα συγκρούεται με μια στάσιμη μάζα ψυχρού αέρα σε υψόμετρο περίπου 29.500 ποδιών (9.000 μέτρων).

Στην ανώτερη ατμόσφαιρα, υπάρχει ένα πολύ ισχυρό ρεύμα ανέμου που περιβάλλει τη Γη σαν ζώνη. Μερικές φορές, αυτό το ρεύμα αρχίζει να ταλαντώνεται και εμφανίζεται περισσότερο σαν φίδι παρά με ζώνη. Όταν συμβεί αυτό, η ταλάντωση μπορεί να «κολλήσει», επιτρέποντας στη μάζα του κρύου αέρα να παραμείνει σε ένα μέρος. Αυτό, συνέβη στη νοτιοανατολική Ισπανία.

Το DANA εμφανίζεται όταν αυτός ο ψυχρός αέρας συναντά πολύ θερμό αέρα κοντά στην επιφάνεια, ειδικά πάνω από τα ζεστά νερά της Μεσογείου. Αυτός ο συνδυασμός δημιουργεί μια σημαντική διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ των διαφορετικών στρωμάτων της ατμόσφαιρας, η οποία με τη σειρά του κάνει τον θερμό αέρα να ανυψώνεται εύκολα και να κορεστεί με υδρατμούς.

Αν αυτή η αντίθεση θερμοκρασίας συνδυαστεί με την υγρασία και την ενέργεια από τη Μεσόγειο, η οποία είναι πολύ ζεστή μετά τους καλοκαιρινούς μήνες, το αποτέλεσμα είναι ισχυρές καταιγίδες και καταρρακτώδεις βροχές.

«Οι άνεμοι μπορεί να μην είναι τόσο βίαιοι όσο αυτοί ενός τυφώνα, αλλά όσον αφορά τη βροχόπτωση και την ένταση, μπορούν ακόμη και να τους ξεπεράσουν. Αυτά τα γεγονότα μπορεί να προκαλέσουν υλικές ζημιές και απώλειες ζωών τόσο σημαντικές όσο αυτές ενός μέσου τυφώνα », Χόρχε Ολτσίνα , διευθυντής του Εργαστηρίου Κλιματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αλικάντε.

Ο Iago Pérez, γεωεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, περιέγραψε τα DANA ως ένα από τα πιο επικίνδυνα μετεωρολογικά φαινόμενα στην Ισπανία, σημειώνοντας ότι «απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες νερού σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα».

Οι DANA σχηματίζονται μόνο πάνω από την Ισπανία, αλλά παρόμοια καιρικά μοτίβα, που ονομάζονται εξωτροπικοί κυκλώνες, σχηματίζονται στον Ατλαντικό στα ανοιχτά της Ουρουγουάης και της Αργεντινής, είπαν οι ερευνητές.

Στις 29 Οκτωβρίου, το DANA αιωρήθηκε πάνω από την ίδια περιοχή για περισσότερες από 12 ώρες, καθιστώντας την την πιο έντονη ημέρα του καιρικού φαινομένου - η οποία αναμένεται να συνεχιστεί με μικρότερη ένταση μέχρι την Κυριακή (3 Νοεμβρίου).

Οι DANA χρησιμοποιούν ζεστό νερό ως «καύσιμο», είπε ο μετεωρολόγος Mar Gómez .

Το DANA αντιμετώπισε θερμοκρασίες νερού γύρω στους 72 βαθμούς Φαρενάιτ (22 βαθμούς Κελσίου) στα ανοιχτά της Βαλένθια, ενώ η συνήθης θερμοκρασία για αυτήν την εποχή του χρόνου είναι περίπου 21 βαθμούς Κελσίου. Αυτή η διαφορά μπορεί να φαίνεται μικρή, αλλά είναι αρκετή για να τροφοδοτήσει το σύστημα καταιγίδων με επιπλέον ενέργεια. Αυτό μπορεί να «πυροδοτήσει έναν καταρράκτη βροχοπτώσεων σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα», είπε ο Olcina. «Αυτές οι βροχές μπορούν να χαρακτηριστούν ως μουσωνικές».

Τι σχέση έχει η κλιματική αλλαγή;

Ο Gómez και ο Olcina συμφωνούν ότι η σοβαρότητα του DANA αυτής της εβδομάδας σχετίζεται άμεσα με την κλιματική αλλαγή. Ο Pérez, ωστόσο, πιστεύει ότι η στερέωση του φαινομένου στην υπερθέρμανση του πλανήτη απαιτεί βαθύτερη ανάλυση.

Η Μεσόγειος Θάλασσα είναι μια από τις θαλάσσιες λεκάνες που έχει θερμανθεί περισσότερο τις τελευταίες δεκαετίες. Λειτουργεί ως «ζώνη μετάδοσης για την υγρασία και την ενέργεια», είπε ο Olcina. Από τη δεκαετία του 1980, η μέση θερμοκρασία της Μεσογείου έχει αυξηθεί κατά 2,7 F (1,5 C) - σχεδόν διπλάσια από την άνοδο της θερμοκρασίας του αέρα στην περιοχή την ίδια περίοδο. «Από το 2020, τα καλοκαίρια στην Ιβηρική Χερσόνησο έχουν σημειώσει θερμοκρασίες ρεκόρ και φέτος, οι θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας ξεπέρασαν τους 29 βαθμούς Κελσίου», είπε ο Olcina.

Αυτή η θέρμανση έχει αλλάξει τον χρόνο των DANA, καθώς η Μεσόγειος αρχίζει τώρα να θερμαίνεται τον Μάιο και διατηρεί αυτή τη ζεστασιά μέχρι τον Νοέμβριο. Συγκριτικά, κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, αυτό το φαινόμενο εμφανίστηκε γενικά τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο. Επί του παρόντος, υπολογίζεται ότι σχηματίζονται 15% έως 20% περισσότερα DANA κάθε χρόνο σε σύγκριση με πριν από έξι δεκαετίες.

Για τους ερευνητές, αυτό το επεισόδιο προσφέρει σημαντικά μαθήματα, ξεκινώντας από την ανάγκη βελτίωσης των πρωτοκόλλων επικοινωνίας έγκαιρης προειδοποίησης.

«Όταν υπάρχουν θάνατοι, σημαίνει ότι κάτι έχει πάει στραβά. Η επικοινωνία και η πρόβλεψη αυτών των γεγονότων πρέπει να ενισχυθούν», δήλωσε ο Γκόμεζ.

Η κλιματική αλλαγή πιθανότατα θα τροφοδοτήσει πιο συχνά έντονες και έκτακτες βροχοπτώσεις. Αυτό υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη προσαρμογής συστημάτων πρόληψης και προστασίας και αναδιάρθρωσης των ευάλωτων περιοχών για τη μείωση των κινδύνων που συνδέονται με ένα ολοένα και πιο ακραίο κλίμα, είπε ο Olcina.

Ο πλανήτης θερμαίνεται

Ισχυρές καταιγίδες που τροφοδοτούνται από έναν πλανήτη που θερμαίνεται, ο κακός πολεοδομικός σχεδιασμός και απροσεξία σε συνδυασμό με καταστροφικές συνέπειες στις πιο θανατηφόρες πλημμύρες της τελευταίας γενιάς στην Ισπανία, είπαν ειδικοί στο Γαλλικό Πρακτορείο. 

Οι αρχές της Ισπανίας ανακοίνωσαν προσωρινό απολογισμό 158 νεκρών και ο αριθμός εκφράζεται φόβος ότι θα αυξηθεί καθώς οι διασώστες αναζητούν πτώματα κάτω από τα ερείπια και τη λάσπη.

 Εξαιρετικά βίαιος καιρός με καταρρακτώδεις βροχές βύθισαν περιοχές της ανατολικής περιοχής της Βαλένθια με βροχόπτωση ενός έτους μέσα σε λίγες ώρες, σύμφωνα με την εθνική μετεωρολογική υπηρεσία AEMET. Στην Chiva, δυτικά της παραλιακής πόλης της Βαλένθια, κατέγραψε 491 λίτρα βροχής ανά τετραγωνικό μέτρο (49,1 εκατοστά). Ο κατακλυσμός συνδέθηκε με ένα φαινόμενο καταιγίδας συνηθισμένο για την εποχή όπου ο κρύος αέρας ταξιδεύει πάνω από τα ζεστά νερά της Μεσογείου Θάλασσας και σχηματίζει έντονα σύννεφα βροχής. 

Οι επιστήμονες λένε ότι η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο αυξάνει τις θερμοκρασίες των νερών του κόσμου και αυξάνει την αγριότητα των καταιγίδων. Η θερμότερη Μεσόγειος και η εποχή του χρόνου λειτούργησαν ως καύσιμο για τις καταρρακτώδεις βροχές σε ένα «δραματικό» κοκτέιλ που αποδίδεται στην κλιματική αλλαγή, δήλωσε ο Χόρχε Ολτσίνα, ειδικός για το κλίμα στο Πανεπιστήμιο του Αλικάντε. Όταν οι καταιγίδες φτάνουν σε τέτοια επίπεδα, μπορεί να έχουν αποτέλεσμα παρόμοιο με «τυφώνες» ή «τροπικούς κυκλώνες», πρόσθεσε σε ηχητικό μήνυμα στο Γαλλικό Πρακτορείο. 

Ξηρά και τεχνητά εδάφη 

Το ξεραμένο έδαφος στις περιοχές που επλήγησαν περισσότερο επιδείνωσε το πρόβλημα αφού η Ισπανία υπέστη δύο συνεχόμενα χρόνια έντονων ξηρασιών. Το έδαφος δεν μπορούσε να απορροφήσει τέτοια ποσότητα νερού, προκαλώντας ξαφνικές πλημμύρες που μαίνονταν στους οικισμούς. Η περιοχή της Βαλένθια καλύπτεται επίσης από πολλές περιοχές όπου οι φυσικοί χώροι έχουν πάρει τη θέση τους  από το αδιαπέραστο σκυρόδεμα. Αυτή η αστική ανάπτυξη είναι «ανεξέλεγκτη και κακώς προσαρμοσμένη στα φυσικά χαρακτηριστικά της επικράτειας», ενισχύοντας τον κίνδυνο ισχυρών καταιγίδων, δήλωσε ο Πάμπλο Αζνάρ του Κοινωνικοοικονομικού Παρατηρητηρίου Πλημμυρών και Ξηρασιών. 

Συνέβαλε επίσης η πυκνότητα πληθυσμού της περιοχής της Βαλένθια, η οποία φιλοξενεί την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ισπανίας με  πληθυσμό σχεδόν 1,9 εκατομμυρίων κατοίκων. Η πυκνότητα του πληθυσμού «ήταν ένας πολύ σημαντικός παράγοντας» και αποτελούσε «πρόκληση» για τις αρχές, είπε ο Αζνάρ. 

Ώρα αιχμής στους δρόμους

 Ο χρόνος της καταιγίδας δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερος, καθώς σημειώθηκε αργά την Τρίτη, όταν τα αυτοκίνητα βγήκαν στους δρόμους κατά τη διάρκεια της βραδινής ώρας αιχμής. Πολλά θύματα αιφνιδιάστηκαν στα οχήματά τους καθώς επέστρεφαν στο σπίτι ή στο δρόμο, με τα μανιασμένα νερά . Τέτοιες σκηνές θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν οι πολίτες είχαν προειδοποιηθεί εγκαίρως για να τους επιτρέψουν να στεγαστούν στο σπίτι τους, σύμφωνα με τη Hannah Cloke, καθηγήτρια υδρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ της Βρετανίας. 

Έλλειψη φροντίδας 

Η AEMET είχε εκδώσει κόκκινη προειδοποίηση για την περιοχή της Βαλένθια το πρωί της Τρίτης, αλλά η υπηρεσία πολιτικής προστασίας έστειλε μόνο τις τηλεφωνικές ειδοποιήσεις της, συμβουλεύοντας τους ανθρώπους να μην φεύγουν από το σπίτι μετά τις 20:00 (19:00 GMT). Ωστόσο, μερικοί άνθρωποι παραδέχθηκαν ότι έφυγαν από το σπίτι ακόμη και αφού έλαβαν την ειδοποίηση, υποδηλώνοντας κακή κατανόηση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. 

Αν και υπήρξαν «αστοχίες επικοινωνίας», η ευθύνη είναι κοινή επειδή η Ισπανία στερείται «κουλτούρας κινδύνου», είπε ο Αζνάρ στο Γαλλικό Πρακτορείο. «Η συλλογική μας νοοτροπία δεν είναι ακόμα επαρκώς προσαρμοσμένη στα νέα ακραία καιρικά φαινόμενα». Ο Ολτσίνα συμφώνησε. «Πρέπει να βελτιώσουμε κατά πολύ την εκπαίδευση κινδύνου στα σχολεία, αλλά και σε ολόκληρο τον πληθυσμό, ώστε να γνωρίζουν πώς να ενεργούν σε περίπτωση άμεσου κινδύνου».

Γεωδίφης με πληροφορίες από τις σελίδες phys.org ,livescience

περισσότερα, 

https://phys.org/news/2024-10-spain.html

https://www.livescience.com/planet-earth/weather/what-is-dana-the-strange-weather-phenomenon-that-has-caused-deadly-flooding-in-spain

Πόση αγριότητα;

https://geogeodifhs.blogspot.com/2024/10/blog-post_835.html

 Αν ο Θεός ήθελε να σε τιμωρήσει, γιατί να αποζημιωθείς; Οι συνέπειες των επιλογών μας...

https://geogeodifhs.blogspot.com/2024/10/blog-post_616.html