Πομπηία της ερήμου, χημικά αέρια και όπλα σε πολιορκία του αρχαίου κόσμου

Το 256 μ.Χ., μια μονάδα Ρωμαίων  οδήγησε σε αντεπίθεση εναντίον των Σασανίων πολιορκητών στην πόλη «Δούρα Ευρωπός».

Αυτό που συνέβη στη συνέχεια έχει καταγραφεί με ελάχιστη λεπτομέρεια από τους αρχαιολόγους και παραμένει μεταξύ των αρχαιότερων και πιο τρομακτικών χρήσεων χημικών όπλων στον πόλεμο.

Η πολιορκία και η χρήση χημικών

Η οχυρωμένη πόλη στον συριακό Ευφράτη είχε ιδρυθεί από τους Σελευκίδες. Αφού έπεσε στους Πάρθους και στη συνέχεια στους Ρωμαίους το 165 μ.Χ., έγινε σημαντικό φυλάκιο και συνοριακό φρούριο, κάπου ανάμεσα σε μια πόλη και μια στρατιωτική φρουρά.

Η πολιορκία των Σασανίων το 256 μ.Χ. υπό τον Σαπούρ Α ήταν μέρος της επέκτασής τους και του πολέμου κατά της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αν και δεν έχει διασωθεί καμία τεκμηρίωση της πολιορκίας, αν υπήρξε ποτέ.

Ο Πύργος 19.

Για τους αρχαιολόγους η τοποθεσία έχει αναφερθεί ως «Πομπηία της ερήμου», λόγω της σύντομης περιόδου κατοχής των Σασανίων και της απίστευτης διατήρησης του στρατιωτικού εξοπλισμού και των τακτικών που χρησιμοποιήθηκαν κατά την επίθεση.

Τρεις πλευρές της πόλης προστατεύονταν από γκρεμούς ποταμών, αλλά η δυτική πλευρά δεν είχε τέτοια χαρακτηριστικά. Αντίθετα, ένα στρώμα πάχους ενός μέτρου από πολύ σκληρό ασβεστόλιθο κάλυπτε μαλακότερες αποθέσεις γύψου, καθιστώντας δύσκολη τη δημιουργία τάφρων, αλλά εύκολη τη δημιουργία υπόγειων στοών, αφού ο ασβεστόλιθος έσπασε.

Οι Ρωμαίοι ενίσχυσαν τις άμυνές τους προσθέτοντας χαρακτηριστικά κατά του αναχώματος στο μπροστινό μέρος του δυτικού τμήματος και χτίζοντας μια μεγάλη ράμπα λάσπης στο εσωτερικό.

Οι Σασάνοι επιτέθηκαν σε πολλά σημεία ταυτόχρονα, συμπεριλαμβανομένης της κύριας πύλης, του νότιου τείχους της ερήμου με μια μεγάλη ράμπα και του Πύργου 19. Η χρήση στοών έγινε καθοριστικό χαρακτηριστικό του αγώνα, με τις δύο πλευρές να χρησιμοποιούν εξειδικευμένους μηχανικούς και τεχνολογία σήραγγας.

Η ιστορία μας θα επικεντρωθεί στον Πύργο 19, ο οποίος ήταν ο στόχος μιας επιχείρησης  των Σασανίων, με στόχο την εξουδετέρωση του πύργου ως πλατφόρμα βλημάτων και την κατάρρευση μέρους του τείχους για μια επίθεση πεζικού. Οι σήραγγες και τα λάφυρα έχουν ανασκαφεί από τη δεκαετία του 1920.

Η ρωμαϊκή αντίσταση πιθανότατα στόχευε να αναγνωρίσει τη σήραγγα των Σασανίων από ψηλά και στη συνέχεια να σβήσει κάθε πυρκαγιά σπάζοντας και σβήνοντάς την με χώμα/χώμα, προτού γίνει στρατιωτική απώθηση μέσω της σήραγγας των.

Ο περιορισμένος χώρος και ο τρόμος του ελαιώδη όξινου καπνού και της φωτιάς συνδυάζονται σε ένα όραμα της κόλασης.

Αυτή η υψομετρική διαφορά πιθανώς εντοπίστηκε από τους Σασάνους και προετοίμασαν τα δικά τους αντίμετρα για να εξασφαλίσουν ότι, όταν η ρωμαϊκή στοά διαρραγεί, θα μπορούσαν να εκδιωχθούν.

Η αρχαιολογία πρόσφατα κατέθεσε νέα στοιχεία, ιδίως τις εργασίες για τα σκελετικά υπολείμματα που ανακαλύφθηκαν στις σήραγγες και την προσεκτική στρωματογραφία των εσωτερικών πυρκαγιών και τις καταρρεύσεις της σήραγγας. 

Καθώς οι Σασάνοι άκουσαν τη ρωμαϊκή σήραγγα από πάνω τους και τους ήχους από  σκάψιμο προς τα κάτω, ετοίμασαν ένα μαγκάλι με κάρβουνα. Καθώς το ταβάνι άρχισε να ανοίγει, ένας μόνο στρατιώτης άναψε τη φωτιά και πρόσθεσε άσφαλτο και κρυστάλλους θείου, οι σύντροφοί του υποχωρούσαν.

Το ανοδικό ρεύμα τύλιξε τους επερχόμενους Ρωμαίους που βυθίστηκαν στις αναθυμιάσεις της πίσσας οι οποίες παρήγαγαν μονοξείδιο του άνθρακα και το θείο σχηματίζοντας κάψιμο στα μάτια και τους πνεύμονες των υπερασπιστών. Πνιγμένοι και πεθαίνοντας, προσπάθησαν να βγουν στο σκοτάδι, ποδοπατώντας και τρομαγμένοι.

Ο πρώτος Σασάνος που ξεκίνησε την πυρκαγιά επίσης νικήθηκε και πέθανε στην πανοπλία του. Οι φίλοι του μπορεί να χρησιμοποίησαν φυσούνα ή παρόμοια για να βοηθήσουν στην άντληση του καπνού στις σήραγγες παραπάνω και περίμεναν να διαλυθεί ο θόρυβος και ο καπνός.

Μόλις είχαν αρκετή αυτοπεποίθηση, οι Σασάνοι κινήθηκαν στη ρωμαϊκή σήραγγα, σέρνοντας τους νεκρούς και ετοιμοθάνατους προς την είσοδο, όπου τους στήριξαν στα τείχη. Αυτό λύνει το παζλ των ασυνήθιστων σκελετικών θέσεων που συναντούν οι αρχαιολόγοι.

Οι Ρωμαίοι, μερικοί ίσως ακόμη ζωντανοί, χρησιμοποιήθηκαν ως τοίχος αποκλεισμού, ενώ οι επιτιθέμενοι συνέχισαν τη δουλειά τους να γκρεμίσουν τον τοίχο από πάνω τους, προετοιμάζοντας μια στοά γεμάτη με περισσότερο θείο και επιταχυντές. Μια τεράστια φλόγα κατέστρεψε το τμήμα ανάμεσα στις δύο πλευρές.

Αυτή η σειρά γεγονότων θα ήταν φρικτή για όλους τους εμπλεκόμενους. Λίγος αέρας, σχεδόν απόλυτο σκοτάδι, ο περιορισμένος χώρος και ο τρόμος του ελαιώδους όξινου καπνού και της φωτιάς συνδυάζονται σε ένα όραμα της κόλασης. Η γενναιότητα των ανδρών και των δύο πλευρών μπορεί να γίνει σεβαστή εκατοντάδες χρόνια αργότερα.

Ενώ η χρήση γεννητριών καπνού αναφέρεται σε παλαιότερα ελληνορωμαϊκά στρατιωτικά εγχειρίδια, αυτό μπορεί να είναι η παλαιότερη απόδειξη για την εκτόξευση χημικών αερίων σε πολιορκητικό πόλεμο. Χωρίς αμφιβολία οι Σασάνοι ήξεραν ακριβώς τι έκαναν όταν συσσώρευαν το θείο και την άσφαλτο.

Το τέλος της Δούρα-Ευρώπου ως αστικός οικισμός 

Το τέλος της τοποθεσίας ως αστικός οικισμός και στρατιωτική φρουρά ήρθε γύρω στο 256 μ.Χ. όταν το κατέλαβαν οι Σασάνοι, μετά από πολιορκία, γνωστό από τα διατηρημένα ερείπια πολιορκητικής ράμπας, στοών καθώς και στρατιωτικό εξοπλισμό. 

Τα τείχη της τοποθεσίας ήταν ακόμα όρθια, και πράγματι εξακολουθούσαν να στέκονται τον 20ο αιώνα για να ανακαλυφθεί. Τα ίδια τείχη στέκονται σήμερα, αλλά από την έναρξη της συριακής σύγκρουσης (2011–σήμερα) η τοποθεσία έχει γίνει, και πάλι, ένας τόπος σύγκρουσης. Η πιο αξιοσημείωτη πτυχή αυτού είναι η συστηματική λεηλασία του χώρου για αρχαιότητες που θα μπορούσαν να διακινηθούν στην αγορά αρχαιοτήτων.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα Stone Age Herbalist

Οι περισσότερες λεπτομέρειες  προήλθαν από αυτά τα έγγραφα.

https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-1-4419-0465-2_1122

https://threadreaderapp.com/thread/1857690723333648580.html

https://history-maps.com/el/story/Sasanian-Empire

https://smarthistory.org/dura-europos/

Η Δούρα Ευρωπός είναι αρχαία πόλη, στις όχθες του ποταμού Ευφράτη, στα σύνορα μεταξύ Μεσοποταμίας και Συρίας. Ιδρύθηκε, ως στρατιωτική αποικία, μετά το πέρας του Βαβυλωνιακού Πολέμου (311-309 π.Χ) από τον στρατηγό Νικάνορα (λογικά είναι το ίδιο πρόσωπο που ίδρυσε την Έδεσσα και την Αντιόχεια Μυγδονική) για λογαριασμό του κυρίου του Σελεύκου Α΄ Νικάτορος (358-281 π.Χ), ενός εκ των βασιλικών φίλων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η ονομασία Ευρωπός προέρχεται από την ομώνυμη πατρίδα του Σελεύκου στη Μακεδονία.