Η χειρουργική εγκεφάλου στην αρχαιότητα

Ο Ιπποκράτης περιγράφει πολλές λειτουργίες του εγκεφάλου κατά τους αρχαίους ελληνικούς χρόνους. Ωστόσο, είναι άλλο πράγμα να έχει γραφτεί κάτι και άλλο να βρίσκεις συγκεκριμένα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι όντως έγιναν τέτοιες επιχειρήσεις. Ένα εύρημα στο νησί της Κρήτης που χρονολογείται από τον Μινωικό πολιτισμό, άλλαξε την αντίληψή μας για το επίπεδο της ιατρικής γνώσης στην αρχαία Ελλάδα. Το εύρημα ήταν ένα κρανίο που έδειχνε τα επουλωμένα σημάδια της χειρουργικής επέμβασης που αποδεικνύουν ότι ο ασθενής επέζησε από την επέμβαση. 

Ένα άλλο κρανίο 20χρονου ασθενούς βρέθηκε στη Βόρεια Ελλάδα που χρονολογείται γύρω στο 800 π.Χ., το οποίο έδειξε ότι ο ασθενής επέζησε τουλάχιστον 20 χρόνια μετά την επέμβαση στο κρανίο. Ο ασθενής χτυπήθηκε στο κεφάλι και μέρος του βλήματος πέρασε από το κρανίο. Η χειρουργική επέμβαση που έλαβε χώρα δεν χρησιμοποίησε τρυπάνι, αλλά ειδικό εργαλείο που σμιλεύει μέσα στο κρανίο με τρόπο που καθάριζε όλα τα συντρίμμια και στερέωσε τις ρωγμές στο κρανίο – μέθοδος που περιγράφεται στα κείμενα του Ιπποκράτη. 

Ένα άλλο κρανίο που βρέθηκε από το 200 π.Χ. ανήκε σε έναν άνδρα 50 ετών που υποβλήθηκε σε εγχείρηση εγκεφάλου με τη μέθοδο της διάτρησης. Και πάλι για αυτόν τον ασθενή το κρανίο θεραπεύτηκε ενώ τα στοιχεία για μόλυνση ήταν ελάχιστα. Ο ασθενής επέζησε για τουλάχιστον πέντε έως έξι χρόνια. Περισσότερα κρανία έχουν ανακαλυφθεί σε άλλα μέρη της Ελλάδας που δείχνουν στοιχεία περίπλοκης χειρουργικής επέμβασης στον εγκέφαλο.

Εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε τι είχε χρησιμοποιηθεί αντί για αναισθητικό στο παρελθόν, καθώς η επέμβαση στον εγκέφαλο χωρίς αναισθησία θα ήταν αφόρητη και πιθανότατα αδύνατη. Ορισμένοι χειρουργοί προτείνουν ότι οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι συγκρίσιμες με αυτές που χρησιμοποιεί η σύγχρονη νευροχειρουργική με εξαίρεση τα αναισθητικά και τα αντισηπτικά που χρησιμοποιούμε σήμερα.

 Το παλαιότερο παράδειγμα χειρουργικής εγκεφάλου χρονολογείται πριν από 6.000 χρόνια στην Καππαδοκία της Τουρκίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, η πιο πρώιμη μορφή χειρουργικής επέμβασης ήταν το trephining που είχε ως αποτέλεσμα να ανοίξει μια μικρή στρογγυλή τρύπα στο κεφάλι [το ρήμα trepan προέρχεται από το ελληνικό τρυπάνι], είναι μια χειρουργική επέμβαση κατά την οποία ανοίγεται μια τρύπα ή ξύνεται στο ανθρώπινο κρανίο.  Ωστόσο, φαίνεται ότι η διαδικασία δεν είχε καμία σχέση με τραυματισμό και δεν είναι γνωστός ο λόγος που εφαρμόστηκε. Μερικοί ασθενείς επέζησαν από τρέμουλο και κάποιοι όχι. 

Ένας από τους λόγους που μας λείπουν στοιχεία για τις μεθόδους θεραπείας ασθενειών στην αρχαία Ελλάδα είναι ότι ζητήθηκε από τους ασθενείς να δώσουν όρκο σιωπής μόλις θεραπευθούν στο Ασκληπιείο, στους ναούς του θεού. Αυτό συνέβη επειδή η πνευματικότητα ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την ιατρική εκείνη την εποχή, κάτι που λείπει σημαντικά στη σημερινή εποχή. 

Η Αίγυπτος, η Ινδία, η Ασσυρία, η Σουμερία και άλλοι πολιτισμοί έχουν επίσης χρησιμοποιήσει χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο θεός Oannes στη βαβυλωνιακή μυθολογία δίδαξε στους Σουμερίους ιατρικές τεχνικές και όλα όσα έπρεπε να γνωρίζουν για τον πολιτισμό σύμφωνα με τις πινακίδες των Σουμερίων, και αυτό είναι το 4.000 π.Χ. 

Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς πριν από χιλιάδες χρόνια η ιατρική προχώρησε τόσο πολύ σε πολλά μέρη του κόσμου μας και ωστόσο αυτή η γνώση χάθηκε αργότερα. Η ιατρική γνώση του παρελθόντος δόθηκε στους ανθρώπους από τους «Θεούς» και συνδύαζε ψυχολογικές, πνευματικές και ιατρικές διαδικασίες. 

Δυστυχώς, η ιατρική σήμερα έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό αυτή την ολιστική προσέγγιση στη θεραπεία. 

 John Black 

περισσότερα,

https://www.independent.co.uk/news/world/europe/skeleton-reveals-ancient-greek-brain-surgery-795739.html

https://arxaia-ellinika.blogspot.com/2013/09/xeirourgikes-epemvaseis-sthn-arxaia-ellada.html

https://localhistories.org/a-history-of-surgery/

https://www.ancient-origins.net/ancient-technology/brain-surgery-ancient-times-00869