Στον Διαβάτη...

Λένε ότι κάθε ηφαίστειο είναι μια ισχυρή απεικόνιση του χαρακτήρα του Θεού... η από ηφαιστειακή πέτρα φτιαγμένη Διαβατιανή κορυφή της Νισύρου, σε προσεισμική φωτογραφία, γύρω στο 1931. 

Στην κάτω δορυφορική εικόνα ο εντυπωσιακός κρατήρας κατάρρευσης του Διαβάτη. Στην κορυφή δεν είναι απίθανο να υπήρχε αρχαίος άγνωστος ναός, γκρεμισμένος από την ιστορία των σεισμών της Νισύρου, γιατί όχι του Δία Παντόπτη ή ακόμη του Απόλλωνα Νισσυρίτη.  Όπως είναι γνωστό στην απέναντι ψηλότερη κορυφή της Κω, του Ωρομέδοντα.

Κατά την αρχαιότητα το Όρος Διαβάτη ως γεωγραφική ενότητα μπορεί να περιελάμβανε την κορυφή του προφήτη Ηλία. Σήμερα αποτελούν δύο ξεχωριστά τοπωνύμια, όπως έχουν σημειωθεί στο εν λόγω γραφικό.

Δγιάβης

Δγιάβης, Ο Διαβάτης[ ο περαστικός] στη λαϊκή νισύρικη ποίηση:‘α ν-είσαι δγιάβης δγιάβαιννε, περαματάρης πέρνα [Λ.Κοντοβερός]. 

Ο Διαβάτης το πιο ψηλό βουνό της Νισύρου. Είναι νεότερος από την καλδέρα, γεννήθηκε πριν από περίπου 15000 χρόνια.

«Η υψηλότερα κορυφὴ τοῦ ὑφαιστείου τούτου ὄρους καλεῖται σήμερον κατ' εὐφημισμὸν Διαβάτης, διότι ἡ εἰς τὴν κορυφὴν αὐτοῦ ἄνοδος ἐστί λίαν τραχεῖα καὶ δύσβατος καὶ τὰ μάλα ἀνωφερὴς καὶ πετρώδης· ἐπὶ τῆς κορυφῆς ταύτης ἄλλοτε ὑπῆρχε μοναστήριον τιμώμενον ἐπ᾿ ὀνόματι τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου τῆς ἐπικαλουμένης Διαβατινῆς ·τὰ σωζόμενα εἰσέτι δωμάτια ἔνθα διέμενον οἱ μοναχοὶ καὶ ἡ λιθίνη τράπεζα, ἐν ᾗ ἤσθιον, δεικνύουσι τὴν ἀποιχομένην αὐτοῦ λαμπρότητα ἕνεκα ὅμως ἀμελείας τῶν ἁρμοδίων παρ᾽ ὀλίγον νὰ μεταβληθῇ εἰς σωρὸν ἐρειπίων, ἐὰν μὴ νέα ἑστία ὑπὸ θρησκευτικοῦ ζήλου ἐλαυνομένη δὲν ἐπεσκεύαζε καὶ δὲν περιεποιεῖτο δι᾽ ἐράνων τὸν τε ναὸν καὶ τὰ πέριξ ἑτοιμόρροπα δωμάτια· καὶ ἤδη κατέστη τὸ εὐχάριστον  εντρύφημα τῶν κατοίκων καὶ τὸ ὠφέλιμον καὶ ἀναληπτικὸν θεραπευτήριον τῶν πασχόντων» γράφει ο Γ.Παπαδόπουλος ο σχολάρχης στις αρχές του προηγούμενου αιώνα..

«Η πλαγιά είναι απότομη και έτσι δεν αργώ καθόλου να φτάσω στην κορυφή, στα 680 μέτρα περίπου. Η θέα είναι εκπληκτική, η ωραιότερη ίσως που έχω δει στα Δωδεκάνησα. Για να προφυλαχτώ από τον δυνατό βοριά καταφεύγω σε μια μικρή εγκαταλελειμμένη εκκλησία και, ενόσω στεγνώνει το πουκάμισό μου, τρώω μερικά παϊδάκια.Ύστερα πηγαίνω στην κορυφή, όπου νομίζεις ότι βρίσκεσαι στο κέντρο της Δωδεκανήσου πράγματι είναι το κέντρο του Διαβάτη (έτσι λέγεται το βουνό), απ’ όπου διακρίνονται αχνά σαν κύκλοι οι τοξωτές του αμμουδιές που καταλήγουν στο βάθος στις βραχώδεις πλαγιές του Γυαλιού και της Κω. Πίσω από την Κω, διαγράφεται η Κάλυμνος και η Λέρος, κι αν στραφείς προς τα δεξιά, αντικρίζεις το ρόδινο ακρωτήρι της Κνίδου, ύστερα τη Σύμη, χαμένη στην ομίχλη, και πίσω της την Τήλο, τη Χάλκη, τη Ρόδο, γαλαζωπή. Πάνω από την Κάρπαθο, μικρά σύννεφα μοιάζουν με εξωπραγματικό χιόνι. Πίσω από τα νησάκια της Παχιάς και της Περγούσσας, μαντεύει κανείς την Αστυπάλαια. Η θάλασσα είναι καταγάλανη, πολύ ήσυχη, με ελάχιστες λευκές κηλίδες εδώ κι εκεί, ενώ ο ήλιος αστράφτει ανάμεσα στη Ρόδο και τη Σύμη. Στα πόδια μου ανοίγεται ο κρατήρας και στο αρκετά δαντελωτό εξωτερικό χείλος του ξεχωρίζουν δύο άσπρες κηλίδες, o Εμπορειός και τα Νικιά,απ’ όπου αλλεπάλληλες ταράτσες κατεβαίνουν ως το βάθος της εύφορης κοιλάδας του Λακκιού, που δημιουργήθηκε από την τελευταία ηφαιστειακή έκρηξη. Από μια άλλη κορυφή, διακρίνω ακόμη καλύτερα τους κιτρινογάλαζους κώνους και το μεγάλο στρογγυλό μάτι του κρατήρα» αυτά γράφει ο Samuel Baud Bovy [1906-1986] όταν επισκέφθηκε την Κυριακή 2 Αυγούστου 1931 τον Διαβάτη, από όπου έλαβε την παραπάνω φωτογραφία.

«Κατά τον Στράβωνα (Ι΄ 488), η Νίσυρος είναι υψηλή και πετρώδης και εκ της οροσειράς αυτής, το υψηλότερο όρος σχήματος κώνου είναι «ο Προφήτης Ηλίας» (έχον προς τη βόρειον κατωφέρεια το όρος Διαβάτης), ευρισκόμενο εις το κέντρον της νήσου, βαρομετρηθέν δε υπό του Μπρὸκ είναι ύψους 2271 ποδών ή 692 μέτρων. Ὁ Κυμαράς ή Ακυμαρώνας ευρισκόμενο πλησίον και προς δυσμάς του Εμπορείου, έχον ύψος 1800 ποδών. Ὁ Άγιος Ιωάννης, ευρισκόμενος προς τη νοτιοανατολική πλευρά του χωρίου Νικιών, έχον ύψος 1700 ποδών» τονίζει  Λάζαρος Κοντοβερός.

Η γεωδιαδρομή προς την κορυφή

Η γεωδιαδρομή Προφήτης Ηλίας- Νύφιος, ίσως το πιο ενδιαφέρον μονοπάτι, αυτό που οδηγεί στην ψηλότερη κορυφή της Νισύρου με υψόμετρο 698 μ. αναφέρει αναφέρουν οι περιηγητικοί χάρτες του ΙΓΜΕ. Ο ηφαιστειολόγος  Γ.Βουγιουκαλάκης, προτείνει:

Ξεκινήστε πολύ πρωί και καλά προετοιμασμένοι για την ανάβαση. Μέχρι το μοναστήρι της Ευαγγελίστρας υπάρχει αμαξιτός δρόμος. Η ανάβαση ξεκινά από το μοναστήρι της Ευαγγελίστρας, και ο χρόνος μέχρι την κορυφή είναι περίπου μία ώρα κανονικό περπάτημα χωρίς στάσεις. Αρχικά, περπατάτε λίγα λεπτά στο μονοπάτι που κινείται στα νότια γκρεμνά της καλδέρας και μόλις φτάσετε στο σημείο που οι λάβες του θόλου του Πρ. Ηλία ακουμπούν την καλδέρα στρίβετε αριστερά και ξεκινάτε την ανάβαση πάνω στους δακίτες της τελευταίας ηφαιστειακής έκρηξης του νησιού.

Φωτογραφία F.Ory με την καλδέρα, στο βάθος η τοποθεσία Λόφοι. Πίσω της κορυφογραμμές του χείλους της  καλδέρας.

Στη βορειοδυτική πλαγιά του θόλου, στο υψόμετρο των 638 μέτρων σας περιμένει ο «κρεμαστός κήπος» του Διαβάτη. Μια όαση από ψηλά δέντρα - καρυδιές, συκιές, αχλαδιές κ.α. - σε μια επίπεδη κυκλική έκταση που περικλείεται από ένα ψηλό μαντρότοιχο. Η κυκλική αυτή δομή είναι ένας κρατήρας κατάρρευσης του θόλου του Πρ. Ηλία, δομές συνηθισμένες σε θόλους, που δημιουργούνται στην τελική φάση της έκρηξης, κατά την ψύξη του μάγματος. 

Στην είσοδό του Διαβάτη δεσπόζει ένα λευκό σπιτάκι, με χαραγμένη στη λάβα της στέρνας του μια χρονολογία: 1749. Η εκκλησία που βρίσκεται πίσω από το σπιτάκι είναι της Παναγιάς της Διαβατιανής (Γαλακτοτροφούσα) με εντυπωσιακές τοιχογραφίες πιθανώς του 17ου αιώνα. Απέναντι από την εκκλησία υπάρχουν μικρά κελιά, σε κακή κατάσταση, που φιλοξενούσαν παλαιότερα τις καλόγριες του μοναστηριού. Συνεχίστε το μονοπάτι και σε λίγα λεπτά θα βρίσκεστε στην κορυφή του Προφήτη Ηλία με το απαραίτητο ξωκλήσι, 698 μέτρα πάνω απ’ τη θάλασσα. Η θέα από εδώ είναι μοναδική προς κάθε κατεύθυνση, ιδιαίτερα όμως προς την καλδέρα και τους υδροθερμικούς κρατήρες.. Όσοι αντέχουν το περπάτημα μπορούν να κινηθούν νότια του Πρ. Ηλία, και να θαυμάσουν στο διάσελο πριν την Τραπεζίνα το εκκλησάκι του Άγιου Παντελεήμωνα.

Σε φωτογραφία του Γιάννη Καλλιάφα, η Παναγία Διαβατιανή με τον κρατήρα στη δεύτερη κορυφή του Όρους.

Στο δρόμο της επιστροφής παρατηρήστε προσεκτικά τα πετρώματα. Θα δείτε μέσα στους τεφρορόδινους δακίτες πολλά στρογγυλωμένα κομμάτια από ένα πιο σκούρο μοβ πέτρωμα. Πρόκειται για έναν ανδεσίτη που εισέβαλε στο μαγματικό θάλαμο του δακίτη και μαζί πήραν το δρόμο για την επιφάνεια.

Η επιστροφή προτείνεται μέσω του εντυπωσιακού οροπεδίου του Νύφιου, όπου: -διασώζονται οι μόνες ενδείξεις για ιερό κορυφής των Μινωιτών, με κέρατα καθοσιώσεως και υπολείμματα κατοίκισης, -πιθανό ιερό των Νυμφών (εξ ου και το Νίφιος) σε λαξευμένο σπήλαιο που σήμερα φιλοξενεί την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Καλυβίτη, -μοναστηριακό συγκρότημα αφιερωμένο στον Νυμφίο Χριστό με ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες. Η επιστροφή από το Νύφιο μπορεί να γίνει με 30 λεπτά κατηφορικό μονοπάτι τόσο προς την Ευαγγελίστρα, όσο και προς το Λακκί. Στη διασταύρωση δεσπόζουν τα μέτωπα των ρευμάτων λάβας που τροφοδοτούνται από το θόλο του Μποριάτικου.

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Γενική Γεωγραφική- Γ.Παπαδόπουλος, 1909

2.nisyros.igme.gr/Γ.Βουγιουκαλάκης,ΙΓΜΕ

3. Ο μύθος των Κώων για το Ακρωτήριο Χελώνη

4.Ημερολόγιο Δωδεκανήσου[1930-1931]-Samuel Baud Bovy 

5. Νισύρου Ιστορικά-Λάζαρου Κοντοβερού, 1967

6.Πέντε πόδια από το Τείχος

https://geogeodifhs.blogspot.com/2022/12/e-book-2023.html

7. Φυσικοχημική μελέτη τοιχογραφιών  ενός άγνωστου αγιογράφου του 18ου αιώνα στη Νίσυρο-Σταύρος Ορσάρης,2018.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Το εσωτερικό της Παναγιάς της Διαβατηνής αφιερωμένο στο Γενέσιο της Θεοτόκου.Σύμφωνα με εγχάρακτη επιγραφή σε πέτρα χρονολογείται το 1749.Πριν από αρκετές δεκαετίες υπήρχαν μόνον ερείπια. Τότε μία Νισυριά που εργαζόταν στο Λονδίνο ως οικιακή βοηθός, επέστρεψε στο νησί λόγω ενός προβλήματος υγείας που την ανάγκασε να ζει σε ορεινό κλίμα. Ήταν η Μοσχού η Καλογριά, όπως την έλεγαν. Επέλεξε λοιπόν το Μοναστήρι της Διαβατηνής και με τη βοήθεια των συγχωριανών κατόρθωσε να ξαναχτίσει το ναό, να επισκευάσει τις χαλασμένες στέρνες και τα κελιά που ήδη βρίσκονταν κοντά στο ναό και να φτιάξει και ένα ξενώνα. Πηγή- Σ. Ορσάρης.