Χαρτογραφώντας το μέλλον του νερού μας
«Δεν θα υπάρχει νερό μέχρι το 2040 αν συνεχίσουμε να κάνουμε αυτό που κάνουμε σήμερα.» Καθηγητής Benjamin Sovacool, Πανεπιστήμιο Aarhus, Δανία. Από το 2030, η ζήτηση για γλυκό νερό θα υπερβεί την πραγματική διαθεσιμότητα παρασύροντας όλους σε μια πολύ σοβαρή παγκόσμια κρίση νερού αναφέρει μια άλλη μελέτη.Ο κόσμος είναι αντιμέτωπος με μια επικείμενη κρίση νερού, αυτό λένε τα επιστημονικά στοιχεία .Κάνουμε κακή χρήση του νερού, το μολύνουμε και αλλάζουμε ολόκληρο τον παγκόσμιο υδρολογικό κύκλο.Είναι μια τριπλή κρίση.
Το φάντασμα της κρίσης νερού πλανάται πάνω από την Κω και τα γύρω νησιά ήδη δοκιμάζονται ακόμη πριν από τις χρονιές ορόσημα που αναφέρουν οι παραπάνω μελέτες.
Είναι ένα ειρωνικό θα έλεγα πρόβλημα που παραπέμπει σε ένα διάσημο απόφθεγμα από το ποίημα του Σάμιουελ Τέιλορ Κόλριτζ, το 1834, The Rime of the Ancient Mariner: «Νερό, νερό, παντού. Ούτε σταγόνα να πιω».
Οι πηγές γλυκού νερού είναι γνωστές και περιλαμβάνουν ποτάμια, λιμνοθάλασσες, λίμνες, υγροτόπους, παγόβουνα, παγετώνες, υπόγεια ύδατα, υπόγεια υδάτινα ρεύματα, υδροφόρους ορίζοντες, καλύμματα πάγου και πεδία πάγου. Στο νησί της Κω δεν έχουμε τη δυνατότητα επιλογής από τη μεγάλη γκάμα της φύσης καθώς το νερό μας αντλείται κυρίως από υπόγειους υδροφορείς και αυτό το γεγονός περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα.
Προσευχή για νερό
«Δεν υπάρχει νερό ούτε για τις βασικές ανάγκες μας καθημερινά. Όσο για μπάνιο...πρέπει να κάνουμε προσευχή να έχει νερό!!Φανταστείτε μετά από την δουλειά μας καθημερινά να μην μπορούμε να κάνουμε ένα μπάνιο, να πλένουμε τα ρούχα, να καθαρίσουμε κουζίνα». Πολίτης από την Καρδάμαινα, Κω διαμαρτύρεται στο διαδίκτυο. Ενώ ένας ακόμη ενημερώνει ότι το προσφερόμενο νερό στην ίδια κοινότητα δεν το πίνουν ούτε τα ζώα.
Με αφορμή τις παραπάνω αναφορές των συμπατριωτών μας, είναι κρίσιμο να πούμε ότι το νερό ως πόρος δεν είναι ανεξάντλητος και ότι όσο θα περιορίζεται, η ποιότητα του θα χειροτερεύει.
Σε μία περιοχή με λίγες, λιγοστές βροχοπτώσεις ,αυξημένες ανάγκες κυρίως λόγω μιας πολιτείας που αδυνατεί να συλλογιστεί τα αυτονόητα, του υπερτουρισμού και σπατάλης ανημέρωτων πολιτών είναι λογικό να συμβαίνει αυτό. Σε μία περιοχή που έχει χτυπηθεί από ισχυρή πυρκαγιά στις αρχές του Ιούλη και τα υδάτινα της αποθέματα μπορεί να έχουν προβλήματα, τα νέα δεν είναι καθόλου καλά από το κοντινό όσο το μακρινό μέλλον.
Θα επιχειρήσω να βάλω μιά τάξη στα θέματα του νερού και της κρίσης γύρω από αυτό.
Ας ξεκαθαρίσουμε αμέσως το πεδίο των παρεξηγήσεων
Πρόσφατα, δύο επιστήμονες που μελετούσαν ισοτοπικά δεδομένα ανακάλυψαν ότι το νερό ήταν παρόν από την αρχή του σχηματισμού του ηλιακού μας συστήματος. Αυτό σημαίνει ότι αυτό το στοιχείο θα ήταν τότε περίπου 4,5 δισεκατομμυρίων ετών.
Στη Γη το νερό δεν μπορεί να τελειώσει. Η ποσότητα του είναι πράγματι σταθερή γύρω στα 1.386.000.000 κυβικά χιλιόμετρα και ο υδρολογικός κύκλος εγγυάται ότι υπάρχει τόσο νερό σήμερα όσο υπήρχε στον πλανήτη μας πριν από δισεκατομμύρια χρόνια.
Ενώ ο πλανήτης μας στο σύνολό του μπορεί να μην ξεμείνει ποτέ από νερό, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το καθαρό γλυκό νερό δεν είναι πάντα διαθέσιμο όπου και όταν το χρειαζόμαστε, ιδίως στον μικρό μας τόπο.
Η λειψυδρία μπορεί να γίνει ανεριά σε συγκεκριμένες περιοχές που φλερτάρουν με την ερημοποίηση όπως η δικιά μας, είναι ένα φαινόμενο που χαρακτηρίζεται από μείωση του διαθέσιμου νερού σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο και περιοχή, η οποία μπορεί επίσης να είναι μη άνυδρη και να προκαλείται από τη συχνή διαδοχή των περιόδων ξηρασίας.
Ωστόσο αυτό το δεν αφορά μόνο εμάς καθώς η κρίση νερού πλήττει τη Μεσόγειο, τη χώρα μας και τον υπόλοιπο κόσμο.
Ποιο θα είναι το μέλλον του νερού;
Έχουμε μια πρώτη παγκόσμια μελέτη που εξέτασε την κατάσταση των συστημάτων νερού σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα αποτελέσματα της έκθεσης δείχνουν ότι, το 2030, η ζήτηση για γλυκό νερό θα υπερβεί την πραγματική διαθεσιμότητά του κατά 40%, παρασύροντας τους πάντες σε μια πολύ σοβαρή παγκόσμια κρίση νερού.
Τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο, η συνεχιζόμενη μεγάλη κρίση νερού προκαλεί εκτεταμένες υδρογεωλογικές και περιβαλλοντικές ζημιές.
Πρόκειται για ένα ακραίο κλιματικό γεγονός , μια ακόμη συνέπεια του: μια από τις επιπτώσεις του είναι στην πραγματικότητα η εναλλαγή ακραίων μετεωρολογικών γεγονότων όπως πλημμύρες με στιγμές ακραίας ξηρασίας και λειψυδρίας.
Αυτή η μετεωρολογική εναλλαγή σταδιακά γίνεται ολοένα και πιο έντονη, δημιουργώντας πολλά κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα .
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ξηρασία αντιπροσωπεύει το 5% των φυσικών καταστροφών, επηρεάζοντας 1,1 δισεκατομμύρια ανθρώπους, ενώ, κοιτάζοντας την Ιταλία , από όπου αντλώ περισσότερα ασφαλή δεδομένα με τα στοιχεία της ISAC-CNR, το 2022 ήταν η πιο ξηρή χρονιά από το 1800 με έλλειμμα ίσο με 30%.
Η ξηρασία, που εναλλάσσεται με ισχυρές χαλαζοπτώσεις, ανεμοστρόβιλους και πλημμύρες, προκαλεί πολύ σοβαρή υδατική κρίση της οποίας οι επιπτώσεις είναι πλέον εμφανείς. Αρκεί να σκεφτείτε την τεράστια πτώση της υδρομετρικής στάθμης του ποταμού Πάδου (3,7μ. λιγότερο από το κανονικό), τη συνεχή υποχώρηση των παγετώνων Mont Blanc και Marmolada και την έλλειψη βροχής και χιονιού που χαρακτήριζε τους χειμώνες των τελευταίων ετών.
Κρίση νερού στο Νότιο Αιγαίο;
Τι είναι η λειψυδρία και τι τη διακρίνει από την ξηρασία;
Η λειψυδρία είναι ένα φαινόμενο που χαρακτηρίζεται από μείωση του διαθέσιμου νερού ενώ η ξηρασία είναι ένα φυσικό φαινόμενο που εμφανίζεται όταν ο αριθμός των βροχοπτώσεων σε μια συγκεκριμένη περιοχή μειώνεται σε σύγκριση με αυτό που, από κλιματολογική άποψη, θα περίμενε κανείς. Ως εκ τούτου, ο όρος «λειψυδρία» αναφέρεται στο γεγονός ότι η ζήτηση για νερό είναι μεγαλύτερη από αυτή που είναι διαθέσιμη .
Αυτό γίνεται προβληματικό όταν τέτοιες περίοδοι ξηρασίας γίνονται πιο συχνές και ακραίες, προκαλώντας το έλλειμμα νερού να επηρεάζει αρνητικά την τροφοδοσία υδροφορέων και τη ροή των υδάτινων ρευμάτων. Αυτό το παρατεταμένο έλλειμμα προκαλεί μια κατάσταση κρίσης νερού που με τη σειρά του οδηγεί σε εκτεταμένες κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές ζημιές.
Επομένως, αν η ξηρασία ήταν κάποτε ένα φυσικό, προσωρινό φαινόμενο, σήμερα είναι συχνά συνέπεια της ανθρώπινης δράσης και σπατάλης , όπως η ρύπανση και η κακή διαχείριση των υδάτινων πόρων σε ένα κόσμο με αυξημένες ανάγκες.
Πώς ξεκινά και ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην κρίση του νερού;
Οι υψηλότερες θερμοκρασίες, η μειωμένη βροχόπτωση για παρατεταμένες χρονικές περιόδους [η ανεπαρκής συσσώρευση χιονιού, η ταχύτερη ανοιξιάτικη τήξη του χιονιού, η απώλεια παγετώνων] και η αυξημένη ανάγκη σε ένα τόπο με περιορισμένα αποθέματα μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση και η οποία αυτόματα οδηγεί σε λειψυδρία ή ακόμη σε ανεριά.
Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην κρίση του νερού είναι πολλαπλοί και περίπλοκοι: όπως ήδη ανέφερα, οι περιπτώσεις ακραίας ξηρασίας είναι μία από τις πολλές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που δεν αμφισβητείται πλέον από κανένα ερευνητικό κέντρο.
Ωστόσο, υπάρχουν και πρόσθετοι παράγοντες που επιδεινώνουν την κατάσταση. Στην περίπτωση μας, αν και νησί πλούσιο σε νερά, η χωρίς μέτρο διαχείριση των υδάτινων πόρων στον τουριστικό, γεωργικό, επιχειρηματικό τομέα ακόμη και στα νοικοκυριά δεν είναι η ενδεδειγμένη. Πέρα των άλλων οι ανεξέλεγκτες γεωτρήσεις προκαλούν πολλά ερωτήματα σε μια κοινωνία που δεν γνωρίζει το σύνολο των πραγματικών αποθεμάτων της.
Δεν υπάρχουν απλές, μαγικές λύσεις
Η επίλυση της κρίσης του νερού είναι μια απολύτως περίπλοκη κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αφού τα αίτια είναι πολλαπλά και αλληλένδετα. Ωστόσο, είναι δυνατή η υλοποίηση ορισμένων παρεμβάσεων για τον μετριασμό του προβλήματος.
Είναι μια κοινή ευθύνη που πρέπει να αναλάβουν όλοι οι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς και πάνω από όλα οι πολίτες και οι φιλοξενούμενοι.
Καθώς συνεχίζονται τα προβλήματα του νερού, ορισμένοι ειδικοί και αρχές λένε ότι ένα πρόβλημα σε εθνικό επίπεδο όπως αυτό απαιτεί μια καινοτόμο λύση. Η χώρα μας έχει αρκετό πόσιμο νερό αλλά είναι απλώς σε λάθος μέρος. Τα νησιά λόγω γεωγραφικής θέσης δοκιμάζονται περισσότερο από τις βόρειες περιοχές.
Οι προσπάθειες εξοικονόμησης νερού, η διόρθωση διαρροών, η χρήση συσκευών χαμηλής ροής , η εφαρμογή μεθόδων για την ξηρασία, η συλλογή όμβριων υδάτων, η ανακύκλωση των λυμάτων,η επαναχρησιμοποίηση νερού είναι κάποιες από τις λύσεις σε μια κρίση που θα διαρκέσει χρόνια..
Δυστυχώς, όλα εκτός από την εξοικονόμηση νερού έχει αποδειχθεί ότι είναι μια μακροσκελής πρόταση γεμάτη με υλικοτεχνικά, νομικά προβλήματα ή προβλήματα κόστους. Αυτό είναι ένα φαινομενικά επιλύσιμο πρόβλημα που έχει εμπνεύσει μια σειρά από δημιουργικές ιδέες αλλά περιέχει αρκετές δυσκολίες στην εφαρμογή τους.
Μια βροχερή χρονιά ή περίοδος δεν λύνει την κρίση του νερού. Τα μέτρα πρέπει να αποκτήσουν μόνιμο χαρακτήρα.Η χειμωνιάτικη βροχή μπορεί να προσφέρει προσωρινή ανακούφιση στις ανησυχίες για το νερό. Ωστόσο, η ζήτηση νερού θα συνεχίσει να υπερβαίνει την προσφορά -εκτός αν ξεκινήσουν άμεσα με επιτυχία σημαντικές προσπάθειες διατήρησης, αλλαγής συνηθειών και τα αναγκαία περιοριστικά, αυστηρά μέτρα.
Εν τω μεταξύ ας αρχίσουμε την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την ορθολογική χρήση του νερού, όπως:
Κάντε πιο σύντομα ντους. Μη σκορπάτε το νερό άσκοπα σε πεζοδρόμια, αυτοκίνητα κά.Μην αφήνετε την κατανάλωση νερού να ξεφεύγει από τον έλεγχο.Να προωθηθούν οι δράσεις για αφαλάτωση υφάλμυρου και αλμυρού νερού ,ανάκτησης του επιφανειακού νερού της βροχής, του τεχνητού εμπλουτισμού,με την ενθάρρυνση της χρήσης συστημάτων για τη μείωση της κατανάλωσης νερού σε σπίτια και επιχειρήσεις, ξενοδοχεία, πισίνες με θαλασσινό νερό, πρόστιμα στους μεγάλους καταναλωτές, επιβράβευση των συνετών χρηστών, αλλαγή γκαζόν με το τοπικό γρασίδι, δέντρα που δεν χρειάζονται νερό και πολλά άλλα.
Γεωδίφης
Παιδί της Ρέας
περισσότερα,
https://www.theguardian.com/environment/2023/mar/17/global-fresh-water-demand-outstrip-supply-by-2030
https://www.wired.it/article/acqua-crisi-idrica-2030-onu/
https://www.un.org/en/chronicle/article/water-sustainable-development