Κάδμος ο Κώος

Χάρτης Μεσίνας της Σικελίας, του 17ου αιώνα.

Ο Κάδμος να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι ο χαρακτήρας της ελληνικής μυθολογίας, γιος του Αγήνορα, βασιλιά της φοινικικής πόλης Τύρου, καθώς και αδελφός της Ευρώπης, ο οποίος θεωρείται ο ιδρυτής της ελληνικής πόλης της Θήβας. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα δραστήριο βασιλιά της Κω.  

Ένας ή δύο τύραννοι με το ίδιο όνομα; 

Σύμφωνα με τον Lorenzo Braccesi υποδηλώνει ότι δύο τύραννοι, πατέρας και γιος, απαντούν στο ίδιο όνομα του Κάδμου, διαδέχτηκαν ο ένας τον άλλον στην Κω μέσα σε μια δεκαετία. 

Και οι δύο συμμετείχαν σε συγκρούσεις κατά της Αρτεμισίας, που και στις δύο περιπτώσεις ήταν η εγγυήτρια της Persica pax. Η ήττα του πρώτου θα επέτρεπε στην κυρία της Αλικαρνασσού να επεκτείνει την κυριαρχία της στην Κω και στο γύρω αρχιπέλαγος, η ήττα του τελευταίου θα της είχε δώσει τη δυνατότητα να τιμωρήσει όσους είχαν αρνηθεί να συμμετάσχουν στην εκστρατεία του Ξέρξη. Και οι δύο, εξάλλου, θα είχαν μεταναστεύσει στη Σικελία ενόψει του Πρώτου και.του Δεύτερου Περσικού Πολέμου, αντίστοιχα.

Την εποχή της πρώτης εισβολής των Περσών στην Ελλάδα, η Κως ήταν ήδη υπό τον ζυγό των Περσών.

Το 480 π.Χ., το νησί θα περάσει στην κυριαρχία της βασίλισσας της Καρίας Αρτεμισίας, κόρης του Λύγδαμη, τυράννου της Αλικαρνασσού, που ήταν φιλικά προσκείμενος στους Πέρσες και στην επεκτατική τους πολιτική. Για τον λόγο αυτό και η Κως μαζί με άλλα νησιά θα υποχρεωθεί να συμμετάσχει με τον στόλο των Περσών κατά των υπολοίπων Ελλήνων, στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Δεν είναι σαφές πότε η Κως απελευθερώνεται από τους Πέρσες, κατά μία εκδοχή το νησί μαζί με τη Ρόδο θα αποτινάξουν τον περσικό ζυγό στα 477 π.Χ, μετά τη μάχη της Μυκάλης, και θα συμμετέχουν στις εκκαθαριστικές επιθέσεις των Αθηναίων κατά των Περσών.

Δίσκος, γύρω στο 500 π.Χ από την εποχή του Κάδμου. Μπρούντζος. Βρέθηκε στη Μεσσήνη της Σικελίας. Via Kunsthistorisches Museum, Βιέννη .Η εικόνα του δελφινιού, που συμβολίζει την τροχιά του δίσκου, ήταν προφανώς ενσωματωμένη σε πολύχρωμο υλικό.

Σύμφωνα με τις ιστορίες του Ηροδότου ο Κάδμος από την Κω έχοντας κληρονομήσει την τυραννία από τον Σκύθη, τον πατέρα του, αποκατέστησε αυθόρμητα την ελευθερία των Κώων και ήρθε στη Σικελία. Εκεί, πάλι σύμφωνα με τον Πατέρα της Ιστορίας, απέκτησε (σίγουρα με βία)  τη Ζάγκλη [ζάγκλον-δρεπάνι < σικελική λέξη] από τους Σάμιους που πήγαν στη Σικελία μετά την αποτυχία της Ιωνικής επανάστασης, το 494 π.Χ. Ο ίδιος μας λέει ότι ο Γέλων την εποχή της περσικής εισβολής τον έστειλε στην Ελλάδα για να εξερευνήσει την εξέλιξη των γεγονότων και ότι επέστρεψε στη Σικελία φορτωμένος με θησαυρούς μετά τη μάχη της Σαλαμίνας. Είναι αμφιλεγόμενο αν ο Κάδμος είναι γιος εκείνου του Σκύθη, που παρουσιάζεται από τον Ηρόδοτο ως τύραννος της Ζάγκλης, και μαζί με τον αδελφό του Πυθογένη ο οποίος καθαιρέθηκε από τον Ιπποκράτη και περιορίστηκε στον Ινίκο, ή ενός δυνάστη με το ίδιο όνομα από την Κω. 

Η πρώτη υπόθεση είναι πιο πιθανή δεδομένου ότι ο Κάδμος ήταν άρχοντας της Ζάγκλης, και ως εκ τούτου τον βρίσκουμε στην αυλή του Γέλωνα είναι λογικό να υποθέσουμε ότι, έχοντας έρθει στη Σικελία μετά τη μάχη της Λάδης (494 π.Χ), κατείχε την κυριότητα της Ζάγκλης με την υποστήριξη του Ιπποκράτη , που είχε διώξει τον πατέρα και τον θείο του .Ο  Ἀναξίλας, έχοντας στην κατοχή του τη Ζάγκλη, φέρεται ότι άλλαξε το όνομα σε Μεσσήνη . Ο Κάδμος πήγε να ζήσει με τον Ιπποκράτη και, όταν πέθανε ο Ιπποκράτης, με τον Γέλωνα.

Εφόσον ο Ηρόδοτος μας λέει ότι ο Σκύθης έχασε τη Ζάγκλη λόγω ανικανότητας και όχι προδοσίας, μπορεί να εξηγηθεί το κάπως περίεργο γεγονός ότι ο Ιπποκράτης, αφού πήρε την κυριαρχία της Ζάγκλης από τον πατέρα του, εγκατέστησε εκεί τον γιο του Κάδμο και ίσως χάρη σ' αυτόν έγινε ανεκτή η απόδραση του πατέρα του από το Ινίκο στην Χίμαιρα και μετά στην Ανατολή.

Διωγμένος από τον Αναξίλα του Ρέτζιο, βρήκε τη φιλοξενία στις Συρακούσες, στην αυλή του Γέλωνα. Τον έστειλε πρεσβευτή στους Δελφούς με τρία πλοία φορτωμένα με χρυσό για να τα προσφέρει στον Πέρση αυτοκράτορα Ξέρξη, σε περίπτωση που ο τελευταίος κατακτούσε την Ελλάδα. Μετά την ήττα του Ξέρξη, ο Κάδμος επέστρεψε το χρυσό στα ταμεία του Γέλωνα.

Αυτός ο Κάδμος είχε προηγουμένως κληρονομήσει από τον πατέρα του την τυραννία της Κω. Αν και η τυραννία ήταν καλά εδραιωμένη, παρόλα αυτά παρέδωσε τη διακυβέρνηση σε ολόκληρο το σώμα των Κώων με τη θέλησή του. Αυτό το έκανε χωρίς περιορισμούς κινδύνου, αλλά από αίσθημα δικαιοσύνης, και στη συνέχεια πήγε στη Σικελία, όπου του έδωσαν από τους Σάμιους την πόλη Ζάγκλη την οποία αποίκισε και άλλαξε το όνομά της σε Μεσσήνη. [Ηρόδοτος, με αγγλική μετάφραση του A. D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920].

Μάλιστα, στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. φέρεται ως τύραννος της πόλης Κω ο Σκύθης. Αυτός παρέδωσε την εξουσία στον υιό του Κάδμο, ο οποίος στη συνέχεια παραιτήθηκε και διέφυγε στη Ζάγκλη της Σικελίας, παίρνοντας μαζί του και κάποιους Κώους, που τον ακολούθησαν οικειοθελώς. Στην πόλη της Σικελίας, με την αρχαία ονομασία της Μεσσήνης, επειδή η προκυμαία της είχε σχήμα ζάγκλου. Ζάγκλη από το  ζάγκλον (δρεπάνι)  δηλαδή το δρέπανον πρὸς θερισμό κατά τον Θουκυδίδη, ο οποίος λέγει ότι ήταν λέξη σικελικὴ [ἀντὶ τοῦ δρέπανον, Liddell-Scott].

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Ιστορίες του Ηροδότου

2.Cadmo di Cos. Uno o due tiranni con lo stesso nome?-Lorenzo Braccesi

https://www.lerma.it/download/3322/d300a90b8c36/pagine-da-hesperi-a-40-stampa-4.pdf

3. Εγκυκλοπαίδειες Βικιπαίδεια, Treccani

https://www.treccani.it/enciclopedia/cadmo-di-coo_(Enciclopedia-Italiana)/

4. Λεξικό Liddell-Scott

5.E. Meyer, Gesch. des Altertums, III, Stoccarda 1901, p. 398; Freman, 

6.History of Sicily, II, Oxford 1891, p. 110 seg.; L. Pareti, 

7.Studi siciliani e italioti, Firenze 1914, pp. 68 segg., 75