Τα έπη των Βίκινγκ

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα έπη των Βίκινγκ ήταν ισχυρά εργαλεία για τη διατήρηση, τη μετάδοση και την ερμηνεία όχι μόνο αληθειών αλλά και επαληθεύσιμων ιστορικών γεγονότων. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ιδιαιτερότητες αυτών των γεγονότων ξεθώριασαν και πασπαλίστηκαν με μυθολογική και θρησκευτική σημασία - ειδικά καθώς επιβίωσαν κυρίως λόγω της ψυχαγωγικής τους αξίας. Συγκρίνοντας τις οικογενειακές και τις θρυλικές ιστορίες, θα μπορούσε κανείς να δει δύο σειρές  συμβάντων που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια εξέλιξης: η τελευταία βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο αποσύνθεσης και έχει μετατραπεί από ιστορικό γεγονός σε μύθο, έχοντας αποτυπωθεί γραπτώς μετά από σχεδόν 1000 χρόνια αφήγησης και επανάληψης. Το πρώτο συνδέεται πιο στενά με την πραγματικότητα μετά από μερικές μόνο γενιές αναδιήγησης.

Φαίνεται πιθανό ότι τα ιστορικά γεγονότα που κρύβονται μέσα στο έπος του Volsunga θα ήταν τόσο αναγνωρίσιμα και ακριβή όσο εκείνα του οικογενειακού έπους, εάν οι λαοί τους-φορείς είχαν γίνει εγγράμματοι σε παρόμοια απόσταση από τα γεγονότα. Ωστόσο, η αναγνωρισιμότητα των Βουργουνδών στο έπος του Volsunga είναι μια θαυμάσια απόδειξη της δύναμης της προφορικής παράδοσης και της διαρκούς ακρίβειας του έπους των Βίκινγκ στο σύνολό τους.

Τα έπη των Βίκινγκ είναι βαθιά συναρπαστικές μυθολογίες όπως αυτό του Volsunga που διατηρούν επίσης ορισμένα στοιχεία ιστορικού γεγονότος... Περίπου 1000 χρόνια αφότου ειπώθηκαν για πρώτη φορά ιστορίες Γερμανών Βουργουνδών, ένας άγνωστος Ισλανδός γραφέας έγραψε μια ακριβή περιγραφή γεγονότων και προσώπων του 5ου αιώνα μ.Χ., βασισμένος μόνο στους θρύλους του λαού του. 

Αυτό το απίστευτο κατόρθωμα της προφορικής ιστορίας ήταν ισχυρό και για να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις του, πρέπει να μπούμε μέσα στα κεφάλια των χριστιανών Ισλανδών που κοίταξαν στο παγανιστικό παρελθόν τους για μια περήφανη λογοτεχνική παράδοση. 

Στην πιο απλή τους μορφή, τα έπη των Βίκινγκ είναι ένα σύνολο λογοτεχνίας που γράφτηκε κυρίως από Ισλανδούς τον 13ο αιώνα μ.Χ. Το Saga είναι μια παλιά νορβηγική λέξη που σημαίνει «πράγμα που λέγεται», είναι περίπου ανάλογο με το αρχαίο ελληνικό muthon(«πράγματα που λέγονται», από όπου παίρνουμε τη λέξη μύθος), σε αντίθεση με το ergon («πράγματα που γίνονται »). 

Έτσι, μπορούμε σε γενικές γραμμές να συλλάβουμε τα έπη ως προφορικές ιστορίες για μια κεντρική φιγούρα ή φιγούρες που αφηγούνται τις πράξεις χαρακτήρων από τη μυθολογία και την ιστορία των Βίκινγκ. Όπως θα δούμε, η συζήτηση εξακολουθεί να μαίνεται για το αν οι ίδιοι οι Νορβηγοί έκαναν μια ουσιαστική διάκριση μεταξύ αυτών των δύο σύγχρονων κατηγοριών μύθος και ιστορία. 

Οι ιστορίες παίρνουν τη μορφή μακροσκελούς πεζογραφίας που χρησιμοποιούν συχνά συσκευές που θα περίμενε κανείς να έχουν ιδιαίτερο αντίκτυπο στις προφορικές παραστάσεις, όπως μεγάλα αποσπάσματα αλλοίωσης. 

Είναι ασυνήθιστες για τη μεσαιωνική λογοτεχνία, καθώς δεν χρησιμοποιούν τα λατινικά, την εκκλησιαστική γλώσσα της θρησκείας και του κράτους στο Μεσαίωνα, αλλά αντίθετα γράφτηκαν στην Παλαιά Νορβηγική, τη δημοτική γλώσσα των Σκανδιναβών. 

Γενικά, οι μελετητές έχουν ομαδοποιήσει τα σωζόμενα έπη των Βίκινγκ σε τέσσερις κατηγορίες: έπος βασιλιάδων, θρυλικά έπη, έπος Ισλανδών και μεταφρασμένα έργα. 

Τα «Sagas των Βασιλέων», προέρχονται από τον 12ο αιώνα με τη χαμένη πλέον λατινική ιστορία των Βασιλέων της Νορβηγίας του Sæmundr Sigfússon, και φαίνεται να κάνουν μια αξιοπρεπή προσπάθεια να ανασυνθέσουν την «πραγματική» ιστορία των Σκανδιναβών μοναρχών. 

Το πιο διάσημο έπος των βασιλιάδων, του θρυλικού Ισλανδού ποιητή Snorri Sturluson, είναι το Heimskringla, στο οποίο ο Sturluson ανασυνθέτει τη γενεαλογία του Βασιλείου της Νορβηγίας από τη θρυλική αρχαιότητα μέχρι τη δική του εποχή, χρησιμοποιώντας υλικό πηγής που πιθανότατα εκτεινόταν στον 9ο αιώνα μ.Χ. Αυτή η κατηγορία μπορεί να θεωρηθεί ως ένα είδος επικής ιστορικής μυθοπλασίας, καθώς αυτές οι ιστορίες συχνά επικεντρώνονται περισσότερο στη σχεδίαση ζωντανών πορτραίτων χαρακτήρων παρά στην εξήγηση της πολιτικής ιστορίας. 

Τα «θρυλικά έπη» είναι εκείνα που έχουν ως σκηνικό τους είτε τις φανταστικές σφαίρες της μυθολογίας των Βίκινγκ είτε το μακρινό Σκανδιναβικό παρελθόν. Συχνά παρουσιάζουν τροπάρια ενός ηρωικού αγώνα και φαίνεται ότι έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τη γαλλική ρομαντική λογοτεχνία. 

Μερικές από τις πιο διάσημες από αυτές τις ιστορίες περιλαμβάνουν το τραγικό έπος Volsunga και το έπος Hrólfs kraka, που μπορεί να μας δώσει μερικά από τα παλαιότερα παραδείγματα ιστορικής αλήθειας μέσα στα έπη.

Οι ιστορίες των Ισλανδών ειδικότερα καταδεικνύουν μια συναρπαστική προσπάθεια Ισλανδών συγγραφέων να φανταστούν την πρώιμη ιστορία του νησιού τους, χρησιμοποιώντας γνωστές ιστορικές προσωπικότητες και χαρακτήρες των οποίων η κοινωνική θέση και η ζωή θα ήταν οικεία στο κοινό τους.

 Η τελευταία κατηγορία είναι μια συναρπαστική σειρά «μεταγραμματισμένων» έργων από άλλες λογοτεχνικές παραδόσεις, τα οποία οι Ισλανδοί συγγραφείς μετέφρασαν και στη συνέχεια διαμόρφωσαν ώστε να ταιριάζουν με τη δομή της επικής τους κληρονομιάς. Για να κατανοήσουμε το ιστορικό περιεχόμενο τους, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την ανακατασκευή του τρόπου με τον οποίο έγινε κατανοητή μια παγανιστική σκανδιναβική προφορική παράδοση μέσα από το φακό μιας αποσπασματικής χριστιανικής λογοτεχνικής παράδοσης που βασίστηκε σε αυτήν. 

Η αναζήτηση για αυτό που σήμερα θεωρούμε ιστορική αλήθεια μέσα στα έπη (επαληθεύσιμη μέσω της αρχαιολογίας και ανεξάρτητων γραπτών πηγών) είναι μια άσκηση για να ξεχωρίσουμε τις επιρροές που επηρέαζαν τα έπη στην Υψηλή Μεσαιωνική Χριστιανική Ισλανδία -ανοίγοντας το στρείδι της λογοτεχνικής σύνθεσης έως ότου φτάσετε στο μαργαριτάρι της προφορικής κουλτούρας.

 Charles J. Lockett/ archeohistories

 https://x.com/archeohistories/status/1828712995633111423