Ναυμαχία του Αρτεμισίου

Το ακρωτήριο Αρτεμίσιο είναι γνωστό από την αρχαιότητα λόγω της γνωστής ναυμαχίας, που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων.

Στο ακρωτήριο έλαβε χώρα η Μάχη του Αρτεμισίου, μια σειρά από ναυτικές συγκρούσεις τριών ημερών κατά τη δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα το 480 π. Χ., ταυτόχρονα με τη Μάχη των Θερμοπυλών. 

Την ίδια στιγμή που ο Λεωνίδας και οι Τριακόσιοι του θα αντιμετωπίσουν τις μυριάδες του Ξέρξη στις Θερμοπύλες, ο ελληνικός στόλος θα πολεμήσει όχι μακριά από εκεί την απέραντη αρμάδα του Μεγάλου Βασιλιά. Αφήγημα « 𝑃𝑟𝑖𝑒𝑧 𝑙𝑒𝑠 𝑉𝑒𝑛𝑡𝑠 𝑒𝑡 𝑖𝑙𝑠 𝑠𝑒𝑟𝑜𝑛𝑡 𝑑𝑒 𝑝𝑢𝑖𝑠𝑠𝑎𝑛𝑡𝑠 𝑎𝑙𝑙𝑖𝑒́𝑠 𝑝𝑜𝑢𝑟 𝑙𝑎 𝐺𝑟𝑒̀𝑐𝑒 ».

 Στην ακτή του ακρωτηρίου Αρτεμισίου, στα βόρεια του νησιού της Εύβοιας, τα κύματα χτυπούν βίαια τη βοτσαλωτή ακτή όπου περιμένουν 300 ελληνικές τριήρεις. Ο στρατηγός του αθηναϊκού στόλου, Θεμιστοκλής, κοιτάζει με αγωνία τον ορίζοντα. Σύμφωνα με το μαντείο του Απόλλωνα, μόλις προήδρευσε με τους συμμάχους ναυάρχους σε υπέροχες θυσίες προς τιμήν του Βορέα, του Βόρειου Άνεμου. Γιατί το καλοκαίρι που ετοιμάζεται, η θάλασσα γίνεται αφιλόξενη και ο περσικός στόλος, που περιβάλλει τις άγριες ακτές του Πηλίου, θα μπορούσε να διαλυθεί εκεί, αν οι θεοί δεχτούν τις προσφορές. Ενώ ο στρατηγός ρίχνει μια τελευταία ματιά στο ναό της Αρτέμιδος Προσεόα (Ποιος παρακολουθεί την αυγή), θεά του καλού λιμανιού, υπάρχει κίνηση στις πλώρες των πλοίων: ανοιχτά, παρατηρητήρια έχουν ανάψει τα φωτεινά σήματα που συμφωνήθηκαν από τα ύψη του στο νησί της Σκιάθου. Μια ντουζίνα περσικά πλοία διασχίζουν τα κύματα, και αυτοί οι ανιχνευτές ανακοινώνουν την επικείμενη άφιξη της εχθρικής αρμάδας!

Αν μείνουμε στην αφήγηση του Ηροδότου, ο Μέγας Βασιλιάς συγκέντρωσε μια τεράστια αρμάδα 1200 πολεμικών πλοίων, τα στοιχεία της οποίας συντάσσει στην Έρευνά του: 300 φοινικικά πλοία, 200 από την Αίγυπτο, 150 από την Κύπρο και τα άλλα που συγκέντρωσαν οι Έλληνες της Μ.Ασίας, μεταξύ των οποίων και η περίφημη Αρτεμισία της Αλικαρνασσού. Ακόμα κι αν οι ειδικοί είναι διχασμένοι ως προς το ζήτημα, αυτό φαίνεται ρεαλιστικό, δεδομένου του αμέτρητου οικονομικού και ανθρώπινου δυναμικού του Μεγάλου Βασιλιά. 

Από την έναρξη της εκστρατείας και το πέρασμα του Ξέρξη στην Ευρώπη με μια γέφυρα σκαφών, ο περσικός στόλος ακολουθεί την ευρωπαϊκή ακτή για να τροφοδοτήσει τον στρατό ξηράς και να προστατεύσει την αριστερή πλευρά του ηγεμόνα των Αχαιμενιδών. Αντιμέτωπες με τους Πέρσες, οι  πόλεις  που αντιτάχθηκαν σε 270 τριήρεις και πεντεκοντήρεις, ελαφρά πλοία με 50 κωπηλάτες. Εάν η Κόρινθος στείλει 40 πλοία, τα Μέγαρα και η Χαλκίδα 20 το καθένα, ο κύριος όγκος του στρατεύματος παρέχεται από την Αθήνα και τις 127 τριήρεις της από μακεδονικό ξύλο, αλλά το Αθηναϊκό ναυτικό δεν είναι ακόμη αυτό του Πελοποννησιακού Πολέμου: το 480 π.Χ, είναι εντελώς άπειρο, και είναι ο Ευρυβιάδης της Σπάρτης που διοικεί τους συμμάχους. Αντιμέτωπος με την άφιξη των Περσών, ο Ευρυβιάδης τους διέταξε να υποχωρήσουν στην Πελοπόννησο, εγκαταλείποντας ουσιαστικά τον ευβοϊκό πληθυσμό στην τύχη τους. 

Οι Ευβοείς πάνε να βρουν τον Θεμιστοκλή, που φημίζεται για τις ταραχές και τα ρητορικά του χαρίσματα. Του δίνουν 30 τάλαντα (780 κιλά) ασήμι, ζητώντας του να πείσει τους συμμάχους να προστατεύσουν το νησί για λίγες μέρες ακόμα, χρόνο για να εκκενώσουν τις οικογένειές τους. Ο Θεμιστοκλής βρίσκει τον Ευρυβιάδη στο πλοίο του και του δίνει 5 τάλαντα, διαβεβαιώνοντάς τον ότι αυτά τα χρήματα προέρχονται από την Αθήνα. Το ίδιο κάνει και με τον αρχηγό των Κορινθίων Αδείμαντο για 3 τάλαντα και οι δύο άντρες πείθονται τελικά. Κρατώντας το νόμισμα για τον εαυτό του - 22 τάλαντα - ο Αθηναίος στρατηγός πείθει έτσι τους συμμάχους του να περιμένουν στη Χαλκίδα, μισή μέρα από το Αρτεμίσιο. Αυτή τη στιγμή ο Βορέας αποφάσισε να έρθει σε βοήθεια των Ελλήνων. Ενώ οι 1200 περσικές τριήρεις αγκυροβολούν για τη νύχτα στην άγρια ​​και οδοντωτή ακτή του Πηλίου, μια ισχυρή καταιγίδα σηκώνεται τα ξημερώματα. Θα διαρκέσει τρεις μέρες. Λέγεται ότι στις παραλίες οι κάτοικοι συγκέντρωναν σημαντικό πλούτο.

Πληροφορούμενοι για την καταστροφή, οι Έλληνες της Χαλκίδας πρόσφεραν σπονδές και θυσίες στον Ποσειδώνα Σωτήρ («Σωτήρας») και έφυγαν από το λιμάνι για να ορμήσουν λίγες ώρες αργότερα στο Αρτεμίσιο, όπου ήλπιζαν να κάνουν σύντομο έργο ενός εχθρού. Όμως, παρά τον τυφώνα και την απώλεια του 1/3 του στόλου τους, οι Πέρσες μπορούν ακόμα να αντιταχθούν σε περισσότερες από 900 τριήρεις στους Έλληνες, σε μη ισορροπημένη αναλογία 3 προς 1. Στα μέσα του απογεύματος, βλέποντας τα ελληνικά πλοία να πλησιάζουν, οι Πέρσες έστειλαν 200 από τον αριθμό τους να περιηγηθούν στην Εύβοια από τα ανατολικά κατά μήκος των ακρωτηρίων Capharée και Géreste για να κάνουν το γύρο του νησιού από το νότο και να πάρουν τους Έλληνες από την όπισθεν, μια τακτική παρόμοια με αυτή που χρησιμοποιούσε ο Ξέρξης στις Θερμοπύλες όπου έγινε η πρώτη μέρα των μαχών στην παρέλαση. Τότε ήταν που ο Skillias de Scioné, ένας Χαλκίδας δύτης που επιστρατεύτηκε από τους Πέρσες, και αυτομόλησε. Θα είχε κολυμπήσει τα 12 χιλιόμετρα του στενού για να ενωθεί με τους Έλληνες και να επιβεβαιώσει τις εχθρικές απώλειες και τον ελιγμό παράκαμψης. 

Ο Ευρυβιάδης και ο Θεμιστοκλής συμβουλεύονται και αποφασίζουν να περιμένουν να νυχτώσει για να ενωθούν με τις 200 περσικές τριήρεις. Αλλά πρώτα, αποφασίζουμε να δοκιμάσουμε τον εχθρό. Οι Έλληνες προχωρούν στο στενό, προκαλώντας την αντίδραση μιας πολύ ανώτερης περσικής αρμάδας. Ενώ η αρμάδα του Ξέρξη ορμάει προς τους συμμάχους για να τους συντρίψει, αυτοί σχηματίζουν έναν τεράστιο κύκλο με πλώρη γεμάτη από θρασύδειλα σπιρούνια. Η νύχτα έπεφτε ήδη όταν οι δύο στόλοι επέστρεψαν στα αντίστοιχα αγκυροβόλια τους: οι Αφέτες από την περσική πλευρά, το Αρτεμίσιο από την ελληνική πλευρά. Οι Πέρσες κατηγορούν τριάντα λιγότερα πλοία, τη σύλληψη του Φίλαονα, αδελφού του βασιλιά της Σαλαμίνας, και την αποστασία του Αντιδώρου της Λήμνου υπέρ των Ελλήνων. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, μια νέα καταιγίδα εμφανίζεται και ορμά σχεδόν όλα τα 200 περσικά πλοία που στάλθηκαν νωρίτερα για να περιηγηθούν στην Εύβοια. Σπάνε σε αιχμηρούς και έρημους υφάλους.

Την επόμενη μέρα, ενώ ο Λεωνίδας και οι Έλληνες των Θερμοπυλών εξαγριώθηκαν, εναντίον 700 περσικών πλοίων. Εκείνη την ημέρα, εκτός από μια αψιμαχία το σούρουπο που κέρδισαν οι Έλληνες, οι Πέρσες παρέμειναν στις Αφέτες[Μαγνησίας] για να αντλήσουν νερό και να επισκευάσουν κατεστραμμένα πλοία.

Την τρίτη ημέρα, φοβούμενοι την οργή του Ξέρξη και αναστατωμένοι από την προσβολή ενός τόσο μετριοπαθούς εχθρού, οι Πέρσες έριξαν όλες τους τις δυνάμεις στη μάχη: στις αρχές του απογεύματος, περικύκλωσαν την παραλία του Αρτεμισίου με σταθερή πρόθεση να σκοτώσουν, ακόμα και τον ιερό πυροφόρο των Σπαρτιατών. Οι Έλληνες τότε προχωρούν και πολεμούν ένθερμα.

Στρατιώτες επιβιβάζονται σε πλοία που τα πανιά τους καίγονται, άλλοι πνίγονται από το βάρος των πανοπλιών τους. Εκεί, ένας επιδέξιος ελιγμός σπάει μια ολόκληρη πλευρά κουπιών, ενώ μια τριήρης βυθίζεται στον πάτο με το πλήρωμά της. Προσβάλλουμε ο ένας τον άλλον, ενθαρρύνουμε ο ένας τον άλλον, σκοτώνουμε και πεθαίνουμε, και στη μανία της μάχης λάμπουν ιδιαίτερα οι Αιγύπτιοι.

Μέχρι το τέλος του απογεύματος, οι Έλληνες είχαν χάσει χίλιους άνδρες και 71 από τις τριήρεις τους βυθίστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Το στενό χάνεται, η μισή αθηναϊκή δύναμη είναι εκτός μάχης και μέχρι το βράδυ οι Έλληνες ξέρουν ότι δεν θα αντέξουν άλλη μέρα. Αποφασίστηκε λοιπόν να σφάξουν όλα τα κοπάδια του νησιού και να πάρουν τα ζώα για να στερηθούν οι Πέρσες τα εφόδια.

Ενώ οι Έλληνες είναι απασχολημένοι, ένας αγγελιοφόρος φτάνει από τις Θερμοπύλες: ο Λεωνίδας και οι Τριακόσιοι του είναι νεκροί, προδομένοι από τον Εφιάλτη. Δεν υπάρχει πλέον κανένας λόγος να παραμείνουμε σε ένα στενό που τώρα κρατείται σε ξηρά και θάλασσα από τον εχθρό. Ηττημένοι, οι Έλληνες υποχωρούν προς τα νότια, αλλά ενώ το σώμα του φέρνει τα μετόπισθεν, ο Θεμιστοκλής κάνει έναν τελευταίο ελιγμό: έχει ένα μήνυμα χαραγμένο σε όλα τα σημεία του νερού για την προσοχή των Ιώνων, των Ελλήνων της Ασίας, που πολεμούν για το Μεγάλο Βασιλιά:

Με αυτό το μήνυμα, ο Θεμιστοκλής ελπίζει να προκαλέσει δύο αντιδράσεις: είτε ότι οι Ίωνες στραφούν στο πλευρό τους, αφού πριν από 15 χρόνια οι Αθηναίοι υποστήριζαν την εξέγερσή τους κατά της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών, είτε ότι ο Ξέρξης, ενημερωμένος και καχύποπτος, θα τους αποκλείσει από την επόμενη ναυτική μάχη.Η οποία θα πραγματοποιηθεί λίγες εβδομάδες αργότερα, στις ακτές της Αθήνας, στη Σαλαμίνα.

HeraklesCithare