Ο παλαιότερος ελληνικός μαρμάρινος βωμός στη Δυτική Μεσόγειο
Η μαρμάρινη στήλη που ανακαλύφθηκε στο Casas del Turuñuelo. Από: Proyecto Construyendo Tarteso (IAM-CSIC).Η παλαιότερη ελληνική μαρμάρινη βωμός στη Δυτική Μεσόγειο ανακαλύφθηκε σε τοποθεσία της Ταρτεσσιανής εποχής στην Ισπανία
Η ομάδα του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας της Μέριδα (IAM, CSIC-Κυβέρνηση της Εξτρεμαδούρα), με επικεφαλής την Έστερ Ροντρίγκεζ Γκονζάλεζ και τον Σεμπαστιάν Σελεστίνο Πέρεζ, παρουσίασε αυτή την Πέμπτη τα αποτελέσματα της τελευταίας ανασκαφικής εκστρατείας στη θέση Κάσας ντελ Τουρουνιέλο στην Ισπανία, ένα μνημειώδες κτίριο του Ταρτησσιανού πολιτισμού (8ος-5ος αιώνας π.Χ.) που συνεχίζει να αποφέρει εξαιρετικά ευρήματα.
Ανάμεσα σε αττικά κύπελλα, κεραμικά και έναν χάλκινο κεραμικό τροχό, ξεχωρίζει μια μαρμάρινη στήλη , της οποίας η βάση και ο άξονας, όπως αναλύθηκαν από την Άννα Γκουτιέρεζ του Καταλανικού Ινστιτούτου Κλασικής Αρχαιολογίας (ICAC), αποκαλύπτουν την προέλευση της στα λατομεία του νησιού Μαρμαρά (Μικρά Ασία), που τότε αποτελούσε μέρος του ελληνικού κόσμου.
Αν και αναμένονται ακόμη αρχαιομετρικές αναλύσεις για να εντοπιστεί η ακριβής τοποθεσία του λατομείου, η ελληνική του προέλευση και η χρονολόγησή του στον 5ο αιώνα π.Χ. το καθιστούν μοναδικό εύρημα: Είναι το μοναδικό κομμάτι του είδους του στη δυτική Μεσόγειο κατασκευασμένο από μικρασιατικό μάρμαρο , τονίζουν οι διευθυντές των ανασκαφών. Το πλαίσιό του - μαζί με αττικά κύπελλα της ίδιας περιόδου - και η πιθανή λειτουργία του ως βωμός ενισχύουν την εξαιρετική του αξία. Αλλά αυτό που είναι πραγματικά εκπληκτικό είναι η παρουσία του στο εσωτερικό της χερσονήσου, μακριά από τις ακτές όπου συνήθως βρίσκονταν ελληνικά αντικείμενα, επιβεβαιώνοντας τον κεντρικό ρόλο του Casas del Turuñuelo στα μεσογειακά εμπορικά δίκτυα.
Άποψη της ταρτεσιανής τοποθεσίας Casas del Turuñuelo στο Badajoz, Ισπανία. Από: Proyecto Construyendo Tarteso (IAM-CSIC).
Δεν είναι η πρώτη φορά που αυτός ο χώρος, που βρίσκεται στις Άλτες Βέγκας του ποταμού Γουαδιανά, παρέχει στοιχεία για τη σημασία του κατά την Ταρτησιακή περίοδο. Προηγούμενες ανασκαφές είχαν ήδη τεκμηριώσει εξωτικά υλικά όπως μακεδονικό γυαλί ή τα πόδια ενός γλυπτού από πεντελικό μάρμαρο -προερχόμενο από την Αθήνα- αλλά η ελληνική στήλη προσθέτει τώρα ένα νέο επίπεδο πολυπλοκότητας στην ιστορία του. Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν την πολιτική και οικονομική σημασία ενός χώρου όπου η τελετουργία και η θρησκεία έπαιξαν θεμελιώδη ρόλο , εξηγεί ο Celestino Pérez, αναφερόμενος στις μαζικές θυσίες ζώων που ανακαλύφθηκαν το 2017 και την μυστηριώδη «αποσύνθεση» (τελετουργική εγκατάλειψη) του κτιρίου.
Η έβδομη ανασκαφική έρευνα, που πραγματοποιήθηκε στις ανατολικές και βόρειες περιοχές του χώρου, αποκάλυψε έξι νέα δωμάτια , τρία από τα οποία ήταν εξωτερικά και συνδεδεμένα με παραγωγικές δραστηριότητες. Ανάμεσα σε κλιβάνους, υφαντικά βάρη, μύλους και αποθηκευτικά κεραμικά, ξεχωρίζει ένας χάλκινος κεραμικός τροχός , απόδειξη εξειδικευμένης χειροτεχνίας. Ωστόσο, η πιο εντυπωσιακή ανακάλυψη από τεχνικής άποψης είναι μια υδραυλική κατασκευή ύψους σχεδόν ενός μέτρου , χτισμένη με μεγάλες πέτρες και σχεδιασμένη πριν από την ανέγερση του κεντρικού κτιρίου. Καταδεικνύει την προηγμένη γνώση των κατασκευαστών της , σημειώνει ο Rodríguez González.
Η Casas del Turuñuelo ανακαλύπτει αρχαιολογικά ορόσημα εδώ και σχεδόν μια δεκαετία. Το 2017 έγινε πρωτοσέλιδο για την ανακάλυψη μιας τελετουργικής θυσίας αλόγων, βοδιών και χοίρων στην αυλή της. Το 2023, για τις πρώτες ανθρώπινες αναπαραστάσεις της Ταρτησσσού και το 2024, για μια πλάκα από σχιστόλιθο που απεικονίζει σκηνές μάχης και αυτό που θα μπορούσε να είναι ένα αλφάβητο της νότιας παλαιοϊσπανικής γραφής .
Η άριστη κατάσταση διατήρησής της - ασυνήθιστη για τοποθεσίες της Εποχής του Σιδήρου - καθιστά δυνατή τη μελέτη μοναδικών τεχνικών κατασκευής, όπως η χρήση πλίθας σε μεγάλα κτίρια, το οποίο αποτελεί το επίκεντρο του έργου Construyendo Tarteso (Κτίριο της Ταρτησσσού) (Υπουργείο Επιστημών).
Χρηματοδοτούμενο από την κυβέρνηση της Εξτρεμαδούρα, το Επαρχιακό Συμβούλιο της Μπανταχόθ και το Ίδρυμα MAPFRE, ο χώρος συνεχίζει να αποκαλύπτει την κομψότητα της Ταρτησσού, ενός πολιτισμού που, αντί να είναι απλός αποδέκτης φοινικικών ή ελληνικών επιρροών, ανέπτυξε τη δική του ταυτότητα.
Η τοποθεσία Turuñuelo δεν σταματά ποτέ να μας εκπλήσσει. Εκτός από τις ανακαλύψεις, βρίσκουμε επίσης τον παλαιότερο ελληνικό μαρμάρινο βωμό στη Δυτική Μεσόγειο και μια εντυπωσιακή υδραυλική κατασκευή που αντανακλά το ταλέντο ενός εκπληκτικού πολιτισμού.
Γεωδίφης με πληροφορίες από Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC)
περισσότερα,
https://www.csic.es/es/actualidad-del-csic/investigadores-del-csic-hallan-el-altar-de-marmol-griego-mas-antiguo-del-mediterraneo-occidental-0
https://www.labrujulaverde.com/en/2025/07/the-oldest-greek-marble-altar-in-the-western-mediterranean-discovered-at-a-tartessian-site-in-spain/
https://x.com/MGuardiolaM/status/1941086974237987244
Η ημιμυθική Ταρτησσός;