Ένας θερμικός θόλος πάνω από το κεφάλι μας....
Όρμος της Κω κατά τις πρωινές ώρες, τοποθεσία Ωκεανός στις 18 Ιουλίου 2025. Η επιστήμη πίσω από το φυσικό φαινόμενο με τον θερμικό θόλο, μιας μάζας επικίνδυνης ζέστης και υγρασίας που εξαπλώνεται πάνω από εμάς. Τι ακριβώς είναι, γιατί συμβαίνει και πόσο θα διαρκέσει;
Στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα καταγράφονται θερμοκρασίες 33 με 35 βαθμούς και σε Κυκλάδες και Κρήτη 30 με 33 βαθμούς. Ο καύσωνας θα κρατήσει τουλάχιστον από την Τρίτη έως και την Παρασκευή με τιμές 41- 43 βαθμούς κατά μέσο όρο χωρίς να αποκλείονται υψηλότερες τιμές λόγω τοπικών συνθηκών .Την Κυριακή 27 Ιουλίου 2025 τα διαθέσιμα προς το παρόν στοιχεία δείχνουν ότι ο καύσωνας θα αρχίσει να αποκλιμακώνεται σε σημαντικό μέρος της χώρας μας όμως δεν θα έχει τελειώσει παντού.
Μια μάζα επικίνδυνης ζέστης έχει αρχίσει να εξαπλώνεται σαν ατμοσφαιρική πανούκλα. Αυτή την εβδομάδα , ένα σύστημα υψηλής πίεσης, γνωστό ως θερμικός θόλος, έχει οδηγήσει τις θερμοκρασίες πάνω από 35 βαθμούς σε ορισμένα μέρη, επηρεάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους και επισκέπτες. Η εξαιρετικά υψηλή υγρασία θα κάνει αυτόν τον καιρό ακόμη πιο επικίνδυνο - ενώ το θερμόμετρο μπορεί να δείχνει 33 βαθμούς, μπορεί στην πραγματικότητα να μοιάζει με πολύ περισσότερο.
Τι ακριβώς είναι λοιπόν ένας θερμοθόλος και γιατί διαρκεί τόσο πολύ; Και τι προσφέρει με όλη την επιπλέον υγρασία;
Ο στεγνωτήρας και η θερμή θάλασσα
Ένας θερμικός θόλος είναι μια αυτοενισχυόμενη μηχανή δυστυχίας. Είναι ένα σύστημα αέρα υψηλής πίεσης, που βυθίζεται από μερικές εκατοντάδες μέτρα ψηλά και συμπιέζεται καθώς πλησιάζει στο έδαφος. Όταν τα μόρια στον αέρα έχουν λιγότερο χώρο, συγκρούονται μεταξύ τους και θερμαίνονται. «Το σκέφτομαι σαν ένα mosh pit», είχε δηλώσει μία ειδική η Shel Winkley, σε θέματα καιρού και κλίματος στην ερευνητική ομάδα Climate Central. «Όλα κινούνται και συγκρούονται μεταξύ τους, και γίνεται όλο και πιο ζεστό».
Αλλά αυτές οι υψηλές θερμοκρασίες δεν συμβαίνουν από μόνες τους με αυτόν τον θόλο θερμότητας. Η υψηλή πίεση αποθαρρύνει επίσης τον σχηματισμό νεφών, τα οποία συνήθως χρειάζονται ανερχόμενο αέρα. Θα υπάρχει πολύ μικρή συννεφιά, επομένως θα υπάρχει πολλή ηλιοφάνεια, η οποία, με τη σειρά της, θα θερμάνει ακόμη περισσότερο την ατμόσφαιρα. Απλώς παγιδεύετε αυτόν τον ζεστό αέρα πάνω από τα νησιά και ένα μέρος της χώρας.
Στην αρχή, ένας θερμικός θόλος εξατμίζει την υγρασία στο έδαφος, γεγονός που παρέχει λίγη ψύξη. Στη συνέχεια, όμως, η εξάτμιση θα αυξήσει σημαντικά την υγρασία. Αυτό το είδος συστήματος υψηλής πίεσης απορροφά επίσης υγρασία από τη θάλασσα, η οποία εξατμίζει περισσότερο νερό όσο θερμαίνεται. Χτες το πρωί στον Όρμο της Κω, το νερό της θάλασσας έγραφε θερμοκρασία γύρω στους 27 βαθμούς. Και γενικά, όσο θερμότερη γίνεται η ατμόσφαιρα, τόσο περισσότερη υγρασία μπορεί να συγκρατήσει. Μόλις εξαφανιστεί αυτή η υγρασία στο τοπίο, συσσωρεύεται περισσότερη θερμότητα - και όλο και περισσότερη. Ένας θερμικός θόλος, λοιπόν, ουσιαστικά τροφοδοτείται από τον εαυτό του, ενδεχομένως για μέρες ή ακόμη εβδομάδες, ένα είδος γιγάντιου στεγνωτήρα μαλλιών που κατευθύνεται προς το τοπίο.
Από μόνες τους, οι θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 35 βαθμούς είναι αρκετά κακές για την ανθρώπινη υγεία. Αυτή η υψηλή υγρασία δυσκολεύει ακόμη περισσότερο το ανθρώπινο σώμα να δροσιστεί, επειδή είναι πιο δύσκολο να εξατμιστεί ο ιδρώτας. Εξ ου και 35 βαθμοί στο θερμόμετρο δίνουν την αίσθηση ότι είναι περισσότερο. Οι ηλικιωμένοι και τα πολύ μικρά παιδιά δεν μπορούν να δροσίσουν το σώμα τους τόσο αποτελεσματικά, θέτοντάς τους σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Όσοι έχουν καρδιακές παθήσεις είναι επίσης ευάλωτοι, επειδή το ανθρώπινο σώμα προσπαθεί να δροσιστεί αντλώντας περισσότερο αίμα. Και όσοι εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους - εργάτες οικοδομών, εργάτες καθαριότητας και απορριμμάτων, οδηγοί διανομέων με ποδήλατα ή σκούτερ - δεν έχουν άλλη επιλογή από το να μοχθούν στη ζέστη, με ελάχιστους νόμους για την προστασία τους .
Ο ρόλος της υγρασίας
Η επίδραση της υγρασίας είναι ιδιαίτερα έντονη σε περιοχές των οποίων τα εδάφη είναι εμποτισμένα από πρόσφατες βροχοπτώσεις. Υπάρχει η πιθανότητα «σύνθετων καταστροφών» σε μέρη όπως αυτά: Η θάλασσα παρέχει την υγρασία και αν φανούν βροχοπτώσεις θα κάνει τις πλημμύρες τόσο άσχημες, ενώ τώρα παρέχει πρόσθετη υγρασία κατά τη διάρκεια του «θόλου θερμότητας».
Ένας θερμικός θόλος γίνεται ακόμη πιο επικίνδυνος όσο περισσότερο παραμένει στάσιμος στο τοπίο. Και δυστυχώς, η κλιματική αλλαγή κάνει αυτού του είδους τα κύματα καύσωνα μεγαλύτερης διάρκειας και πιο έντονα. Σύμφωνα με το Climate Central και το NOAA, η κλιματική αλλαγή κάνει ένα θερμικό θόλο τουλάχιστον πέντε φορές πιο πιθανό. Αυτές οι θερμοκρασίες δεν είναι απαραίτητα αδύνατες, αλλά θα ήταν πολύ δύσκολο να συμβούν χωρίς το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής λένε οι κλιματολόγοι.
Οι καλοκαιρινές νύχτες ζεσταίνονται σχεδόν δύο φορές πιο γρήγορα από τις καλοκαιρινές μέρες, γεγονός που καθιστά τα κύματα καύσωνα ακόμη πιο επικίνδυνα. Καθώς αυτός ο θόλος θερμότητας επικρατεί, οι χαμηλές θερμοκρασίες τη νύχτα μπορεί να ανέβουν ακόμη και 10 -15 βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο. Για όσους δεν διαθέτουν κλιματισμό - ή δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα τα σπίτια τους θα ζεσταίνουν κατά τη διάρκεια της νύχτας, την ώρα που οι θερμοκρασίες υποτίθεται ότι πέφτουν . Εγώ που δεν ζω με κλιματιστικό κοιμάμαι στο μπαλκόνι σε ξαπλώστρα και όλα είναι εντάξει.
Όσοι βιώνετε το κύμα καύσωνα να γνωρίζετε ότι δεν είναι πρωτόγνωρο, συνέβαινε και τα παλιά χρόνια αυτή την περίοδο, όμως οι θερμοκρασίες που αντιμετωπίζουμε είναι ακόμη χειρότερες λόγω της κλιματικής κρίσης.
Γεωδίφης με πληροφορίες από τις σελίδες Meteo ,Climate Central, NOAA
περισσότερα,
Τι είναι ο θόλος θερμότητας;