Ο παλαιότερος γνωστός πάγος στη Δυτική Ευρώπη έχει ιστορίες να πει

Η ομάδα αποστολής του 1999 συλλέγει τον πυρήνα πάγου από το Dome du Goûter στον ώμο του Mont Blanc. Από: LGGE/OSUG, Bruno Jourdain.

Ο παγετώνας των Άλπεων κρύβει μυστικά από την τελευταία εποχή των παγετώνων.

Παγωμένος για 12.000 χρόνια, αυτός ο αλπικός πυρήνας πάγου αποτυπώνει την άνοδο του πολιτισμού και κρύβει στοιχεία χιλιάδων χρόνων ανθρώπινης και περιβαλλοντικής ιστορίας.

Ένας αρχαίος παγετώνας ψηλά στις Γαλλικές Άλπεις αποκάλυψε τον παλαιότερο γνωστό πάγο στη Δυτική Ευρώπη - που χρονολογείται πάνω από 12.000 χρόνια πριν, στην τελευταία Εποχή των Παγετώνων. Αυτό το κατεψυγμένο αρχείο, που αναλύθηκε σχολαστικά από επιστήμονες, καταγράφει ένα πλήρες χημικό και ατμοσφαιρικό αρχείο που καλύπτει τη μετάβαση της ανθρωπότητας από τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες στη σύγχρονη βιομηχανία. Ο πυρήνας περιέχει ιστορίες για εκρήξεις ηφαιστείων, μεταβαλλόμενα δάση, καταιγίδες σκόνης της Σαχάρας, ακόμη και οικονομικές επιπτώσεις σε όλη την ιστορία. Προσφέρει μια σπάνια ματιά τόσο στις φυσικές κλιματικές μεταβάσεις όσο και στην ανθρώπινη επιρροή στην ατμόσφαιρα, κρατώντας ζωτικές ενδείξεις για την κατανόηση της παρελθούσας και μελλοντικής κλιματικής αλλαγής.

Οι παγετώνες περιέχουν στρώματα ιστορίας διατηρημένα σε πάγο, προσφέροντας μοναδικές γνώσεις για το παρελθόν της Γης που μπορούν επίσης να μας βοηθήσουν να ερμηνεύσουμε το μέλλον. Παγιδευμένες ανάμεσα στο παγωμένο νερό βρίσκονται μικροσκοπικές αποθέσεις σκόνης, γύρης, ακόμη και ρύπων που οι επιστήμονες μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να εξετάσουν τις περιβαλλοντικές αλλαγές με την πάροδο του χρόνου. Το Εργαστήριο Πυρήνα Πάγου του DRI χρησιμοποίησε αυτήν την τεχνική για να αναδείξει τη ρύπανση από τον ατμοσφαιρικό μόλυβδο και τις οικονομικές αναταραχές στην Αρχαία Ρώμη. Τώρα, η τελευταία τους μελέτη διαπίστωσε ότι ένας παγετώνας στις Γαλλικές Άλπεις χρονολογείται από την τελευταία Εποχή των Παγετώνων - τον παλαιότερο γνωστό πάγο παγετώνα στην περιοχή. Λειτουργώντας ως αρχείο που εκτείνεται στην ανάπτυξη της γεωργίας στη Δυτική Ευρώπη και την έλευση της εκβιομηχάνισης, ο παγετώνας περιέχει πληροφορίες για μια εποχή ραγδαίων αλλαγών.

Η νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Ιουνίου του PNAS Nexus , εξετάζει έναν πυρήνα πάγου μήκους 40 μέτρων από το Dôme du Goûter του Mont Blanc. Χρησιμοποιώντας τεχνικές χρονολόγησης με ραδιενεργό άνθρακα, η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι ο παγετώνας παρέχει ένα άθικτο αρχείο αερολυμάτων και κλίματος που χρονολογείται τουλάχιστον 12.000 χρόνια πριν. Τα αερολύματα είναι μικρά σταγονίδια και σωματίδια στον αέρα, όπως σκόνη ερήμου, θαλάσσια άλατα, θείο από ηφαιστειακές εκρήξεις, αιθάλη από δασικές πυρκαγιές, καθώς και ρύποι και άλλες εκπομπές από ανθρώπινες δραστηριότητες. 

Ο πάγος των παγετώνων προσφέρει το πιο λεπτομερές αρχείο των ατμοσφαιρικών αερολυμάτων του παρελθόντος και αυτό είναι το πρώτο αρχείο πυρήνα πάγου από την ευρωπαϊκή περιοχή που εκτείνεται μέχρι την τελευταία κλιματική μετάβαση. Τα αερολύματα παίζουν σημαντικό ρόλο στο περιφερειακό κλίμα μέσω των αλληλεπιδράσεών τους με τα σύννεφα και την ηλιακή ακτινοβολία, και οι πληροφορίες που προσφέρει το αρχείο πάγου μπορούν να βοηθήσουν στην ακριβή μοντελοποίηση του κλίματος τόσο για το παρελθόν όσο και για το μέλλον.

«Για πρώτη φορά, έχουμε ένα αρκετά πλήρες αλπικό αρχείο της ατμοσφαιρικής χημείας και της χημείας των βροχοπτώσεων που χρονολογείται από τη Μεσολιθική Περίοδο», δήλωσε ο Joe McConnell, Διευθυντής του εργαστηρίου Ice Core του DRI, ο οποίος συνυπέγραψε τη μελέτη. «Και αυτό είναι σημαντικό, επειδή έχετε δύο κύριες κλιματικές καταστάσεις - παγετώδη και μεσοπαγετώδη - και το να έχετε ένα αρχείο της χημείας των ατμοσφαιρικών βροχοπτώσεων σε όλη αυτή την τεράστια κλιματική αλλαγή σας λέει τις πιο ακραίες φυσικές συγκεντρώσεις αερολυμάτων που θα περιμένατε. Επιπλέον, έχετε τους ανθρώπους να μετατρέπονται από κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες με πολύ χαμηλό πληθυσμό μέσω της ανάπτυξης της γεωργίας, της εξημέρωσης των ζώων, της εξόρυξης κ.λπ., και στη συνέχεια μιας τεράστιας αύξησης του πληθυσμού και της εκχέρσωσης γης. Όλα αυτά συμβαίνουν γύρω από αυτήν την τοποθεσία του πυρήνα πάγου. Καλύπτει όλο το φάσμα των φυσικών και ανθρωπογενών αλλαγών και βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της Ευρώπης - όπου εξελίχθηκε μεγάλο μέρος του δυτικού πολιτισμού».

Η τοποθεσία του παγετώνα στις Άλπεις είναι σημαντική επειδή χρησιμεύει ως ένα πιο άθικτο αρχείο του τοπικού κλίματος της Ευρώπης από εκείνα που βρίσκονται στους μακρινούς πάγους της Αρκτικής. Πολλά αερολύματα παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος της Γης, επομένως οι επιστήμονες θα ήθελαν να μάθουν πώς οι πηγές και οι συγκεντρώσεις στον αέρα έχουν ποικίλλει στο παρελθόν.

«Οι πυρήνες πάγου που συλλέγονται από παγετώνες και στρώματα πάγου μπορούν να παράσχουν τέτοιες πληροφορίες, αλλά επειδή αυτά τα σταγονίδια και τα σωματίδια παραμένουν στον αέρα μόνο για λίγες ημέρες έως ίσως και μια εβδομάδα, τα αρχεία που προέρχονται από παγετώνες κοντά στις πηγές είναι συχνά τα πιο κατατοπιστικά», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας, Michel Legrand.

Ο πυρήνας πάγου που αναλύθηκε σε αυτή τη μελέτη συλλέχθηκε για πρώτη φορά το 1999 από ορισμένους από τους Γάλλους συγγραφείς της μελέτης. Αποθηκεύτηκε σε καταψύκτη στη Γαλλία για περισσότερα από 20 χρόνια πριν ο McConnell και η ομάδα του τον φέρουν στο Εργαστήριο Πυρήνα Πάγου του DRI στο Ρίνο της Νεβάδα, όπου εξειδικευμένος εξοπλισμός και μέθοδοι γνωστές ως ανάλυση συνεχούς ροής επέτρεψαν την τήξη του και τη μέτρηση της χημικής του σύστασης, στρώμα προς στρώμα.

«Ο προσδιορισμός του έτους ή της χρονικής περιόδου που αντιπροσωπεύει ένα στρώμα στον πάγο μπορεί να είναι δύσκολος, γι' αυτό και εδώ χρησιμοποιήσαμε έναν μοναδικό συνδυασμό ραδιομετρικών μεθόδων για να προσδιορίσουμε τη χρονολογία στον πάγο», δήλωσε ο συν-συγγραφέας Werner Aeschbach.

«Με ανακούφιση διαπιστώσαμε ότι ακόμη και κάτω από το ασυνήθιστα ζεστό κλίμα του 20ού αιώνα, οι χαμηλές θερμοκρασίες, πάνω από 14.000 πόδια κοντά στην κορυφή του Λευκού Όρους, είχαν διατηρήσει τον παγετώνα, έτσι ώστε το αρχείο πάγου να μην είχε ακόμη επηρεαστεί από το λιώσιμο», δήλωσε ο συν-συγγραφέας Νάθαν Τσέλμαν.

Η ιστορική ηλικία του πάγου στη βάση του πυρήνα, περίπου 40 μέτρα βάθος μέσα στον παγετώνα, εξέπληξε τους ερευνητές. Ένας άλλος πυρήνας που συλλέχθηκε από έναν παγετώνα που βρίσκεται λιγότερο από 100 μέτρα μακριά στο Col du Dome βρέθηκε να περιέχει πάγο ηλικίας μόνο περίπου ενός αιώνα, παρά το γεγονός ότι είναι πολύ βαθύτερος. Οι επιστήμονες αποδίδουν αυτό στα ισχυρά μοτίβα ανέμων που παρατηρούνται στο Mont Blanc.

«Είναι συναρπαστικό να βρίσκουμε τον πρώτο πυρήνα πάγου από τις Ευρωπαϊκές Άλπεις που περιέχει ένα άθικτο αρχείο κλίματος το οποίο εκτείνεται πίσω στην τρέχουσα θερμή περίοδο των 10 χιλιάδων ετών και στο πολύ διαφορετικό κλίμα της τελευταίας εποχής των παγετώνων», δήλωσε η συν-συγγραφέας Susanne Preunkert, η οποία ήταν μέλος της ομάδας πεδίου που συνέλεξε τον πυρήνα πάγου το 1999.

Γνώσεις για το κλίμα της Ευρώπης στο παρελθόν

Το μοναδικά λεπτομερές αρχείο πάγου αποκάλυψε μια διαφορά θερμοκρασίας περίπου 3 βαθμών Κελσίου μεταξύ της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων και της τρέχουσας Ολοκαίνου Εποχής. Χρησιμοποιώντας αρχεία γύρης ενσωματωμένα στον πάγο, οι ανακατασκευές των καλοκαιρινών θερμοκρασιών κατά την τελευταία Εποχή των Παγετώνων ήταν περίπου 2 βαθμούς Κελσίου χαμηλότερες σε όλη τη δυτική Ευρώπη και περίπου 3,5 βαθμούς Κελσίου χαμηλότερες στις Άλπεις.

Το αρχείο φωσφόρου έδωσε επίσης στους ερευνητές την ιστορία των αλλαγών στη βλάστηση στην περιοχή τα τελευταία 12.000 χρόνια. Οι συγκεντρώσεις φωσφόρου στον πάγο ήταν χαμηλές κατά την τελευταία Εποχή των Παγετώνων, αυξήθηκαν δραματικά κατά τις αρχές έως τα μέσα του Ολόκαινου και στη συνέχεια μειώθηκαν σταθερά προς τα τέλη του Ολόκαινου. Αυτό συνάδει με την εξάπλωση των δασών υπό το θερμότερο κλίμα και την παρακμή τους μετά τον πολλαπλασιασμό της σύγχρονης κοινωνίας και την εκχέρσωση που προέκυψε από τη γεωργία και την εξάπλωση της βιομηχανίας.

Τα αρχεία θαλάσσιου αλατιού βοήθησαν επίσης τους ερευνητές να εξετάσουν τις αλλαγές στα ιστορικά πρότυπα ανέμων. Ο πυρήνας πάγου αποκάλυψε υψηλότερους ρυθμούς εναπόθεσης θαλάσσιου αλατιού κατά την τελευταία Εποχή των Παγετώνων, που μπορεί να προέκυψαν από ισχυρότερους δυτικούς ανέμους στα ανοιχτά της δυτικής Ευρώπης. Τα αερολύματα θαλάσσιου αλατιού μπορούν να διασκορπίσουν την ηλιακή ακτινοβολία πίσω στο διάστημα και να επηρεάσουν το κλίμα μέσω των επιπτώσεών τους στα σταγονίδια των νεφών, το μέγεθος και την ανακλαστικότητα, καθιστώντας τα σημαντικούς παράγοντες του περιφερειακού κλίματος.

Το αρχείο πάγου αφηγείται μια πιο δραματική ιστορία για τις αλλαγές στα αερολύματα σκόνης κατά τη διάρκεια της κλιματικής αλλαγής. Η σκόνη χρησιμεύει ως σημαντικός παράγοντας για το κλίμα, απορροφώντας και διασκορπίζοντας την εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία και την εξερχόμενη πλανητική ακτινοβολία, και επηρεάζει τον σχηματισμό νεφών και τις βροχοπτώσεις, λειτουργώντας ως πυρήνες συμπύκνωσης νεφών. Κατά την τελευταία Εποχή των Παγετώνων, η σκόνη βρέθηκε περίπου 8 φορές υψηλότερη σε σύγκριση με το Ολόκαινο. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τον απλό διπλασιασμό των αερολυμάτων σκόνης μεταξύ θερμών και ψυχρών κλιματικών σταδίων στην Ευρώπη, όπως προσομοιώθηκε από προηγούμενα κλιματικά μοντέλα. Η διαφορά μπορεί να εξηγηθεί από την αυξημένη εναπόθεση σκόνης από τη Σαχάρα στην Ευρώπη, η οποία παραμένει η κύρια πηγή σκόνης στην περιοχή. Το αρχείο πυρήνα πάγου είναι σύμφωνο με άλλα παλαιοκλιματικά αρχεία που υποδηλώνουν πιο ξηρές συνθήκες πάνω από τη Μεσόγειο κατά τη διάρκεια ψυχρότερων κλιμάτων.

Αποκαλύπτοντας Περισσότερες Ιστορίες Θαμμένες στον Πάγο

Αυτή η μελέτη είναι μόνο η αρχή της ιστορίας του αρχείου πάγου του Mont Blanc, καθώς οι ερευνητές σχεδιάζουν να συνεχίσουν να το αναλύουν για ενδείξεις της ανθρώπινης ιστορίας. Το πρώτο βήμα για την αποκάλυψη του αρχείου κάθε πυρήνα πάγου είναι η χρήση ισοτόπων και χρονολόγησης με ραδιενεργό άνθρακα για να διαπιστωθεί πόσο παλιό είναι κάθε στρώμα πάγου. Τώρα, με αυτές τις πληροφορίες, οι επιστήμονες μπορούν να εξετάσουν ακόμη πιο βαθιά τι μπορούν να μας πουν για τους ανθρώπινους πολιτισμούς του παρελθόντος και τον αντίκτυπό τους στο περιβάλλον.

«Τώρα μπορούμε να αρχίσουμε να ερμηνεύουμε όλα αυτά τα άλλα αρχεία που έχουμε για τον μόλυβδο και το αρσενικό και άλλα παρόμοια, με όρους της ανθρώπινης ιστορίας», δήλωσε ο ΜακΚόνελ.

Οι πληροφορίες μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν στην ερμηνεία του τρόπου με τον οποίο οι αλλαγές στα αερολύματα επηρεάζουν το κλίμα και στη βελτίωση της μοντελοποίησης που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τις τρέχουσες και μελλοντικές κλιματικές μεταβολές.

«Αν πρόκειται πραγματικά να επιστρέψουμε στο παρελθόν και να εξετάσουμε όλες τις πιθανές κλιματικές καταστάσεις, παρελθούσες και μελλοντικές, χρειαζόμαστε ένα μοντέλο που να καταγράφει την πραγματική κλιματική μεταβλητότητα», είπε ο McConnell. «Είναι ένας αξιέπαινος στόχος, αλλά για να αξιολογήσουμε πόσο καλά είναι τα μοντέλα, πρέπει να είμαστε σε θέση να τα συγκρίνουμε με παρατηρήσεις, σωστά; Και εδώ μπαίνουν στο παιχνίδι οι πυρήνες πάγου».

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα sciencedaily

Michel Legrand, Joseph R McConnell, Susanne Preunkert, David Wachs, Nathan J Chellman, Kira Rehfeld, Gilles Bergametti, Sophia M Wensman, Werner Aeschbach, Markus K Oberthaler, Ronny Friedrich. Alpine ice core record of large changes in dust, sea-salt, and biogenic aerosol over Europe during deglaciation. PNAS Nexus, 2025; 4 (6) DOI: 10.1093/pnasnexus/pgaf186

Frozen for 12,000 years, this Alpine ice core captures the rise of civilization

https://www.sciencedaily.com/releases/2025/07/250716000858.htm#google_vignette