Ένα τεράστιο, αρχαίο σύστημα ποταμών κάτω από τον πάγο της Ανταρκτικής;
Η τοπογραφία κάτω από το στρώμα πάγου της Ανταρκτικής (γραφικά διαθέσιμα μέσω του αποθετηρίου ανοιχτής πρόσβασης s-ink.org).
Βρήκαν ένα σύστημα σύνθετων κοιλάδων που φιλοξενούσαν ποτάμια που ρέουν, λέει ο Guy Paxman, συγγραφέας της μελέτης από το Πανεπιστήμιο του Ντάραμ.
«Το τοπίο που κρύβεται κάτω από το Ανατολικό Ανταρκτικό Παγωμένο Φύλλο είναι ένα από τα πιο μυστηριώδη όχι μόνο στη Γη, αλλά και σε οποιονδήποτε γήινο πλανήτη στο ηλιακό σύστημα. Όταν εξετάζαμε τις εικόνες ραντάρ της τοπογραφίας των υπο-πάγων σε αυτήν την περιοχή, αυτές οι αξιοσημείωτα επίπεδες επιφάνειες άρχισαν να ξεπροβάλλουν σχεδόν παντού που κοιτάξαμε».
Ιστορία της Ανταρκτικής
Οι ήπειροι στον πλανήτη μας δεν είναι σταθερές, κινούνται απλώς πολύ αργά. Η Ανταρκτική δεν αποτελεί εξαίρεση.
Διαμόρφωση της Ανατολικής Ανταρκτικής, της Αυστραλίας και της Ινδίας πριν από τη διάσπαση των ηπείρων. Τα κόκκινα περιγράμματα δείχνουν τις επίπεδες επιφάνειες που χαρτογραφήθηκαν σε αυτήν τη μελέτη. Από: Guy Paxman.
Η Ανταρκτική ήταν κάποτε μέρος της υπερηπείρου Γκοντβάνα , η οποία περιλάμβανε επίσης τη Νότια Αμερική, την Αφρική, την Ινδία και την Αυστραλία. Κατά τη Μεσοζωική εποχή, όταν οι δεινόσαυροι περιπλανιόντουσαν στη γη, η Ανταρκτική ήταν ένα εύκρατο ή ακόμα και τροπικό μέρος, με καταπράσινα δάση και τεράστιες φτέρες. Είχε ακόμη και το δικό της είδος δεινοσαύρων, όπως ανακαλύφθηκε από απολιθώματα.
Στη συνέχεια, περίπου 180 εκατομμύρια χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια της Ιουρασικής περιόδου, η Γκοντβάνα ξεκίνησε την αργή, κολοσσιαία διάσπασή της. Δεν συνέβη μονομιάς. Στην πραγματικότητα, ο τελευταίος διαχωρισμός της Ανταρκτικής συνέβη μόνο πριν από περίπου 34 εκατομμύρια χρόνια, με την ήπειρο να αποσχίζεται από την Αυστραλία και τη Νότια Αμερική. Η Ανταρκτική απομονώθηκε από ένα κυκλικό ρεύμα, το οποίο, μαζί με τις συνολικές θερμοκρασίες ψύξης, τη μετέτρεψε στην παγωμένη ήπειρο που βλέπουμε.
Γνωρίζαμε λοιπόν ότι η Ανταρκτική πρέπει να είχε κάποια τοπογραφία κάτω από όλο τον πάγο, αλλά το να τη βλέπουμε στην πραγματικότητα είναι ένα διαφορετικό πρόβλημα. Εδώ είναι που μπαίνει στο παιχνίδι το ραντάρ.
Το ραντάρ που διεισδύει στον πάγο, το οποίο δεν διαφέρει και πολύ από το ραντάρ που χαρτογραφεί τα αεροπλάνα, στέλνει παλμούς από μια κεραία, συχνά τοποθετημένη σε ένα αεροσκάφος, προς τα κάτω στο στρώμα. Ο πάγος είναι σε μεγάλο βαθμό «διαφανής» σε αυτό το ραντάρ (ιδιαίτερα σε χαμηλότερα μήκη κύματος), πράγμα που σημαίνει ότι τα κύματα περνούν μέσα από τον πάγο και ανακλώνται πίσω όταν φτάνουν στο υποκείμενο βράχο. Ανακλώνται επίσης από διαφορετικά στρώματα στον πάγο, αλλά σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στο βράχο. Μετρώντας με ακρίβεια τον χρόνο που χρειάζεται για να επιστρέψουν αυτές οι ηχώ και γνωρίζοντας την ταχύτητα με την οποία τα ραδιοκύματα ταξιδεύουν μέσα στον πάγο, οι επιστήμονες μπορούν να υπολογίσουν το βάθος του πάγου και να κατασκευάσουν έναν λεπτομερή, τρισδιάστατο χάρτη του κρυμμένου τοπίου από κάτω, όπως ακριβώς το σόναρ χαρτογραφεί τον πυθμένα της θάλασσας.
Γιατί αυτό έχει μεγάλη σημασία;
Οι εκτεταμένες επίπεδες επιφάνειες βρέθηκαν κάτω από περίπου το 40% της ακτογραμμής μήκους 3.500 χιλιομέτρων της Ανατολικής Ανταρκτικής.
«Οι επίπεδες επιφάνειες που έχουμε βρει έχουν καταφέρει να επιβιώσουν σχετικά άθικτες για πάνω από 30 εκατομμύρια χρόνια, γεγονός που υποδηλώνει ότι τμήματα του παγοκαλύμματος έχουν διατηρήσει αντί να έχουν διαβρώσει το τοπίο», λέει ο Paxman.
«Πληροφορίες όπως το σχήμα και η γεωλογία των πρόσφατα χαρτογραφημένων επιφανειών θα βοηθήσουν στη βελτίωση της κατανόησής μας για το πώς ρέει ο πάγος στην άκρη της Ανατολικής Ανταρκτικής».
Η Ανατολική Ανταρκτική είναι το μεγαλύτερο στρώμα πάγου στη Γη. Από μόνη της, περιέχει αρκετό παγωμένο νερό για να ανεβάσει την παγκόσμια στάθμη της θάλασσας κατά 52 μέτρα. Καθώς ο πλανήτης μας θερμαίνεται, η κατανόηση του πώς θα συμπεριφερθεί αυτό το κολοσσιαίο στρώμα πάγου είναι εξαιρετικά σημαντική για τις παράκτιες περιοχές παγκοσμίως.
Οι επιστήμονες προτείνουν ότι αυτές οι πρόσφατα ανακαλυφθείσες επίπεδες επιφάνειες λειτουργούν ως φυσικά εμπόδια, ρυθμίζοντας επί του παρόντος την ταχύτητα με την οποία ο πάγος ρέει προς τον ωκεανό. Ο καθηγητής Neil Ross του Πανεπιστημίου του Newcastle, συν-συγγραφέας, τόνισε τη σημασία: «Είμαστε εδώ και καιρό ενθουσιασμένοι και προβληματισμένοι σχετικά με τα θραύσματα στοιχείων για «επίπεδα» τοπία κάτω από τα στρώματα πάγου της Ανταρκτικής. Αυτή η μελέτη συνδυάζει τα κομμάτια του παζλ των δεδομένων, για να αποκαλύψει τη μεγάλη εικόνα: πώς σχηματίστηκαν αυτές οι αρχαίες επιφάνειες, ο ρόλος τους στον προσδιορισμό της σημερινής ροής του πάγου και η πιθανή επιρροή τους στο πώς θα εξελιχθεί το στρώμα πάγου της Ανατολικής Ανταρκτικής σε έναν κόσμο που θερμαίνεται».
Ο καθηγητής Neil Ross, καθηγητής Πολικής Επιστήμης και Περιβαλλοντικής Γεωφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Newcastle, λέει ότι αυτά τα δεδομένα προσφέρουν μια σημαντική ένδειξη για να βοηθήσουν στην κατανόηση της συμπεριφοράς των πάγων της Ανταρκτικής. Ενσωματώνοντας τις επιπτώσεις αυτών των κρυφών ποταμών σε προηγμένα κλιματικά μοντέλα, οι επιστήμονες μπορούν να βελτιώσουν τις προβλέψεις για τη μελλοντική απώλεια πάγου από την Ανατολική Ανταρκτική, προσφέροντας μια πιο σαφή εικόνα της πιθανής παγκόσμιας ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
«Είμαστε εδώ και καιρό σε αγωνία και προβληματισμένοι σχετικά με τα θραύσματα στοιχείων για «επίπεδα» τοπία κάτω από τα στρώματα πάγου της Ανταρκτικής.»
«Αυτή η μελέτη συνδυάζει τα κομμάτια του παζλ των δεδομένων, για να αποκαλύψει τη μεγάλη εικόνα: πώς σχηματίστηκαν αυτές οι αρχαίες επιφάνειες, ο ρόλος τους στον προσδιορισμό της σημερινής ροής του πάγου και η πιθανή επιρροή τους στον τρόπο με τον οποίο θα εξελιχθεί το στρώμα πάγου της Ανατολικής Ανταρκτικής σε έναν κόσμο που θερμαίνεται».
Ωστόσο, το ταξίδι για την εξερεύνηση της Ανταρκτικής δεν έχει τελειώσει ακόμα. Για να ξεκλειδώσουν πραγματικά το χρονοδιάγραμμα αυτών των αρχαίων κοιτών ποταμών, οι επιστήμονες στρέφουν τώρα το βλέμμα τους σε ένα ακόμη πιο φιλόδοξο έργο: τη γεώτρηση. Αυτό θα περιλαμβάνει τη διάτρηση χιλιομέτρων πάγου για την ανάκτηση δειγμάτων πετρωμάτων και την περαιτέρω βαθμονόμηση των κλιματικών μοντέλων.
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Geoscience .
Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα zmescience
περισσότερα,
Extensive fluvial surfaces at the East Antarctic margin have modulated ice-sheet evolution-Guy J. G. Paxman, Stewart S. R. Jamieson, Neil Ross, Michael J. Bentley, Charlotte M. Carter, Tom A. Jordan, Xiangbin Cui, Shinan Lang, David E. Sugden & Martin J. Siegert
https://www.nature.com/articles/s41561-025-01734-z
https://www.zmescience.com/science/news-science/theres-a-massive-ancient-river-system-under-antarcticas-ice-sheet/