Το λιώσιμο των παγετώνων προκαλεί ηφαιστειακές εκρήξεις;

Μια φωτογραφία από ελικόπτερο που κοιτάζει τη βορειοανατολική πλευρά του ηφαιστείου Μότσο-Τσοσουένκο που καλύπτεται από πάγο. Από: Δελτίο Γεωλογικής Εταιρείας της Αμερικής (2024). DOI: 10.1130/B37514.1

Το λιώσιμο των παγετώνων θα μπορούσε να προκαλέσει περισσότερες εκρηκτικές εκρήξεις παγκοσμίως.

Το λιώσιμο των παγετώνων μπορεί σιωπηλά να προετοιμάζει το σκηνικό για πιο εκρηκτικές και συχνές ηφαιστειακές εκρήξεις στο μέλλον, σύμφωνα με έρευνα σε έξι ηφαίστεια στις Χιλιανές Άνδεις.

Μια μελέτη που παρουσιάστηκε την Τρίτη 8 Ιουλίου στο Συνέδριο Goldschmidt στην Πράγα υποδηλώνει ότι εκατοντάδες αδρανή υποπαγετώδη ηφαίστεια παγκοσμίως -ιδιαίτερα στην Ανταρκτική- θα μπορούσαν να γίνουν πιο ενεργά καθώς η κλιματική αλλαγή επιταχύνει την υποχώρηση των παγετώνων.

Η σύνδεση μεταξύ της υποχώρησης των παγετώνων και της αυξημένης ηφαιστειακής δραστηριότητας είναι γνωστή στην Ισλανδία από τη δεκαετία του 1970, αλλά αυτή είναι μια από τις πρώτες μελέτες που διερευνούν το φαινόμενο σε ηπειρωτικά ηφαιστειακά συστήματα.

Τα ευρήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν και να προβλέψουν καλύτερα την ηφαιστειακή δραστηριότητα σε περιοχές που καλύπτονται από παγετώνες.

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν-Μάντισον των ΗΠΑ, χρησιμοποίησαν χρονολόγηση αργού και ανάλυση κρυστάλλων σε έξι ηφαίστεια στη νότια Χιλή, συμπεριλαμβανομένου του πλέον αδρανούς ηφαιστείου Μότσο-Τσοσουένκο, για να διερευνήσουν πώς η προώθηση και η υποχώρηση του παγοκαλύμματος της Παταγονίας επηρέασαν την ηφαιστειακή συμπεριφορά στο παρελθόν. Η εργασία γίνεται σε συνεργασία με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Lehigh, το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες και το Κολλέγιο Dickinson.

Χρονολογώντας με ακρίβεια προηγούμενες εκρήξεις και αναλύοντας κρυστάλλους σε εκρηκτικά πετρώματα, η ομάδα παρακολούθησε πώς το βάρος και η πίεση του παγετώδους πάγου μεταβάλλουν τα χαρακτηριστικά του μάγματος υπόγεια.

Διαπίστωσαν ότι κατά την κορύφωση της τελευταίας εποχής των παγετώνων (περίπου 26.000-18.000 χρόνια πριν), το παχύ στρώμα πάγου κατέστειλε τον όγκο των εκρήξεων και επέτρεψε σε μια μεγάλη δεξαμενή μάγματος πλούσιου σε πυρίτιο να συσσωρευτεί 10-15 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια.

Καθώς το στρώμα πάγου έλιωνε ραγδαία στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων, η ξαφνική απώλεια βάρους προκάλεσε χαλάρωση του φλοιού και διαστολή των αερίων στο μάγμα. Αυτή η συσσώρευση πίεσης πυροδότησε εκρηκτικές ηφαιστειακές εκρήξεις από το βαθύ φράγμα, προκαλώντας τον σχηματισμό του ηφαιστείου .

Ο Pablo Moreno-Yaeger από το Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison, παρουσιάζει την έρευνα στο Συνέδριο Goldschmidt. Είπε: «Οι παγετώνες τείνουν να καταστέλλουν τον όγκο των εκρήξεων από τα ηφαίστεια από κάτω τους. Αλλά καθώς οι παγετώνες υποχωρούν λόγω της κλιματικής αλλαγής, τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι αυτά τα ηφαίστεια συνεχίζουν να εκρήγνυνται πιο συχνά και πιο εκρηκτικά».

«Η βασική προϋπόθεση για αυξημένη εκρηκτικότητα είναι αρχικά η ύπαρξη μιας πολύ πυκνής παγετώδους κάλυψης πάνω από έναν μαγματικό θάλαμο και το σημείο ενεργοποίησης είναι όταν αυτοί οι παγετώνες αρχίζουν να υποχωρούν, απελευθερώνοντας πίεση - κάτι που συμβαίνει αυτή τη στιγμή σε μέρη όπως η Ανταρκτική».

«Η μελέτη μας υποδηλώνει ότι αυτό το φαινόμενο δεν περιορίζεται στην Ισλανδία, όπου έχει παρατηρηθεί αυξημένη ηφαιστειακή δραστηριότητα, αλλά θα μπορούσε να συμβεί και στην Ανταρκτική. Άλλες ηπειρωτικές περιοχές, όπως μέρη της Βόρειας Αμερικής, της Νέας Ζηλανδίας και της Ρωσίας, απαιτούν επίσης πλέον στενότερη επιστημονική προσοχή».

Ενώ η ηφαιστειακή αντίδραση στην τήξη των παγετώνων είναι σχεδόν άμεση από γεωλογικής άποψης, η διαδικασία των αλλαγών στο σύστημα του μάγματος είναι σταδιακή και συμβαίνει κατά τη διάρκεια αιώνων, δίνοντας χρόνο για παρακολούθηση και έγκαιρη προειδοποίηση.

Οι ερευνητές σημειώνουν επίσης ότι η αυξημένη ηφαιστειακή δραστηριότητα θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στο παγκόσμιο κλίμα. Βραχυπρόθεσμα, οι εκρήξεις απελευθερώνουν αερολύματα (μικροσκοπικά σωματίδια σε αέρια) που μπορούν να ψύξουν προσωρινά τον πλανήτη. Αυτό παρατηρήθηκε μετά την έκρηξη του όρους Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991, η οποία μείωσε τις παγκόσμιες θερμοκρασίες κατά περίπου 0,5°C. Αλλά με πολλαπλές εκρήξεις, τα αποτελέσματα αντιστρέφονται.

«Με την πάροδο του χρόνου, η σωρευτική επίδραση πολλαπλών εκρήξεων μπορεί να συμβάλει στη μακροπρόθεσμη υπερθέρμανση του πλανήτη λόγω της συσσώρευσης αερίων του θερμοκηπίου», δήλωσε ο Moreno-Yaeger. «Αυτό δημιουργεί έναν βρόχο θετικής ανάδρασης, όπου το λιώσιμο των παγετώνων πυροδοτεί εκρήξεις και αυτές με τη σειρά τους θα μπορούσαν να συμβάλουν σε περαιτέρω υπερθέρμανση και τήξη».

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα phys.org

Conference abstract: Expansion and contraction of the Patagonian ice sheet and it's influence on magma storage beneath Mocho-Choshuenco volcano. zenodo.org/records/15021753

https://phys.org/news/2025-07-glaciers-trigger-explosive-eruptions-globally.html