Οι σεισμοί στη Σαντορίνη αποδίδονται σε πλάγια κίνηση μάγματος στον φλοιό και όχι σε παραδοσιακά ηφαιστειακά κέντρα
«Σχεδόν όλοι γεννιούνται ιδιοφυΐες και θάβονται ηλίθιοι», Charles Bukowski. Φωτογραφία πειραγμένη από την τεχνητή νοημοσύνη.
Όταν το νησί της Σαντορίνης ταρακουνήθηκε από χιλιάδες μικρούς σεισμούς νωρίτερα φέτος, πολλοί άνθρωποι έμειναν άναυδοι σχετικά με την πηγή των δονήσεων. Ο καθένας έβγαινε και υποστήριζε οτιδήποτε ενώ κάποιοι τρομοκρατούσαν τον κόσμο και φανέρωναν τον απίστευτο βαθμό ημιμάθειας και ηλιθιότητας τους. Ευτυχώς καμία καταστροφή του Αιγαίου δεν έγινε παρά τις αναρτήσεις των πεφωτισμένων του διαδικτύου.Τελικά τι έγινε; Νέες μελέτες από έγκριτους ηφαιστειολόγους και σεισμολόγους του Όρεγκον υποστηρίζουν ότι οι σεισμοί στη Σαντορίνη αποδίδονται σε πλάγια κίνηση μάγματος στον φλοιό και όχι σε παραδοσιακά ηφαιστειακά κέντρα.Η Hooft και οι συνεργάτες της βρήκαν ολοένα και περισσότερα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το μάγμα δεν βρίσκεται πάντα ακριβώς κάτω από το μεγαλύτερο και πιο ορατό βουνό ενός ηφαιστείου.
Η δόνηση διήρκεσε περισσότερο από ένα μήνα και ανάγκασε περισσότερους από 10.000 ανθρώπους να εκκενώσουν το ελληνικό νησί. Κατά καιρούς, οι σεισμοί σημειώνονταν κάθε λίγα λεπτά. Ο μεγαλύτερος έφτανε τα 5,3 Ρίχτερ.
Αλλά η γεωφυσικός του Πανεπιστημίου του Όρεγκον, Emilie Hooft, ένιωθε λιγότερο προβληματισμένη σχετικά με την πηγή των σεισμών, καθώς είχε μια τεκμηριωμένη διαίσθηση για το τι συνέβαινε.
Μόλις 10 ημέρες πριν αρχίσει να σείεται η Γη στα ελληνικά νησιά, το εργαστήριο της Hooft υπέβαλε μια εργασία που περιέγραφε νέες ανακαλύψεις σχετικά με το ηφαιστειακό σύστημα γύρω από τη Σαντορίνη, η οποία προσέφερε ορισμένες σημαντικές ενδείξεις για την πηγή των σεισμών. Ενώ ορισμένοι επιστήμονες αρχικά υπέθεσαν ότι συνδέονταν με ένα τεκτονικό συμβάν που σχετιζόταν με το σύστημα ρηγμάτων κοντά στη Σαντορίνη, η έρευνα της Hooft υπέδειξε ότι στην πραγματικότητα τροφοδοτήθηκαν από ηφαιστειακή αναταραχή βαθιά στον φλοιό.
Συγκεκριμένα, η υπόγεια κίνηση του μάγματος που διαδραματιζόταν έξι έως εννέα μίλια κάτω από το ηφαιστειακό σύστημα - αν και, το σημαντικότερο, μετατοπίστηκε έτσι ώστε να μην βρίσκονται ακριβώς κάτω από τα ίδια τα ηφαίστεια.
«Βρήκαμε μάγμα σε μεγαλύτερα βάθη, τα οποία είναι μετατοπισμένα τόσο από το κύριο ηφαίστειο όσο και από το ενεργό ηφαιστειακό υποθαλάσσιο όρος, 10 χιλιόμετρα (6 μίλια) βορειοανατολικά», δήλωσε η Hooft . «Δύο διδακτορικοί φοιτητές συνεργάστηκαν μαζί μου για να ερευνήσουν βαθύτερα κάτω από το ηφαιστειακό σύστημα από οποιαδήποτε προηγούμενη προσπάθεια και βρήκαν μάγμα που αποδείχθηκε ότι ήταν η πηγή μιας πλευρικής έγχυσης μάγματος βαθιά στον φλοιό, ακριβώς εκεί που ξεκίνησε το σεισμικό σμήνος».
Το εργαστήριο της Hooft δημοσίευσε δύο σχετικές εργασίες νωρίτερα φέτος στο περιοδικό Geochemistry, Geophysics, Geosystems . Και τα δύο έργα προέκυψαν από εκτεταμένη έρευνα σχετικά με τη δομή του φλοιού και την μαγματική εξέλιξη του ηφαιστειακού συμπλέγματος της Σαντορίνης.
Στην πρώτη εργασία , η έρευνα του διδακτορικού φοιτητή Beck Hufstetler χρησιμοποίησε ηχητικά κύματα για να χαρτογραφήσει την περιεκτικότητα σε τήγμα του συστήματος μάγματος. Και στη δεύτερη , η διδακτορική φοιτήτρια Kaisa Autumn χρησιμοποίησε διαφορετικά ηχητικά κύματα για να βρει βαθύ μάγμα κάτω από την ηφαιστειακή περιοχή, το οποίο ευθυγραμμιζόταν με την τοποθεσία της σεισμικής δραστηριότητας.
«Επειδή οι πρόσφατοι σεισμοί δεν ευθυγραμμίζονταν με κανένα γνωστό ηφαιστειακό χαρακτηριστικό, άλλοι επιστήμονες δεν τους αναγνώρισαν αμέσως ως ηφαιστειακής προέλευσης », εξήγησε η Hooft. «Η έρευνά μας έδειξε ότι αυτοί οι σεισμοί δεν αντισταθμίστηκαν από όλα τα γνωστά ηφαιστειακά χαρακτηριστικά. Στην πραγματικότητα προέρχονται ακριβώς από αυτή την περιοχή βαθιάς αποθήκευσης μάγματος που ανακαλύψαμε».
Η Hooft είπε ότι οι επιστήμονες βρίσκουν ολοένα και περισσότερα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το μάγμα δεν βρίσκεται πάντα ακριβώς κάτω από το μεγαλύτερο και πιο ορατό βουνό ενός ηφαιστείου.
«Η έρευνά μας ενισχύει την αυξανόμενη άποψη ότι η ηφαιστειακή αναταραχή δεν πρέπει να θεωρείται μεμονωμένα, αλλά ως μέρος ενός σύνθετου, εξελισσόμενου συστήματος μάγματος, ρήγματος και φλοιού», είπε. «Η κίνηση του μάγματος συχνά καθοδηγείται από δομικά χαρακτηριστικά του φλοιού, όπως ρωγμές στο σύστημα ρηγμάτων, πράγμα που σημαίνει ότι μελλοντικές ηφαιστειακές αναταραχές μπορεί να συμβούν εκτός των παραδοσιακών ηφαιστειακών κέντρων».
Η Hooft άρχισε να μελετά την περιοχή το 2015 και ηγήθηκε ενός από τα μεγαλύτερα σεισμικά έργα απεικόνισης που πραγματοποιήθηκαν σε ηφαίστειο. Για σχεδόν ένα μήνα, η διεθνής ομάδα ερευνητών κάλυψε βάρδιες όλο το εικοσιτετράωρο για να στείλει ισχυρά ηχητικά κύματα μέσω του ωκεανού, συλλέγοντας πληροφορίες σχετικά με τα ηφαιστειακά υδραυλικά της Σαντορίνης.
Τα ηχητικά κύματα, τα οποία δημιουργούνται μέσω δοχείων πεπιεσμένου αέρα, λειτουργούν σαν υπερήχοι που μπορούν να ανιχνεύσουν το είδος του υλικού που αποτελεί το ηφαιστειακό σύστημα , συμπεριλαμβανομένης της λάβας, των βράχων και του νερού.
«Καταφέραμε να ερευνήσουμε βαθιά κάτω από το ηφαίστειο για να κατανοήσουμε πραγματικά το βαθύτερο μέρος του υδραυλικού συστήματος ενός ηφαιστείου του τόξου ζώνης καταβύθισης», είπε, προσθέτοντας ότι η έρευνα βελτίωσε τόσο την ανάλυση των ρηχών όσο και των μεσαίων στρωμάτων του φλοιού, ενώ παράλληλα απεικόνισε βαθύτερα τον φλοιό από οποιαδήποτε προηγούμενη μελέτη.
Ο φλοιός έχει γενικά πάχος περίπου 15 μίλια και μέχρι αυτές τις δύο εργασίες, η έρευνα της Hooft περιοριζόταν στα πρώτα τρία έως τέσσερα μίλια του φλοιού.
Η ομάδα της Hooft ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το μάγμα κινείται σε ολόκληρο τον φλοιό και πώς αλληλεπιδρά με το σύστημα ρηγμάτων κάτω από ηφαίστεια όπως αυτά γύρω από τη Σαντορίνη. Για να μετρήσει βαθύτερα στο πιο συμπαγές τμήμα του φλοιού, η Autumn έπρεπε να χρησιμοποιήσει μια πιο προηγμένη μέθοδο, η οποία περιελάμβανε τη χρήση ανακλώμενων ηχητικών κυμάτων για την απεικόνιση ολόκληρου του φλοιού.
Διαπίστωσαν ότι το μάγμα κινούνταν στις ρωγμές που δημιουργήθηκαν από το σύστημα ρηγμάτων έξι έως εννέα μίλια κάτω από την επιφάνεια. Επειδή οι ρωγμές είναι μετατοπισμένες από τα ίδια τα ηφαίστεια, δημιουργούν πιθανές οδούς για να κινηθεί το μάγμα πλευρικά ενώ παραμένει υπόγεια.
Η Hooft ελπίζει να συνεχίσει να βασίζεται στο έργο της στη Σαντορίνη, ώστε να μπορέσει να καλύψει περισσότερα κενά στην έρευνα.
«Η κατανόηση του πώς και πότε το μάγμα κινείται μέσα από αυτά τα συστήματα παραμένει μία από τις κεντρικές προκλήσεις στην ηφαιστειακή επιστήμη και ένα κρίσιμο βήμα προς την ανίχνευση έγκαιρων προειδοποιητικών σημαδιών και τη βελτίωση της αξιολόγησης κινδύνου σε ευάλωτες περιοχές όπως το νότιο Αιγαίο», είπε.
Γεωδίφης με πληροφορίες από το Πανεπιστήμιο του Όρεγκον
περισσότερα,
R. S. Hufstetler et al, Seismic Structure of the Mid to Upper Crust at the Santorini‐Kolumbo Magma System From Joint Earthquake and Active Source Vp‐Vs Tomography, Geochemistry, Geophysics, Geosystems (2025). DOI: 10.1029/2024GC012022
Kaisa R. Autumn et al, Exploring Mid‐to‐Lower Crustal Magma Plumbing of Santorini and Kolumbo Volcanoes Using PmP Tomography, Geochemistry, Geophysics, Geosystems (2025). DOI: 10.1029/2025GC012170
https://phys.org/news/2025-06-santorini-earthquakes-sideways-magma-movement.html