Ο Πρώτος δαίμονας σε συμπόσιο του Ηρακλή

Περιτειχισμένη πόλη της Κω. Επιχρωματισμένο μωσαϊκό σε ένα από τα δωμάτια στα νοτιοανατολικά του ιερού του Ηρακλή.

«Πρωτέας», επιγραφή σε μωσαϊκό που προσδιορίζει τη μορφή ενός κυνηγιού στο Ιερό του Ηρακλή, στη Συνοικία του Λιμανιού της Κω. Περίπου του 200-250 μ.Χ.Ένα δέντρο με πουλιά σε κυνήγι {arbor cum avibus, auceps} γράφει ο Mario Segre.Λεπτομέρεια από τη σκηνή με το συμπόσιο του Ηρακλή.

Το Ιερό του Ηρακλή ανακαλύφθηκε, το 1936, έξω από τα αμυντικά τείχη στη ζώνη του λιμανιού της ελληνιστικής πόλης της Κω.

Στο ιερό έχουν βρεθεί αξιόλογα ψηφιδωτά τα οποία έχουν μελετηθεί, όμως μία λέξη σε ένα από αυτά δεν έχει δωθεί η δέουσα προσοχή έως τώρα από την ερευνητική κοινότητα.  

«Δείτε τον Πρωτέα που ανατέλλει από τη θάλασσα. Ή ακούστε τον γέρο Τρίτωνα να χτυπά το στεφάνι του» William Wordsworth,1807.

Ο γεωμύθος του Πρωτέα και η σχέση του με τον Γενάρχη των Κώων

Είναι η αρχική γεννοποιός ουσία, που γέννησε μέρη του αχανούς σύμπαντος, του πλανήτη μας, του τόπου, της θαλπερής μας: Ο «Πρώτος» δαίμονας μας.

Ο Πρωτέας είναι η πρώιμη ύλη που διαδοχικά αλλάζει, μεταμορφώνεται όπως τα πετρώματα και δημιουργεί τις άλλες μορφές που θα αποτελέσουν τον κόσμο μας.  Ο γεωκόσμος προετοιμάζει, συνεργάζεται με οτιδήποτε για τον ερχομό του βιοκόσμου .

«Η ερμηνεία της εγγραφής ΠΡΩΤΕΑΣ στο ψηφιδωτό του ιερού παραμένει προβληματική. Είναι, όπως ειπώθηκε, όνομα που μαρτυρείται στην Αττική (τέλη 4ου αιώνα π.Χ), αλλά κυρίως στη Δήλο, και αποδίδεται ποικιλοτρόπως σε χαρακτήρες που συνδέονται με τον μακεδονικό χώρο», γράφει η ερευνήτρια L.M. De Matteis στο σπουδαίο βιβλίο της, με τα Μωσαϊκά της Κω. 

Όμως, η ιστορία του Πρωτέα είναι ξεκάθαρη και πάει πολύ πίσω, πιο πέρα από τον 4ο αιώνα π.Χ. Είναι ο πρώιμος θεός του νερού, των ποταμών και των τεράστιων σε ποσότητα ωκεάνιων υδάτων. Ο Όμηρος τον αποκαλεί «Ηλικιωμένο θεό των υδάτων».

Ο Πρωτεύς προβλέπει το μέλλον όπως η θάλασσα, όμως αλλάζει συνέχεια μορφές όπως τα κύματα της . Μιλάει λίγο αλλά είναι θορυβώδης ο προφητικός λόγος του. Ο κόσμος του  έχει σχέση με τα πρώτα βήματα των πρώτων χερσαίων μαζών, της πρώτης ξηράς της Γης, την πρώτη Κω εκεί στο Ερμαφρόδιτο κανάλι που όλα άλλαζαν σύμφωνα με τις ορέξεις του νερού και του κλίματος.

Ο «Πρώτος» ή «πρωτόγονος, πρωτότοκος» ήταν ο μεγαλύτερος γιος του θεού Ποσειδώνα, αδελφός του Τρίτωνα. Το όνομα του φέρεται καταγεγραμμένο στη Μυκηναϊκή ελληνική, στη Γραμμική Β χωρίς να ξεκαθαρίζει αν πρόκειται για θεότητα ή για τον πρώτο άνθρωπο που ποτέ υπήρξε.

Έχει στενή σχέση με τον Γενάρχη των Κώων. Έζησε ειρηνικά στο βασίλειό του νερού, μέχρι να ξεχαστεί από ένα τραγικό προσωπικό συμβάν. Ο Ηρακλής λέγεται ότι πέρασε από το βασίλειο του, μονομάχησε με τους δυο γιους του Πρωτέα, τον Πολύγονο και τον Τηλέγονο, τους οποίους και σκότωσε. Τότε ο Πρώτος δεν άντεξε και από τη στεναχώρια του έπεσε στη θάλασσα. Οι θεοί λυπήθηκαν τόσο που τον έκαναν αθάνατο θεό των νερών. Γι' αυτό ήταν πάντα ανέκφραστος, δεν μιλούσε, ούτε γελούσε ποτέ.

Πρωτέας, η εγγραφή του στο ψηφιδωτό του Ιερού του Ηρακλή κοντά στο ψηφιδωτό του Ορφέα , δασκάλου του Ηρακλή, περιέχει τα πρώτα χρόνια της γέννησης της παράκτιας Κω.

Ο μύθος του έχει σχέση με τα νερά της Κω, τον μεγάλο βάλτο των αλλουβιακών κοιλάδων που ταλαιπώρησε τους Κώους μέχρι που εμφανίστηκε ο Ηρακλής και έδωσε λύση στο πρόβλημα τους.  

Τελικά ο ημίθεος σκότωσε τον Τέρμερο με κεφαλιά και ως μέγας υδρογεωλόγος και μηχανικός  με διευθετήσεις των ρεμάτων προέτρεψε τους Κώους να φέρνουν το νερό προς τα βόρεια, μακριά από τα οικιστικά κέντρα, με αυτό τον τρόπο μπόρεσε να φανεί λυσιτελής σε ένα μεγάλο πρόβλημα της αρχαιότητας. Ο Ηρακλής εμφανίζεται στα νομίσματα όταν οι Κώοι μπόρεσαν να περιορίσουν το κακό,  τον μεγάλο δαίμονα τους.  

Ετσι η Κως Μεροπίδα μεταφέρθηκε πιο κοντά στην θάλασσα. Με αυτό τον τρόπο προέκυψε η Νέα Κως του 366 π.Χ . Για αυτό οι Κώοι τοποθέτησαν το ιερό του Ηρακλή έξω από τα τείχη.Για να σεβαστούν το θαλασσινό στοιχείο, για να τους παρέχει παντοτινή προστασία και για να τους υπενθυμίζει ότι η  πρότερη κατάσταση μπορεί να επιστρέψει αν δεν προσέξουν.

Όμως, μετά το τέλος του αρχαίου κόσμου οι Κώοι λησμόνησαν το πρόβλημα , το οποίο άρχισε να επανεμφανίζεται κατά τον μεσαίωνα με τα στάσιμα νερά στις μεγάλες Λάμπες του νησιού.

Ο Ηρόδοτος αναφέρει  κάτι  που άκουσε στην Αίγυπτο και μας αφορά λιγότερο: ότι ο Πρωτέας δεν ήταν στοιχειό της θάλασσας, αλλά βασιλιάς της Αιγύπτου, την εποχή του Τρωικού Πολέμου , με έδρα τη Μέμφιδα προστάτευε τους αδικημένους. 

«Ο καθολικός μας Ερμής, λόγω της παγκόσμιας πύρινης σπίθας του από το φως της φύσης, είναι αναμφίβολα ο Πρωτέας, ο θεός της θάλασσας των αρχαίων ειδωλολατρών σοφών, που έχει το κλειδί για τη θάλασσα και την εξουσία πάνω σε όλα τα πράγματα».  Von Hyleanischen Chaos, Carl Jung.

Τα ψηφιδωτά του Ιερού του Ηρακλή 

Από τα ψηφιδωτά που διακοσμούν τρεις παρακείμενες αίθουσες της στοάς, στο «Ιερό του Ηρακλή»: απεικονίζεται ο Ορφέας να μαγεύει τα ζώα και το συμπόσιο του Ηρακλή· τα άλλα δύο αντιπροσωπεύουν μια σκηνή ψαρέματος στο κέντρο δύο πλαισίων με πουλιά.

Η σκηνή με το συμπόσιο του Ηρακλή (μωσαϊκό) έχει προταθεί ότι παριστάνει προσφορά ενός νεαρού παντρεμένου ζευγαριού στον θεό-ήρωα, ξαπλωμένο μαζί με τον Θεσσαλό, τον γιο που απέκτησε από την Χαλκιόπη στην Κω, που απεικονίζεται στην άκρη αριστερά. Το γεγονός ότι ο γαμπρός φορά μακρύ χιτώνα θα αποτελούσε μαρτυρία της πρακτικής, την οποία βεβαιώνει ο Πλούταρχος, των νεαρών ανδρών να φορούν γυναικεία ρούχα με την ευκαιρία του γάμου, με παραλληλισμό στο έθιμο με την παρόμοια μεταμφίεση του ιερέα του Ηρακλή στην Αντιμάχεια.Με βάση το Πλουτάρχειο χωρίο, ο Nilsson αναγνώρισε την ιδιαίτερη αξία που έλαβε ο Ηρακλής στην Κω ως προστάτης των γάμων, υποστηρίζοντας αυτή την υπόθεση με τη βοήθεια ενός μακροσκελού επιγραφικού κειμένου, σχετικά με την ίδρυση της λατρείας του Ηρακλή Διομεδόντειου από τον Διομήδωνα, πολίτη της Κω, από τον οποίο μαθαίνουμε ότι, σε καθορισμένες ημέρες του μήνα «Πεταγείτνιον», μπορούσαν να τελούνται γάμοι σε εκείνο το ιερό σύμφωνα με ακριβείς τελετουργικές διαδικασίες.

Το ιερό του Ηρακλή του 2ου αιώνα π.Χ, σε σκίτσο του Ιταλού σχεδιαστή Τραιανού Φιναμόρε. Κατασκευασμένο από ιγκνιμβρίτη, τραβερτίνη, μάρμαρο και ασβεστόλιθο. Από τον αρχικό ναό του Ηρακλή, ένα από τα αρχαιότερα κτίρια της πόλης Κω δεν έχει σωθεί τίποτα. Το ιερό μαζί με την διπλή δωρική κιονοστοιχεία είχαν την μορφή μνημειακού πρόπυλου που επικοινωνούσαν με τον ναό. Τα ιπποτικά χρόνια πάνω του κτίστηκε η εκκλησία του Αγ.Δημητρίου, η οποία κατεδαφίστηκε, προκειμένου να αποκαλυφθεί το ιερό. Το όλο συγκρότημα γκρεμίστηκε και έχασε την αίγλη του μετά από τους σεισμούς του 469 και 554 μ.Χ.

Η επιγραφή, χαραγμένη σε έναν τετράπλευρο στύλο που σώζεται στο Κάστρο, βρέθηκε από τον L. Ross το 1843: «[...], στη συνέχεια εντοπίστηκε κοντά στον «Πλάτανο του Ιπποκράτη». Οι ερευνητές έχουν αναγνωρίσει τρία μέρη, γραμμένα από διαφορετικά χέρια κατά την περίοδο από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ έως το 280 π.Χ., το πρώτο μέρος σχετίζεται με το καταστατικό του ιερού.

Αξιοσημείωτες είναι οι συγκρίσεις μεταξύ του επιγραφικού κειμένου και ορισμένων εικονογραφικών στοιχείων του ψηφιδωτού, επιπλέον του ότι και οι δύο αναφέρονται σε λατρευτικές πρακτικές προς τιμή του Ηρακλή που πραγματοποιούνται με την ευκαιρία των γάμων: στο ψηφιδωτό υποδεικνύεται μια μνημειακή είσοδος, χτισμένη με μαρμάρινους ορθοστάτες, ένας τέμενος, ένας κήπος, όπου ένας νεαρός (απόγονος του δούλου Λίβυς;) ασχολείται με το κυνήγι πτηνών. Περαιτέρω, ο Ηρακλής εμφανίζεται ξαπλωμένος σε μία κλίνη, μπροστά από την οποία υπάρχει μια τράπεζα, τυπική χροιά του ήρωα.

Συνοικία του Λιμανιού, θέα στη δυτική πλευρά του ιερού του Ηρακλή,1937;  Πάνω του ο Αγ. Δημήτριος της Χώρας.

Σε μια επιγραφή που σχετίζεται με το ημερολόγιο της Κω, όπου αναφέρονται οι θυσίες που πρέπει να προσφέρει κάθε φυλή στην κηδεμονική της θεότητα, λέγεται ότι τη «Ηρακλει, εις Κο[......]ον» έκαιγαν ένα αρνί και ότι την ίδια μέρα στο Ηρακλε, [ες....]σαλον θυσιάζεται βόδι. Η προσθήκη «[...] ες Κο[νι]σαλον, που εξάλλου πρέπει να γίνει κατανοητή ως τοπωνύμιο του τόπου όπου ασκούνταν λατρεία του Ηρακλή, αλλά Κονίσαλος είναι και το όνομα του πριαπικού δαίμονα και δηλώνει, ταυτόχρονα, φαλλικό χορό. Ο Nilsson θεώρησε τον όρο ως επίκληση του Ηρακλή, φανερώνοντας τον ιδιαίτερο ρόλο που είχε ο θεός στην Κω ως εξευμενιστής της γονιμότητας.

Αν παραδεχτούμε αυτό το ενδεχόμενο, η άμεση αναφορά στα δύο ιθυφαλικά ειδώλια στο μωσαϊκό, απεικονίζεται σε έντονη κίνηση, κρατώντας ένα ζευγάρι επικαλυπτόμενων ράβδων.

Η ερμηνεία που προτείνεται για τον πυρήνα των ψηφιδωτών της αυτοκρατορικής εποχής και τα ευρήματα που έγιναν με την επιγραφή που ορίζει την ίδρυση του ιερού του Ηρακλή Διομεδοντος στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ  προτείνουν λοιπόν την υπόθεση ότι, παρά το έντονο χρονολογικό χάσμα, η μνήμη των πολύ αρχαίων τελετουργικών πρακτικών που σχετίζονται με τη λατρεία του θεού έχει διατηρηθεί στα ψηφιδωτά. Η επιβίωση των τελετουργικών προγόνων μαρτυρείται από την άλλη πλευρά στην Κω στην αυτοκρατορική εποχή  (2ος αι. μ.Χ.), μια αρχαία λατρεία που ασκείται κατά την γιορτή της Ήρας στον αρχαίο δήμο των Ιππιωτών[Μαστιχάρι].

Είναι λοιπόν δυνατό να υποτεθεί ότι ο τόπος όπου κτίστηκε η αυτοκρατορική εποχή στοά, με τα ψηφιδωτά που εξετάστηκαν (πρώτο μισό 3ου αιώνα μ.Χ.), λαμβάνει χώρα στις πλευρές ενός ελληνιστικού παρεκκλησίου αφιερωμένου στον Ηρακλη (2ος αιώνας π.Χ.), είναι το ίδιο μέρος όπου, στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ, ο Διομήδων ίδρυσε το ιερό του Ηρακλή Διομέδόντειου με τα οικήματα που έχουμε στην κατοχή μας την εποχή της ανέγερσης του λιμανιού, μετά την επανίδρυση της πόλης το 366 π.Χ., στην περιοχή μεταξύ των τειχών της πόλης. 

Σήμερα τα ερείπια του Ιερού του Ηρακλή, στην συνοικία του λιμανιού της Κω.

Το Ιερό του Ηρακλή κατασκευάστηκε αργότερα στην ελληνιστική εποχή, με τραπεζοειδές ανάχωμα. Πάνω σε αυτό ακούμπησε και μια στοά από τραβερτίνη, η λεγόμενη,«ανατολική στοά» (4ος-3ος αιώνας π.Χ., 48,50 μ.), τα λείψανα της οποίας είναι αναγνωρίσιμα κάτω από την παλαιοχριστιανική βασιλική του Άη Γιώργη της «περιοχής του λιμανιού».

Τον 2ο αιώνα π.Χ  το προσκυνητάρι στο βάθρο ήταν χτισμένο πάνω στο ανάχωμα, προσανατολισμένο στα βόρεια όπως οι δύο δίδυμοι ναοί στο κοντινό ιερό της Αφροδίτης Πανδήμου και Πόντιας. 

Με βάση την τοποθεσία ο Morricone υποθέτει ότι άλλες δομές προϋπήρχαν στις Α, Ν, Δ πλευρές, εφόσον ερείπια παλαιότερης κατασκευής βρέθηκαν μάλιστα δυτικά τον 2ο-3ο αιώνα π.Χ.

Το οικόπεδο ανυψώθηκε στα Β στο ίδιο επίπεδο με το ανάχωμα, και χτίστηκε στοά στις τέσσερις πλευρές του παρεκκλησίου, με μια σειρά από δωμάτια που δεν επικοινωνούσαν, αλλά με στοά (κολώνες τραβερτίνη) στο παρεκκλήσι. από αυτά τα δύο δωμάτια προς τα Α είναι στρωμένα με μωσαϊκά , το άλλο προς τα Ν με το μωσαϊκό . Η ανατολική στοά υπέστη κάποιες ανακαινίσεις: οι τοιχοποιίες των δωματίων ανυψώθηκαν και κοσμήθηκαν με αγιογραφίες. Ο στυλοβάτης αποκαταστάθηκε με την παρεμβολή κυβόλιθων από μαύρο-μπλε μάρμαρο. οι κίονες από τραβερτίνη στο μπροστινό μέρος αντικαταστάθηκαν με κίονες cipollino με λευκές μαρμάρινες βάσεις και κιονόκρανα (που αποδίδονται στον 3ο αιώνα μ.Χ. για τεχνοτροπικούς λόγους). 

Σε μια επόμενη φάση, της οποίας το τέρμα ante quem χαρακτηρίζεται από τον σεισμό του 469, η στοά περιτοιχίστηκε. Στο Μεσαίωνα, ή στο τέλος της σύγχρονης εποχής, χτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου πάνω από το ιερό. Από τα ανασκαφικά δεδομένα προκύπτει λοιπόν ότι, μετά την επανίδρυση της πόλης, στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. στην περιοχή χτίστηκε μια στοά η οποία με διάφορες ανακαινίσεις συνέχισε να χρησιμοποιείται ακόμη και στην εποχή της αυτοκρατορίας (3ος αιώνα μ.Χ.), λείψανα άλλων κατασκευών που προϋπήρχαν του ελληνιστικού ιερού ανασκάφηκαν στα δυτικά του και υποτίθενται επίσης στα Ν και Α. 

Το ελληνιστικό ιερό αποδίδεται στη λατρεία του Ηρακλή με βάση ένα θραύσμα κολοσσιαίου αγάλματος που αναπαράγει μια λεοντή , που ανακαλύφθηκε στην περιοχή, και μιας επιγραφής (1ος αιώνας π.Χ.), μόναρχος Παρμενίσκος, που μιλάει για τον Ηρακλή Καλλίνικο,  στην οποία αναφέρεται το ιερό του Ηρακλή σε σχέση με τη θέση μεταξύ αυτού και τα νεωρια του ιερού της Αφροδίτης Πανδήμου και Πόντιας, όπου γυναίκες, είτε πολιτίδες, νόθοι, είτε παροικοι θυσίαζαν στη θεά μετά το γάμο. Η λατρεία του Ηρακλή Καλλινίκου  μαρτυρείται ωστόσο στην Κω ήδη από τον 3ο αιώνα π.Χ.

Σε αεροφωτογραφία-ταχυδρομική κάρτα τα ερείπια της Συνοικίας του Λιμανιού.

Με βάση αυτά τα νέα δεδομένα, εξακολουθούν να ισχύουν οι υποθέσεις ότι ο Διομήδων είχε ιδρύσει στον ίδιο χώρο, στα τέλη του 4ου αιώνα. π.Χ., η ιδιωτική λατρεία του Ηρακλή Διομεδόντειος και ότι οι τελετουργικές πρακτικές που καθιέρωσε τότε επιβίωσαν μέχρι την αυτοκρατορική εποχή; Πώς λοιπόν να εξηγηθεί η αλλαγή που επήλθε τόσο στην επίκληση όσο και στο καταστατικό του ιερού;

Καλλίνικος είναι μια από τις πιο διαδεδομένες αρχαίες επικλήσεις του Ηρακλή,  έχει πολλαπλές σημασίες: δηλώνει τον νικητή μιας μάχης αλλά και της καταπολέμησης του κακού ή μιας συμφοράς. Αυτή η τελευταία πτυχή αφορά, ειδικότερα, την προστασία που παρέχει ο Ηρακλής στην υγεία των ατόμων, που πιστοποιείται από την επιγραφή λεπτομέρεια του Ηρακλή αλλά διαμορφώνεται, όπως ειπώθηκε, στο όνομα του ιδρυτή.

Στην Κω εκτός από τον ιδρυτή της λατρείας του Ηρακλή Διομεδόντειος (τέλη 4ου αι. π.Χ.), ο οποίος αναθέτει το αξίωμα του ιερέα στον Διόδοτο (;) του ιερού και, στη συνέχεια, στον μεγαλύτερο από τους απογόνους του, γνωρίζουμε την ύπαρξη στην Κω , τέλος του 3ου αιώνα π.Χ., ενός Διομήδωνα, γιου του Διοδότου, στον οποίο υψώθηκε χάλκινο άγαλμα στο Ασκληπιείον, σύμφωνα με Höghammar, πρέπει να ταυτιστεί με εκείνον τον Διομήδωνα, γιο του Διοδότου, που αφιέρωσε ένα άγαλμα στον Αντίγονο Ντόσο στο ιερό. 

Είναι λοιπόν ένας σημαντικός χαρακτήρας, που ανήκει σε πλούσια οικογένεια, με πολιτικές συμπάθειες για τους Αντιγονίδες, χαρακτηριστικά που μοιράζονται δύο χαρακτήρες που αναφέρει ο Πολύβιος ως οι πιο επιφανείς υποστηρικτές του βασιλιά Περσέα στην Κω, οι αδελφοί Διομήδων και Ιππόκριτος. Σημειωτέον επίσης ότι στον κατάλογο των δικαιούχων συμμετοχής στο ιερό του ναού του Απόλλωνα της Αλάσαρνας υπάρχει ένας Διόδοτος, που ανήκει στη φυλή «Υλλείς, της οποίας τη λατρεία, θυμόμαστε, ήταν αυτή του Ηρακλή καθώς ο ημίθεος πιστεύεται ότι είναι ο πατέρας του Ύλλου, ενός από τους προγόνους της Μακεδονικής δυναστείας.Από αυτή την άποψη, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η λατρεία του Ηρακλή συνδέεται με τη μακεδονική δυναστεία από τον 4ο αιώνα. αιώνα π.Χ., όπως μαρτυρούν και τα νομισματικά ομοιώματα.

Τα δεδομένα που εξετάστηκαν λοιπόν εγείρουν την πιθανότητα οι απόγονοι του Διομήδωνα, μεταξύ των οποίων υπάρχουν και φιλομακεδόνες εκφραστές, συνέχισαν να ασκούν τα δικαιώματά τους στο προγονικό ιερό διατηρώντας εξέχουσα θέση μέχρι την ήττα του Περσέα, που συνέπεσε και με την παρακμή της περιουσίας τους.Σε αυτή την περίσταση οφείλεται ίσως ότι ο τόπος όπου στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ το ιερό του Ηρακλή είχε ιδρυθεί με ιδιωτική λατρεία, και όπου τον 2ο αιώνα π.Χ είχε χτιστεί ναός, έγινε το δημόσιο ιερό του Ηρακλή Καλλίνικου ο οποίος, όπως μαρτυρούν οι επιγραφές, πιθανότατα είχε ήδη λατρεία στο ιερό, συσκοτίζοντας με την παλιά επίκληση και τη μνήμη του κτήτορα. 

Αυτό θα μπορούσε εν μέρει να εξηγήσει την επιβίωση των αρχαίων τελετουργιών που τεκμηριώνονται από τα ψηφιδωτά, στη βάση των οποίων, την εποχή που δημιουργήθηκαν τα τελευταία (3ος αιώνας μ.Χ.), πρέπει επίσης να αναγνωριστεί η διαθήκη, ήδη επιβεβαιωμένη σε άλλες περιπτώσεις κατά μέρος των κυρίαρχων τάξεων, για να αναβιώσουν οι παλιοί τοπικοί μύθοι. 

Εξ ου και η λατρευτική σκηνή στην οποία ο Θεσσαλός και η Χαλκιόπη, ο γιος και η σύζυγος του ημίθεου στην Κω, και δύο συζύγους που προσφέρουν προσφέρουν, εμφανίζονται δίπλα στον Ηρακλή, εικόνες που θυμίζουν πολύ αρχαίες και φαινομενικά ακατανόητες τελετουργίες, αλλά ακόμα στη μόδα σε όλο τον κόσμο εποχή, η οποία παρέχει την αιτιολογία της. Σχετικά με τη συσχέτιση του Θρακιώτη τραγουδιστή με τη σκηνή της λατρείας του Ηρακλή  πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ο Ορφέας ήταν ο δάσκαλος του Ηρακλή, εκτός από αυτόν τον λεπτό δεσμό που ενώνει τους δύο χαρακτήρες και που επιπλέον δεν δικαιολογείται άμεσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο του ψηφιδωτού, είναι πιθανό ότι ο στόχος ήταν μάλλον η ενίσχυση της αποτροπαϊκής λειτουργίας που συνδέεται με τη μορφή του Θρακιώτη τραγουδιστή.

Ο Περσέας κατείχε κτήματα στην Κω, μια ελεύθερη πολιτεία, όπως μαρτυρείται από ανακάλυψη κοντά στην Καρδάμαινα. Πιθανώς αυτές οι κτήσεις αποτελούσαν κληρονομιά από την εποχή του Αντίγονου Μονόφθαλμου, όταν το νησί υποτάχθηκε στον Μακεδόνα βασιλιά[ M. Segre].Ένα διάδημο μαρμάρινο κεφάλι που σώζεται στο μουσείο της πόλης, που ταυτίζεται με ένα πορτρέτο του Περσέα, αποτελεί περαιτέρω απόδειξη της παρουσίας ενός  ευνοϊκού λόμπι για τον βασιλιά[ G. Neumann]. Όλα τα προαναφερθέντα επισημαίνονται στο «Mosaici di Cos (1900-1945)» το μνημειώδες έργο της  L.M. De Matteis.

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Mosaici di Cos (1900-1945)- L.M. De Matteis, 2004

2. Saia/ L.Morricone

3.https://inscriptions.packhum.org/text/322408?hs=21-28

4.Αη μου Γιώργη Βούθα μου

https://geogeodifhs.blogspot.com/2022/06/e-book.html

5.Συνοικία του Λιμανιού

https://geogeodifhs.blogspot.com/2019/08/blog-post_2.html

6.Εγκυκλοπαίδειες Βικιπαίδεια, Treccani, Britannica

7. Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ιερό του Ηρακλή: Μωσαϊκό με ιθυφαλικούς χαρακτήρες, θέα από τα δυτικά.

Ιερό του Ηρακλή: Λεπτομέρεια της σκηνής με τον Ορφέα να μαγεύει τα ζώα.

Ιερό του Ηρακλή:Μωσαϊκό με ψαρά.