Το Εκατόμπεδον του Μίκωνα

Εκατόμπεδον, μια απαρχαιωμένη εικαστική αναπαράσταση σύμφωνα με τον Theodor Wiegand, 1905.

Μια μυστηριώδης γκραβούρα μπορεί να απεικονίζει έναν αρχαϊκό ναό στην Ακρόπολη της Αθήνας.

 Μια γκραβούρα 2.000 ετών σε μαρμάρινη προεξοχή κοντά στη Βάρη Αττικής, μπορεί να δείχνει έναν αρχαϊκό ναό στην Ακρόπολη της Αθήνας. Μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο American Journal of Archaeology, υποδηλώνει ότι η γκραβούρα σκαλίστηκε από βοσκούς αιγοπροβάτων στην περιοχή του λόφου Barako κατά τον 6ο αιώνα π.Χ.

Η γκραβούρα ήταν σκαλισμένη σε εκτεθειμένο μαρμάρινο βράχο και δείχνει μια υπερυψωμένη όψη της πρόσοψης ενός κτηρίου ναού με τουλάχιστον πέντε κίονες. Γύρω από το κτίριο είναι μια επιγραφή στο παλιό αττικό αλφάβητο που γράφει: «τὸ εκατόμπεδον [–]Ε[–] Μίκωνος ⇄», που ερμηνεύεται ως «το Εκατόμπεδον» και δημιουργήθηκε από ένα άτομο με το όνομα «Μίκων».

Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης: «Ο όρος Ἑκατόμπεδον με τον οποίο ο Μίκων χαρακτήρισε τον σχεδιασμένο ναό είναι ένα ουδέτερο ουσιαστικό που προέρχεται από το επίθετο ἑκατόμπεδος (που σημαίνει «εκατό πόδια», που περιστασιακά αποδίδεται ως ἑκατόνπεδος ή ἑκατόμποδος). Αυτό το επίθετο εμφανίζεται πολλές φορές στο λογοτεχνικό αρχείο, που πρωτοεμφανίστηκε στην Ιλιάδα. Μπορεί να πληροί τις προϋποθέσεις για διάφορες δομές και χώρους». Σε θρησκευτικά πλαίσια, ο όρος μπορεί να αναφέρεται σε ιερές κατασκευές με μέσο μήκος 100 πόδια. Αρκετοί πρώιμοι ναοί με ταιριαστά μήκη είναι γνωστοί από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, τους οποίους οι αρχαιολόγοι μερικές φορές αποκαλούν «εκατόμπεδο».

Η Ακρόπολη των Αθηνών είναι το πιο αξιοσημείωτο πλαίσιο του ἑκατόμπεδου, όπου η λέξη έχει βρεθεί προηγουμένως σε επιγραφές του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. που απαριθμούν αντικείμενα που είναι αποθηκευμένα στην Ακρόπολη. Το ἑκατόμπεδο χρησιμοποιήθηκε πολύ πριν από την ανέγερση των περικλειανών κτηρίων (συμπεριλαμβανομένου του Παρθενώνα) κατά τη λεγόμενη Χρυσή Εποχή της Αθήνας (460–430 π.Χ.). 

«Οι επιγραφές καθιστούν σαφές ότι σε αυτόν τον χώρο βρισκόταν το κολοσσιαίο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς του Φειδία, του οποίου η βάση σώζεται στον ανατολικό θάλαμο του μεγάλου δωρικού ναού που χτίστηκε με υποκίνηση του Περικλή, γνωστού στις μεταγενέστερες πηγές ως Παρθενώνας. Ο ανατολικός θάλαμος έχει μήκος 29,87 m (101,5 αττικά πόδια) και έτσι αποτελεί μια σπάνια περίπτωση όπου ο όρος ἑκατόμπεδος σίγουρα περιγράφει το πραγματικό μήκος μιας κατασκευής», είπαν οι συγγραφείς της μελέτης.

Αν και η γκραβούρα στερείται τοπογραφικών ενδείξεων, οι συγγραφείς της μελέτης υποστηρίζουν ότι η Ακρόπολη είναι η πιο πιθανή τοποθεσία. Κι αυτό γιατί ο όρος ἑκατόμπεδος συνδέεται έντονα με μια συγκεκριμένη δομή στην Ακρόπολη τόσο στην Κλασική όσο και στην Αρχαϊκή περίοδο. Καμία άλλη αρχαϊκή δομή στον αρχαίο ελληνικό κόσμο δεν είναι γνωστή με αυτό το όνομα. Οι συγγραφείς εντόπισαν δύο δωρικούς ναούς στην Ακρόπολη που είναι άξιοι του ονόματος Εκατόμπεδον: ο λεγόμενος ναός του Bluebeard[χτισμένος στην Ακρόπολη των Αθηνών περίπου γνωστό από αρχιτεκτονικά και γλυπτικά θραύσματα, τα οποία περιλαμβάνουν τρικέφαλο], που χρονολογείται στυλιστικά στο 570–560 π.Χ., και ο ναός της Γιγαντομαχίας, που χρονολογείται στυλιστικά στο τελευταίο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ. 

«Πέρα από την αρχαιολογική του σημασία, η γκραβούρα του Μίκωνα  δείχνει ότι η αρχιτεκτονική εμφανιζόταν ανάμεσα στα όνειρα απόδρασης των βοσκών που φύλαγαν τα κοπάδια τους στο λόφο Barako. Το Εκατόμπεδον, που ίσως πρόσφατα είχε αναδυθεί από τον ιερό βράχο της Αθηνάς, ήταν μια φυσική πηγή δέους του Μίκωνα. Το σχέδιό του στέκεται τώρα ως η παλαιότερη γνωστή μαρτυρία θαυμασμού για την αρχιτεκτονική της Ακρόπολης - και ως το πρώτο από τα πολλά που θα έρθουν».

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα  heritagedaily.com

Mikon’s Hekatompedon: An Architectural Graffito from Attica. https://doi.org/10.1086/729771