Η αρχαία Ώνια

Το Καστρί στον όρμο της Κεφάλου, απέναντι του χωρίς ξενοδοχεία, καταστήματα -η αρχαία και γεμάτη με μυστήρια γη της Ώνιας, στις 21 Μαΐου 1968.

Υπάρχουν πράγματα γνωστά, υπάρχουν πράγματα άγνωστα και ενδιάμεσα τους βρίσκονται οι πόρτες της αντίληψης... Μερικές φορές οι καλύτερες περιπέτειες μπορούν να βρεθούν εκεί που δεν τις περιμένεις.Μπορεί να είναι ένα στενό κομμάτι εδάφους, αλλά έχει ιστορίες να πει.

Τον αρχαίο Δήμο του Ισθμού της Κεφάλου μελέτησε ο Giovanni Pugliese Carratelli [Νάπολη,  16 Απριλίου 1911 - Ρώμη, 12 Φεβρουαρίου 2010] ένας από τους μεγαλύτερους Ιταλούς ιστορικούς αρχαίας ιστορίας του 20ου αιώνα. Ωστόσο, αυτή η γη έχει πλούσια ιστορία που πάει πίσω- πριν ακόμη φτάσουν οι Ηρακλειδείς και οι Ασκληπιάδες στην Κεντρική και Δυτική Κω, στην Κέφαλο.

Στη μικρή παραλία απέναντι από το ακρωτήριο του Αγίου Στεφάνου είναι πρώτα ο Μία Λάκκος έπειτα η Ώνια, γράφεται επίσης ως Όν[ν]ια, με το ομώνυμο κρυφό μη ορατό ρήγμα, σε μια σημαντική τοποθεσία της Κεφάλου.

Για τον Ν.Ζάρακα το τοπωνύμιο έχει να κάνει με την Αγορά. Η παράδοση θέλει αυτή τη θέση ως την αρχαία πρωτεύουσα του νησιού. Για τον Μ.Παξινό Όνια με όμικρον ίσως είναι η αρχαία ηονία δηλαδή παράκτιος τόπος. Για τον Μ.Σκανδαλίδη μπορεί το τοπωνύμιο να  προέρχεται από το αρχαίο φυτωνύμιο ανωνίς του Διοσκορίδη, το θαμνοειδές παράκτιο βοϊδάγκαθο.

Ώνια είναι μια λέξη που έχει σχέση με τα ἀγοράσματα, τα ἀγώγιμα στην κλασική Ελλάδα. Ο Ευριπίδης τον 5ο αιώνα π.Χ σχετίζει τη λέξη με την «εμπολή», δηλαδή το εμπόρευμα, την πραμάτεια, στο έργο του «Κύκλωψ».

Η Κέφαλος τότε που είχε ναρκοθετηθεί από τους Γερμανούς ένα μέρος του Κάμπου. Φωτογραφία από το περιοδικό, The War Illustrated [τ.246/22-11-1946].

Την τοποθεσία είχαν ναρκοθετήσει οι Γερμανοί μετά την κατάληψη του νησιού. Λίγο έξω από το γεφύρι του δρόμου συνέβη μια αναπάντεχη τρομερή έκρηξη στο ναρκοθετημένο μέρος που άφησε πίσω του τουλάχιστον 6 θύματα. Η κατάληψη της Κεφάλου από τους Γερμανούς δεν έγινε ανώδυνα. Ένας ή δύο Κεφαλιανοί μου είπαν ότι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της κατάληψης του χωριού από διμοιρία Γερμανών αλεξιπτωτιστών.

Κάτω από την Ώνια οι λιγοστές μελέτες έχουν δείξει ελληνιστικορωμαικά και βυζαντινά όμως δεν ξέρουμε τι υπάρχει βαθύτερα, ούτε μπορούμε να υποθέσουμε κάτι χωρίς κάποια στοιχεία. 

Η Ώνια και τα τοπωνύμια του Όρμου της Κεφάλου.

Γνωρίζουμε τη λεγόμενη «μικρή βασιλική του νεκροταφείου» της πρώιμης βυζαντινής περιόδου που πρέπει να  καταστράφηκε το 554 μ.Χ. Όμως στην παλαιοβασιλική του Αγ.Στεφάνου υπήρχε αρχαίος σπουδαίος ναός,  ίσως του Απόλλωνα ή του Ποσειδώνα, κοντά όχι μακριά του πιθανώς υπήρχε ένας σημαντικός άγνωστος σε μας οικισμός. Αν υπήρξε η αρχαία Αγορά της πρώτης πρωτεύουσας του νησιού παραμένει άγνωστο, προς το παρόν θα μείνουμε με τα κελεύσματα της λαϊκής παράδοσης.

Ο Σώχωρος ο πεδινός χώρος βόρεια της Ώνιας οδηγεί στο εσωτερικό του χωριού, μου είπαν, από τα ανατολικά. Σημαίνει ο έσω χώρος, μήπως της Ώνιας; Κοντά είναι τα Μιάντα με ανώμαλο έδαφος που μπορεί να σημαίνει μιασμένα ίσως λόγω των βρώμικων νερών. Στη λαγκαδιά νότια του Καμαριού κάτω από το ύψωμα Φανάρι λέγεται ότι κατά τα αρχαία χρόνια υπήρχε λιμάνι προστατευόμενο λόγω του Ζηνιού, εκεί λένε ότι άραζαν πλοία για να μη διακρίνονται.  Όλα τα γύρω από τη γριφώδη και άγνωστη Ώνια, τοπωνύμια είναι προελληνιστικά.

Η Ώνια συναντάται πάνω σε πρόσφατες παράκτιες και αιολικές αποθέσεις ενώ μέρος της κείται πάνω σε εδάφη από τις ανωμειοκαινικές αρχαίες λίμνες που προϋπήρχαν της τεταρτογενούς ηφαιστειότητας της περιοχής. 

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Κώια-Ιακ.Ζαρράφτης

2.Τοπωνυμικά και ονοματικά της Ν.Κω-Μ.Σκανδαλίδης

3. Δάμος ο Κώιων

4. Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήρι Χελώνη

5. Παλιές φωτογραφίες της Κω/φβ