Η τελευταία λύση...

Ιταλική υδροφόρα NERA, μετέφερε νερό στο Λακκί της Λέρου από την Κω, τέλη της δεκαετίας του ΄20.

Η τελευταία λύση σε μία κρίση του νερού πριν από χρόνια ήταν η μεταφορά νερού, όμως τα πράγματα μπορεί να έχουν αλλάξει αλλά τα προβλήματα παραμένουν.

Διαβάζω στον ημερήσιο τύπο ότι σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, λόγω της εκδήλωσης φαινομένων λειψυδρίας, βρίσκεται πλέον η Λέρος από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας.Η έκτακτη ανάγκη έχει ισχύ για ένα μήνα.Η τωρινή δημοτική αρχή Λέρου επιρρίπτει την ευθύνη για την κατάσταση στην προηγούμενη δημοτική αρχή, καταγγέλλοντας ότι δεν προχώρησε σε συντήρηση των Μονάδων Αφαλάτωσης.

Το  πρόβλημα της λειψυδρίας θα απασχολήσει μελλοντικά μεγαλύτερο μέρος των νησιών μας λόγω μειωμένων βροχοπτώσεων, υπερκατανάλωσης, σπατάλης από ανημέρωτους σε κλιματικά θέματα φορείς-πολίτες και μιας πολιτείας που δεν της αρέσει να προλαμβάνει καταστάσεις.Μη έχοντας άλλη λύση η αφαλάτωση φαντάζει η μοναδική αλλά δεν είναι πανάκεια.

Η αφαλάτωση αποτελεί την τελευταία λύση σε τέτοιες καταστάσεις. Εδώ είναι τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του τελευταίου συνόρου στην κρίση του νερού.

Τα μειονεκτήματα των μονάδων αφαλάτωσης περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: Υψηλή κατανάλωση ενέργειας. Περιβαλλοντική επίπτωση. Το νερό δεν είναι ένας πόρος που απευθύνεται μόνο στους ανθρώπους. Η ποιότητα του νερού μπορεί να προκαλέσει ανησυχία εάν χρησιμοποιούνται χημικές μέθοδοι. Υψηλό κόστος εκ των προτέρων και συντήρησης. Δηλαδή ακριβότερο νερό για τις τοπικές κοινωνίες.

Είναι το αφαλατωμένο νερό ασφαλές για κατανάλωση; 

Υπάρχουν έρευνες που έχουν δείξει ότι δεν συνιστάται η μακροχρόνια κατανάλωση αφαλατωμένου νερού επειδή δεν περιέχει απαραίτητα μέταλλα ή άλατα και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία μπορούν να επηρεάσουν τα όργανά και τη λειτουργία των ιστών, των οστών και του ανοσοποιητικού συστήματος. 

Είναι πραγματικά τόσο εύκολο να χρησιμοποιήσετε το θαλασσινό νερό για να καλύψετε τις ανάγκες σε νερό ολόκληρων πόλεων και εθνών; 

Ποια είναι η ποιότητα, το ενεργειακό κόστος, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα; Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά σε μια λύση που χρησιμοποιείται ήδη ευρέως σε ορισμένες από τις άνυδρες χώρες του κόσμου.

Η έλλειψη νερού

Η αφαλάτωση είναι μια αμφιλεγόμενη τεχνική για την παροχή καθαρού νερού. Λαμβάνεται με απόσταξη ή αντίστροφη όσμωση.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ήταν σαφής σε  μια έκθεση  που συνέταξε η Unicef:  η κατάσταση του πόσιμου νερού  είναι κρίσιμη, με περίπου 2,2 δισεκατομμύρια ανθρώπους να στερούνται ασφαλούς πρόσβασης σε αυτόν τον πολύτιμο πόρο. Η ανησυχία αυξάνεται όταν εξετάζονται οι μελλοντικές προβλέψεις, λόγω της συνεχιζόμενης ερημοποίησης τεράστιων περιοχών του πλανήτη και των επακόλουθων κινδύνων για την υγεία, την υγιεινή και τα τρόφιμα για πολλούς πληθυσμούς, οι οποίοι αναγκάζονται ολοένα και περισσότερο να μεταναστεύσουν.

Η ατζέντα του ΟΗΕ για το 2030, που γράφτηκε το 2015, έθεσε τη διαθεσιμότητα καθαρού, πόσιμου νερού στο «νούμερο 6» στις προτεραιότητές του, σήμερα πιθανότατα θα ανέβαινε γρήγορα στις τάξεις στο νούμερο 1.

Ήδη από το 1995, ο Ismail Serageldin, πρώην αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, είχε προβλέψει ότι  οι πόλεμοι του 21ου αιώνα δεν θα γίνονται πλέον για το πετρέλαιο, αλλά για το νερό. Ο «μπλε χρυσός», όπως καλείται να τονίσει πόσο πολύτιμος είναι, είναι ήδη η αιτία συγκρούσεων, ειδικά στην Αφρική, οι αριθμοί της οποίας μόνο αυξάνονται.

Αυτό το ζήτημα αρχίζει να επηρεάζει άμεσα και τις δυτικές χώρες και κυρίως τα νησιά μας . 

Το 27% της ηπειρωτικής επικράτειας στην Ευρώπη θεωρείται πλέον ότι βρίσκεται στην κόκκινη ζώνη «συναγερμού» και το 22% στην πορτοκαλί ζώνη, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ξηρασίας (EDO). Για την Greenpeace,  η Ιταλία  βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο και βρίσκεται στην 44η θέση. Το 2022-23, είδαμε μόνοι μας τι σημαίνει αυτό: οι βροχερές μέρες ήταν πολύ κάτω από το μέσο όρο και αυτό προκάλεσε προβλήματα στη γεωργία. Μόνο το 2020, η λίμνη Ματζόρε κατέγραψε το 90% της πλήρωσης της λεκάνης και τους πρώτους μήνες του 2023 έφτασε σε κορυφές 18,7%. Όταν η βροχή επέστρεψε σε αφθονία, τα εδάφη μπόρεσαν να απορροφήσουν μόνο ένα κλάσμα του νερού, με αποτέλεσμα να σημειωθούν έντονες πλημμύρες σε αρκετές περιοχές της χώρας. Αυτή η κρίσιμη κατάσταση είναι βέβαιο ότι θα ενταθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής, πολλοί ειδικοί σκέφτονται στρατηγικές προσαρμογής και λύσεις στην κατάσταση. 

Μια τεχνική από άνυδρες χώρες

Μία από τις πιο πολυσυζητημένες λύσεις είναι  οι αφαλατωτές,  μηχανές που εξάγουν αλάτι από το θαλασσινό νερό και, μετά από κάποια επεξεργασία, μπορούν να λάβουν νερό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη γεωργία. Αυτή η τεχνική χρησιμοποιείται ήδη σε 183 χώρες, αλλά το  70% του αφαλατωμένου νερού παράγεται στο Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα , περιοχές με πανάρχαια προβλήματα νερού. Η χρήση αυτής της πρακτικής αυξάνεται επίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικά στην Καλιφόρνια, όπου υπάρχει έντονη ξηρασία εδώ και αρκετά χρόνια.

Πώς λειτουργούν οι αφαλατωτές;  

Υπάρχουν δύο διαφορετικές τεχνικές. Η πρώτη είναι η χρήση του κανονικού κύκλου του νερού: το νερό θερμαίνεται και μετατρέπεται σε  υδρατμούς , στη συνέχεια επιστρέφει σε υγρή κατάσταση, διαχωρίζεται από το αλάτι. Το δεύτερο χρησιμοποιεί  αντίστροφη όσμωση . Το νερό περνά μέσα από μια μεμβράνη τόσο λεπτή που μπορούν να περάσουν μόρια H2O (νερό), αλλά όχι μόρια NaCl (αλάτι).

Οι αφαλατωτές φαίνονται ιδανική λύση, το θαλασσινό νερό δεν είναι ελλιπές, αντίθετα θα αυξηθεί λόγω της τήξης των παγετώνων. Αλλά εκτός από τα «υπέρ», υπάρχουν και πολλά «μειονεκτήματα».

Η άλλη όψη του νομίσματος

Και οι δύο μέθοδοι απαιτούν μεγάλες  ποσότητες ενέργειας . Οι χώρες που χρησιμοποιούν περισσότερο σήμερα αφαλατωτές η αναγκαία ενέργεια πηγάζει από ορυκτές πηγές, ιδίως πετρέλαιο. Αυτό, αφενός, δημιουργεί μεγάλα  προβλήματα ρύπανσης  , τονίζοντας περαιτέρω τα φαινόμενα πίσω από την κλιματική αλλαγή, και αφετέρου αυξάνει την  τιμή του νερού  ανά κυβικό μέτρο τόσο πολύ που καθίσταται αντιοικονομική. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ο αντίκτυπος στο  θαλάσσιο οικοσύστημα , καθώς τα μηχανήματα απόσυρσης νερού συλλέγουν επίσης πολλά ψάρια, μαλακόστρακα και μικροοργανισμούς, διαταράσσοντας την τροφική αλυσίδα και το τοπικό οικοσύστημα. 

Ένα άλλο θέμα αφορά τους αφαλατωτές όσμωσης: ως αποτέλεσμα της χρήσης τους, εναποτίθεται πάγος αλατιού στη μεμβράνη και για τον καθαρισμό της απαιτούνται διάφορα  χημικά  και αμμωνία, τα οποία είναι τοξικά εάν διασκορπιστούν στο νερό.

Οι τεχνικές και επιστημονικές πρόοδοι μπορούν να καταστήσουν τους αφαλατωτές πιο αποτελεσματικούς και, συνεπώς, πιο αποδοτικούς στη χρήση τους. Το κόστος του νερού/m³ μειώνονταν πριν αυξηθεί λόγω της αύξησης των  τιμών των εμπορευμάτων  με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Μέχρι σήμερα, το αφαλατωμένο νερό κοστίζει δύο έως τρία ευρώ ανά κυβικό μέτρο, στα οποία πρέπει να προστεθούν οι τιμές μεταφοράς,  αριθμός που εξακολουθεί να μην είναι βιώσιμος για τη γεωργία .

Ενίσχυση της υπάρχουσας υποδομής, αποφυγή σπατάλης και τεχνητός εμπλουτισμός

Η κύρια και πιο άμεση λύση για την αντιμετώπιση του προβλήματος του νερού, τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες, δεν είναι η θεραπεία, αλλά η πρόληψη. 

Είναι πράγματι απαραίτητο να  καταστεί το σύστημα ύδρευσης πιο αποτελεσματικό,να μειωθεί η σπατάλη και να προωθηθούν δράσεις εμπλουτισμού των υπόγειων υδάτων- μία μέθοδος όχι με μεγάλο κόστος.

Υπολογίζεται ότι στην Ιταλία περίπου  το 42% του συνολικού νερού  που αποσύρεται  σπαταλιέται , μιλάμε για 3,4 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, 156 λίτρα την ημέρα ανά κάτοικο, κάτι τεράστιο. Η σπατάλη προέρχεται από την  αναποτελεσματικότητα της υποδομής , η οποία είναι παλιά και ασυντήρητη. Σε αυτό  πρέπει να προστεθούν οι κακές συνήθειες στην καθημερινή ζωή για λογαριασμό των πολιτών, που οδηγούν σε σπατάλη και αναποτελεσματικότητα και η έλλειψη γνώσεων σε ήπιους λυσιτελείς υδρογεωλογικούς μηχανισμούς που εφαρμόζονται εδώ και χιλιάδες χρόνια. 

Τα καλά νέα είναι ότι  η συνειδητοποίηση  του προβλήματος αυξάνεται, με το 67,4% των ερωτηθέντων από το Istat να ισχυρίζονται ότι δίνουν προσοχή στην αλόγιστη σπατάλη. Όπως συμβαίνει συχνά, οι συνήθειες των ατόμων μπορούν να κάνουν τη διαφορά, αλλά μόνο σε κάποιο βαθμό, εάν δεν υποστηρίζονται από τις ενέργειες των υπευθύνων χάραξης πολιτικής και των τοπικών αρχών που πρέπει να γίνουν πιο αυστηρές, σοβαρές και όχι να χαϊδεύουν ψηφοφόρους. 

Γεωδίφης με πληροφορίες από USGS,Infra Journal , Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το Πρώτο Θέμα.

https://www.protothema.gr/greece/article/1513867/leros-kiruhthike-se-katastasi-ektaktis-anagis/