Η σικελική Κέφαλος
«Τόσο χαρούμενο το ταξίδι και πήγαινε με το μέρος μου» Syd Barrett,Pink Floyd.
Είναι από τα πιο όμορφα χωριά της Ιταλίας. Όταν την πρωτοείδα πριν από πολλά χρόνια για κάποιο λόγο μου θύμισε τη δικιά μας Κέφαλο με το Ζηνί το βουνό του Δία, να περιβάλλεται ανατολικά από ένα βραχώδες κάμπο -Καμάρι γεμάτο με κτίσματα.
Πίσω από την πόλη υπάρχει ένας απότομος βράχος που ονομάζεται Rocca di Cefalù. Ο Βράχος της Cefalù σε αντίθεση με το ημιηφαιστειακό Ζηνί είναι μία ασβεστολιθική εξοχή 270 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, από μεσοζωϊκούς-τριτογενείς γεωλογικούς σχηματισμούς, υπολείμματα μιας αρχαίας ανθρακικής πλατφόρμας. Βόρεια της είναι τα ηφαίστεια των Αιολίδων Νήσων που φαίνονται όπως ακριβώς τα ηφαίστεια του Νοτιοανατολικού Αιγαίου από την Κέφαλο.
Για τον επιγραφολόγο W.Paton το όνομα της Αστυπάλαιας της Κω είναι φοινικική λέξη που δόθηκε σε τοποθεσίες οι οποίες σήμερα ονομάζονται Κέφαλος, Κεφαλά ή Κεφαλούχα. Εγώ θα έλεγα ότι είναι μια προϊστορική Κέφαλος με ελληνικότατη λέξη που καθιερώθηκε από τους πρώτους κατοίκους οι οποίοι κατά κάποιο άγνωστο λόγο, είχαν σχέση με τον αρχαίο πολιτισμό της Κω.
Ο ελληνικός μύθος του Δάφνη
Όχι μόνο τα τοπία και η φύση, είναι και η ιστορία που κρύβεται πίσω από το Rocca di Cefalù που κατακτά τις ψυχές των πιο ρομαντικών. Ο σχηματισμός του βράχου, άκουσα ότι συνδέεται με τον αρχαίο ελληνικό μύθο του Δάφνη, ενός βοσκού ημίθεου που θεωρείται ο εφευρέτης του βουκολικού τραγουδιού. Δάφνη ως τοπωνύμιο υπάρχει στην Κέφαλο της Κω, ενώ το νησί φημίζεται για τον βουκολικό πολιτισμό και ιστορία του.
Σύμφωνα με το μύθο, ο όμορφος Δάφνης, στα πόδια της οποίου έπεσαν όλα τα κορίτσια, ερωτεύτηκε τη νύμφη Εχεμείδη, κόρη της Ήρας[Juno] σύζυγος του Δία, θεά των γυναικών και του γάμου, οπότε την παντρεύτηκε, ορκίζοντάς της πίστη. Η υπόσχεση, ωστόσο, αθετήθηκε όταν η βασίλισσα Κλιφίνη ερωτεύτηκε τον Δάφνη και, κατά τη διάρκεια ενός γλεντιού, τον κατέπληξε με ένα ισχυρό αφροδισιακό, οδηγώντας τον να διαπράξει την προδοσία. Από θυμό γεμάτη, η μητέρα του Εχεμείδη τον τιμώρησε τυφλώνοντάς τον και καταδικάζοντάς τον σε απόγνωση. Αφού περιπλανήθηκε στην ύπαιθρο της Σικελίας τραγουδώντας λυπημένα τραγούδια, ο Δάφνης αποφάσισε να αυτοκτονήσει πέφτοντας από γκρεμό. Κινούμενος από οίκτο, ο πατέρας του Ερμής τον μεταμόρφωσε στον εντυπωσιακό γκρεμό, για να μείνει η ψυχή του για πάντα ζωντανή χωμένη στον βράχο.
Ο ναός μιας αρχαίας θεότητας
Το όνομα «Ναός της Νταϊάνας», της Αρτέμιδος, όπως τον λένε σήμερα οι κάτοικοι της Cefalù είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα μιας παράδοσης αιώνων: ο ναός ήταν πάντα γνωστός με αυτόν τον τρόπο. Η πραγματική λατρεία για την Νταϊάνα, ωστόσο, δεν έχει αποδειχθεί ποτέ. Θα μπορούσε να έχει σχέση με τον Νέμειο Δία που τιμούσαν οι Κεφαλιανοί.
Ναός της Diana στο Cefalù: μεταξύ ιερού και βέβηλου, το αιώνιο μυστήριο.
Ο ναός βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του βράχου και είναι προσβάσιμη μέσω της στενής διαδρομής Salita Saraceni, των Σαρρακηνών ένα τοπωνύμιο που επίσης συναντάται στην Κέφαλο, δυτικά του Ζηνιού, κάτω από τη Σπηλιά της Άσπρης Πέτρας ένα προιστορικό τόπο λατρείας των Κεφαλιανών.
Μεταξύ του ιερού και του μυθολογικού, που εξακολουθεί να καλύπτεται εν μέρει από μυστήριο, ο Ναός της Νταϊάνας είναι ένα από εκείνα τα μέρη όπου όλα μοιάζουν να έχουν μείνει αιωρούμενα και που, για αυτόν τον λόγο, αξίζει να συμπεριληφθεί στη λίστα με το τι πρέπει να δείτε στο Cefalù. Βρίσκεται στην καρδιά της Rocca di Cefalù, στα μισά του δρόμου μεταξύ του κέντρου της πόλης και της κορυφής του βράχου, είναι μια μεγαλιθική κατασκευή που χρονολογείται από τον 9ο αιώνα π.Χ. η οποία όμως, σύμφωνα με όσα προέκυψαν από πολυάριθμες μελέτες και αρχαιολογικές έρευνες, χτίστηκε σε διαφορετικές περιόδους. Το παλαιότερο τμήμα αντιπροσωπεύεται από τη στέρνα, σκαμμένη στο βράχο και κλειστή από μεγάλες πέτρινες πλάκες, οι τελευταίες στηρίζονται στις άκρες και σε επιστύλιο που στηρίζεται σε μια κεντρική στήλη κυλινδρικών ογκόλιθων. Η πρόσοψη, εν μέρει σκιαγραφημένη, και μεγάλο μέρος της δομής του ναού της Ντιάνας, χτίστηκε γύρω στον 5ο αιώνα π.Χ. με μεγάλους λιθόπλινθους ακανόνιστου σχήματος, ενώ το πάνω μέρος, που περιλαμβάνει το επιστύλιο και τις τάπες, φαίνεται να χρονολογείται στο 2ος αιώνα π.Χ και διαφέρει από τα υπόλοιπα λόγω της χρήσης καλά τετραγωνισμένων λίθων.
Η λειτουργία που είχε ο Ναός με τα χρόνια είναι ένα από τα ερωτήματα που δεν έχουν ακόμη επιλυθεί και αυτό σήμαινε ότι το κτίριο περιβαλλόταν από μια αύρα μυστηρίου για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πολλοί αναρωτήθηκαν σε τι χρησιμεύει και ποιες δραστηριότητες πραγματοποιούνταν στο εσωτερικό του, αφού η τοποθεσία του μακριά από το κέντρο της πόλης υποδηλώνει διαφορετική χρήση από έναν τόπο λατρείας. Μερικές μελέτες του αποδίδουν τη λειτουργία του βασιλικού παλατιού των πρώτων βασιλέων του αρχαίου Κεφαλοειδίου, ενώ άλλες το προσδιορίζουν ως φρούριο-ιερό αφιερωμένο στη λατρεία των παγανιστικών θεοτήτων που συνδέονται με τα νερά, επομένως η παρουσία της στέρνας δικαιολογείται, ενώ η δεσπόζουσα θέση του στην κορυφή του γκρεμού αποδείχτηκε στρατηγική για την άμυνα της πόλης. Η παρουσία δύο μικρών εκκλησιών - η μία μέσα και η άλλη πάνω από τον Ναό - δεν αφήνει καμία αμφιβολία για το γεγονός ότι το κτίριο χρησιμοποιήθηκε για θρησκευτικούς σκοπούς.
Δεν ήταν εύκολο για τους αρχαιολόγους να εντοπίσουν την ακριβή χρονολόγηση αυτής της συναρπαστικής κατασκευής ακριβώς επειδή είναι δύσκολο να ανακατασκευαστεί ιστορικά.
Μάλλον, λόγω της ιστορικής και γεωγραφικής του θέσης, οι μελετητές τείνουν περισσότερο να πιστεύουν ότι αποτελεί τμήμα του φρουρίου του Κεφαλοειδίου, που χτίστηκε τον 2ο αιώνα π.Χ. Πιθανολογείται λοιπόν ότι επρόκειτο για φρούριο-ιερό, όπου ασκούσαν λατρεία συνδεδεμένη με τα νερά, επιβεβαιωμένη από τη δεξαμενή, αλλά και για αμυντικούς λόγους λόγω θέσης. Τη θρησκευτική λειτουργία επιβεβαιώνουν και τα δύο εκκλησάκια που χτίστηκαν μέσα και πάνω από το ναό κατά τη βυζαντινή κυριαρχία. Ακόμα και σήμερα παραμένει ορατή μια αψίδα των δύο εκκλησιών, καθώς και ένα καλό μέρος των τοίχων του Ναού, η στέρνα με τους μεγάλους πεσσούς γύρω της, στρατώνες, παρεκκλήσια, αποθήκες και φούρνοι.
Κεφαλοίδιον
Το Cefalù είναι ένα αρχαίο ψαροχώρι σχεδόν ακριβώς στα μισά του δρόμου κατά μήκος της βόρειας ακτής της Σικελίας και δεν είναι τυχαίο που πολλοί κινηματογραφιστές έχουν χρησιμοποιήσει την πόλη ως τοποθεσία.
Την Cifalù των Σικελών, έτυχε να επισκεφθώ τέλη της δεκαετίας του ΄80 στην Τυρρηνική ακτή της Σικελίας σε μια θάλασσα ηφαιστείων γεμάτη θρύλους και παραδόσεις αρχαιοελληνικές.
Είναι το γνωστό Κεφαλοίδιον των αρχαίων Ελλήνων, σήμερα μια πόλη και δήμος στην ιταλική μητροπολιτική πόλη του Παλέρμο, από την οποία απέχει περίπου 70χλμ. Με πληθυσμό λιγότερο από 14.000 κατοίκους, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα τουριστικά αξιοθέατα της περιοχής με εκατομμύρια φιλοξενούμενους από όλο τον κόσμο.
Ονομάστηκε από Έλληνες Κεφαλοίδιον ή Κεφαλοειδής (Κεφαλοιδίς) λένε οι ιταλικοί οδηγοί. Αυτά λατινοποιήθηκαν ως Cephaloedium και Cephaloedis.Υπό αραβική κυριαρχία, ήταν γνωστό ως Gaflūdī.
Κάτω από την Καρχηδονιακή κυριαρχία, ήταν γνωστό ως «Ακρωτήριο Μιλκάρτ» μία θεότητα που ταυτίζεται ή και παραλληλίζεται με τον Ηρακλή.
Η σικελική πόλη έμαθα ότι ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ, από Έλληνες ως Κεφαλοΐδιον, προφανώς προερχόμενο από έναν ψηλό και απόκρημνο βράχο, σχηματίζοντας ένα ακρωτήρι- κεφαλή, που προεξέχει στη θάλασσα.
Παρά την ελληνική προέλευση του ονόματός του, δεν υπάρχει καμία αναφορά του στα έργα του Θουκυδίδη, ο οποίος λέει ότι η Χίμαιρα ήταν η μόνη ελληνική αποικία σε αυτή την ακτή του νησιού.
Είναι πιθανό ότι το Κεφαλόειδιο ήταν εκείνη την εποχή απλώς ένα φρούριο της Μεγάλης Ελλάδας που ανήκε στους Ιμεραίους και μπορεί να είχε κατοικηθεί από πρόσφυγες μετά την καταστροφή της Χίμαιρας, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν δίπλα στους γηγενείς Σικελούς.
Το όνομά του εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ιστορία την εποχή της καρχηδονιακής εκστρατείας υπό τον Ίμίλκωνα, το 396 π.Χ., όταν αυτός ο στρατηγός σύναψε μια συνθήκη με τους Ιμεραίους και τους κατοίκους του Κεφαλοειδίου.
Αλλά μετά την ήττα του καρχηδονιακού οπλισμού, ο Διονύσιος ο Πρεσβύτερος έγινε κύριος του Κεφαλοειδίου.
Σε μεταγενέστερη περίοδο ήταν και πάλι ανεξάρτητη, αλλά προφανώς με φιλικούς όρους με τους Καρχηδονίους. Δέχτηκε επίθεση και καταλήφθηκε από τον Αγαθοκλή, 307 π.Χ.
Στον Πρώτο Πουνικό Πόλεμο, μειώθηκε από τον ρωμαϊκό στόλο υπό τον Aulus Atilius Calatinus και τον Scipio Nasica, 254 π.Χ., αλλά με προδοσία και όχι με τη δύναμη των όπλων.
Ο Κικέρων μιλά για αυτήν ως φαινομενικά μια ακμάζουσα πόλη, που απολαμβάνει πλήρη προνόμια. Ήταν, στην εποχή του, ένας από τους civitates decumanae που πλήρωναν τα δέκατα του καλαμποκιού τους σε είδος στο ρωμαϊκό κράτος και υπέφεραν σοβαρά από τις καταπιέσεις του Gaius Verres.
Έκοψε και νομίσματα. Δεν υπάρχει μεταγενέστερη αναφορά της στην ιστορία, αλλά παρατηρείται μεταξύ των πόλεων της Σικελίας από τους γεωγράφους Στράβωνα, Πλίνιο και Πτολεμαίο, και σε μεταγενέστερη περίοδο το όνομά της απαντά ακόμα στα δρομολόγια.
Αρχαίοι Κώοι στην Σικελία;
Η Κέφαλος της Κω απέχει 1151.09 χλμ ή 621.54 ναυτικά μίλια από τη ιταλική Cefalù. Θα μπορούσε να έχει σχέση με τον πρώτο οικισμό και την ίδρυση του στη βόρεια Σικελία ή ακόμη να είναι μία σύμπτωση.
Όμως, υπάρχουν ιστορικές αναφορές για σχέσεις των Κώων με την Νότια Ιταλία και Σικελία. Η σχέση με την Cefalù μπορεί να προέκυψε μέσα από αυτές ξεκινώντας από τον Α' ελληνικό αποικισμό που συνέβη από τα μέσα του 11ου έως τα τέλη του 9ου αιώνα π.Χ ή ακόμη πολύ νωρίτερα μετά την αποίκηση των Κώων και την ίδρυση της Έλπιας.
Οι Κώοι συμμετείχαν σε ίδρυση ελληνικών αποικιών και κατά τον Β΄ αποικισμό υπό την αιγίδα κυρίως των Ροδίων. Κώοι πήραν μέρος στον αποικισμό της αρχαίας Γέλας ενώ υπήρξαν συνοικιστές και της γειτονικής Καμάρινας στη Σικελία, κατά την επανίδρυσή της τον 4ο -3ο αιώνα π.Χ Πιθανόν αυτή η κίνηση τους να σχετίζεται με οικονομικά, κοινωνικά προβλήματα ή ακόμη με την καταστροφή της αρχαίας Μεροπίδας Κω γύρω στο 411 π.Χ από μέγιστο σεισμό και την μετοίκηση του 366 π.Χ.
Επιπλέον ο Κάδμος ο Κώος μετά το 494 π.Χ φέρεται να αποίκισε την Ζάγκλη η οποία αργότερα μετονομάστηκε Μεσσήνη , ένα όνομα που διατηρεί μέχρι τις μέρες μας, η τρίτη μεγαλύτερη πόλη στο νησί της Σικελίας και η 13η μεγαλύτερη πόλη της Ιταλίας, με πληθυσμό άνω των 218.000 κατοίκων.
Τέλος και ο μεγάλος ποιητής από την Κέφαλο, ο Επίχαρμος έζησε στις Συρακούσες της Σικελίας τον 5ο αιώνα π.Χ. Επίσης και ο Θεόκριτος ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της Ελληνιστικής εποχής, πρωτοπόρος της βουκολικής ποίησης που φέρεται από κάποιους να έχει γεννηθεί στην Κω, έζησε στην Σικελία τον 4ο αιώνα π.Χ.
Γεωδίφης
Πηγές:
1. Britannica, Treccani, Βικιπαίδεια
2. Δήμος Cefalù
3. Παιδί της Ρέας, τριλογία
4. Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη
5.https://cefalu.it/magazine/il-misterioso-tempio-di-diana-a-cefalu/
6. https://www.visitcefalu.com/la-rocca-di-cefalu/
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Αίτνα και Cefalu.
