Ανταγόρας ο Αστυπαλαιεύς;

«Όσο μακριά και αν τρέξεις, όσο γρήγορα και αν πας, το θηρίο θα ακολουθήσει. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξεφύγει από τη μοίρα του», μάντης Αμφιάραος.

«Αντ-αγόρας» σημαίνει αυτός που αγοράζει κάτι από την πώληση άλλου πράγματος.Λίγη τροφή για σκέψη για τον χαμένο, άγνωστο κόσμο της αρχαίας Αστυπάλαιας της Κω.

Το όνομα Ανταγόρας είναι προομηρικό, απαντά σε διάφορες περιοχές της χώρας μας. Όμως ο πρώτος γνωστός Ανταγόρας  της ιστορίας ήταν από την Κω και πιθανώς καταγόταν από την πρώτη πρωτεύουσα του νησιού.

Ο πρώτος Ανταγόρας

«Οι Κεφαλιανοί μέχρι σήμερα διακρίνονται για τη σωματική τους ρώμη» είχε επισημάνει ο αείμνηστος δάσκαλος Ν.Ζάρακας και δεν έχει άδικο.

Όταν ο Άρης προσπάθησε να εκδικηθεί τον Κύκνο, ο Ηρακλής τον νίκησε, με τη βοήθεια της Αθηνάς. Η Δηιάνειρα, συνειδητοποιώντας ότι η Ιόλη ήταν επικίνδυνος αντίπαλος, έστειλε στον Ηρακλή ένα ρούχο αλειμμένο με το αίμα του Νέσσου. Το αίμα αποδείχθηκε ισχυρό δηλητήριο και ο Ηρακλής πέθανε.

Με τον ημίθεο Ηρακλή ούτε οι θεοί μπόρεσαν να τα βάλουν, ενώ στο τέλος εξοντώθηκε από δηλητήριο της θνητής συζύγου του. Όμως κατά τη διάρκειά των άθλων του μόνος ένας βοσκός εύρωστος χωρίς τη βοήθειά κανενός θεού μπόρεσε να τον κατατροπώσει. Αυτός δεν ήταν άλλος από τον ντόπιο Ανταγόρα.

Από τις μικρές περιπέτειες του Ηρακλή, η επίσκεψή του στην Κω έχει λάβει σχετικά λίγη προσοχή σε ό,τι αφορά τον βοσκό.Έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στον ημίθεο, την προέλευση των διαφορετικών παραδόσεων και τη σύνδεση τους με τη δωρική ταυτότητα της Κω.Όμως αξίζει να εξεταστεί από άλλες προοπτικές που μόνο η γεωμυθολογία μπορεί να παρέχει.Η εστίαση εδώ εκτός από την Ιλιάδα επικεντρώνεται και στη μεταγενέστερη μυθογραφία.

Ο Ηρακλής ήταν από τους πιο βίαιους ήρωες, και οι ιστορίες του μπορεί να επικρίνουν ή να δικαιολογήσουν τη βία του. Η περιπέτειά του στην Κω άρχισε με τον χειρότερο τρόπο και δεν ήταν επιτυχημένη. Αν δεν τον βοηθούσαν ντόπιοι θα είχε ηττηθεί και οι εξελίξεις θα ήταν δυσάρεστες.

Ζήτησε ένα κριάρι και ο Ανταγόρας είπε ότι θα του το έδινε αν μπορούσε να τον νικήσει. Ο Ηρακλής πολέμησε με τον Ανταγόρα.

Διὰ τί παρὰ Κῴοις ὁ τοῦ Ἡρακλέους ἱερεὺς ἐν Ἀντιμαχείᾳ γυναικείαν ἐνδεδυμένος ἐσθῆτα καὶ τὴν κεφαλὴν ἀναδούμενος μίτρᾳ κατάρχεται τῆς θυσίας;Ἡρακλῆς ταῖς ἓξ ναυσὶν ἀπὸ Τροίας ἀναχθεὶς ἐχειμάσθη, καὶ τῶν νεῶν διαφθαρεισῶν μιᾷ μόνῃ πρὸς τὴν Κῶν ὑπὸ τοῦ πνεύματος ἐλαυνόμενος ἐξέπεσε κατὰ τὸν Λακητῆρα καλούμενον, οὐδὲν ἄλλο περισώσας ἢ τὰ ὅπλα καὶ τοὺς ἄνδρας. Ἐντυχὼν δὲ προβάτοις ᾔτει κριὸν ἕνα παρὰ τοῦ νέμοντος· ὁ δ´ ἄνθρωπος ἐκαλεῖτο μὲν Ἀνταγόρας, ἀκμάζων δὲ τῇ ῥώμῃ τοῦ σώματος ἐκέλευσεν αὑτῷ διαπαλαῖσαι τὸν Ἡερακλέα, κἂν καταβάλῃ, τὸν κριὸν φέρεσθαι. Καὶ συμπεσόντος αὐτῷ τοῦ Ἡρακλέους ἐς χεῖρας οἱ Μέροπες τῷ Ἀνταγόρᾳ παραβοηθοῦντες, οἱ δ´ Ἕλληνες τῷ Ἡρακλεῖ μάχην καρτερὰν συνῆψαν. Ἐν ᾗ λέγεται τῷ πλήθει καταπονούμεος ὁ Ἡρακλῆς καταφυγεῖν πρὸς γυναῖκα Θρᾷτταν καὶ διαλαθεῖν ἐσθῆτι γυναικείᾳ κατακρύψας ἑαυτόν. Ἐπεὶ δὲ τῶν Μερόπων αὖθις κρατήσας καὶ καθαρθεὶς ἐγάμει τὴν Χαλκιοπήν, ἀνέλαβε στολὴν ἀνθίνην. Διὸ θύει μὲν ὁ ἱερεὺς ὅπου τὴν μάχην συνέβη γενέσθαι, τὰς δὲ νύμφας οἱ γαμοῦντες δεξιοῦνται γυναικείαν στολὴν περιθέμενοι. Αίτια Ελληνικά [Πλούταρχος, 45-120 μ.Χ].

Όταν ο Ηρακλής έφυγε από την Τροία τα 6 πλοία του έπεσαν θύμα καταιγίδας ή ακόμη τσουνάμι ίσως από τη γειτονική ζώνη διάρρηξης της Αμοργού. Πέντε καταστράφηκαν, ενώ το 6o σώθηκε και έφτασε στην Κω, κοντά στο Ακρωτήριο Λακητήρα. Το πλήρωμα βγήκε στην ξηρά. Καθώς συναντά ένα κοπάδι, ο Ηρακλής ζητά από τον βοσκό ένα κριάρι. Αυτός όμως, ονόματι Ανταγόρας, σίγουρος για τη σωματική του δύναμη, προκαλεί τον ξένο σε αγώνα: αν κερδίσει, ο Ηρακλής θα μπορέσει να πάρει το ζώο μακριά. Μόλις αρχίζει ο αγώνας, οι Μέροπες έρχονται να βοηθήσουν τον Ανταγόρα και οι Έλληνες τον Ηρακλή. Ο αγώνας είναι βίαιος και αντίπαλοι είναι τόσοι πολλοί που ο Ηρακλής αναγκάζεται να φύγει προς τα ορεινά του νησιού . Αρχικά καταφεύγει σε μια Θρακιώτισσα και αργότερα δραπετεύει από τους διώκτες του με γυναικεία μεταμφίεση. Το γεγονός θα μείνει στην ιστορία της Κω και ο ερχομός του γενάρχη τους καθιερώνεται ως γιορτή: «Τα Ιερά τώ Ηρακλεί» τελούνταν στον αρχαίο Δήμο Αντιμαχιδών και σε άλλες περιοχές του νησιού.

Σχετικά με το Λακητήρα, είναι ένα αρχαίο ακρωτήριο της Δυτικής Κω. 

Δεν είναι η Χελώνη ούτε το Κρίκελλο όπως έχει αναφερθεί αλλά μια ευρύτερη περιοχή που περιλαμβάνει τον ορεινό όγκο που αρχίζει από το Κρίκελλο, το Ζηνί και τελειώνει μέσα στον Όρμο της Κεφάλου. Ο χώρος που ναυάγησε ο Ηρακλής είναι η Ακτή Ατσά του Κυπάρισσου ποταμού από την οποία φαίνεται η χαραματιά της Άκρας Λακητήρα. Όλη αυτή η περιοχή αποτελούσε μέρος της αρχαίας Αστυπάλαιας, όπου διεξάγεται η θρυλική μάχη του Ηρακλή με τον Ανταγόρα στα μέσα του 13ου αιώνα π.Χ. Αυτή η γη θα ονομαστεί αργότερα,  του Αντίμαχου, προς τιμή του γιου του Ηρακλή και ο Δήμος Αντιμαχιδών θα ιδρυθεί μεταγενεστέρα ,γύρω στον 12ο αιώνα π.Χ. 

Ως εκ τούτου ο βοσκός Ανταγόρας είναι Αστυπαλαιεύς, της πρώτης αρχαίας πόλης στο νησί της Κω την οποία πλέον κυβερνούν οι Μέροπες τη συγκεκριμένη περίοδο και οι οποίοι θα εξαπλωθούν μεταγενέστερα προς τα ανατολικά μετά από ένα μέγιστο σεισμό , ένα ακόμη επεισόδιο του ρήγματος Κω, γύρω στον 9ο αιώνα π.Χ όπου θα ιδρύσουν την περίφημη Κω Μεροπίδα.

Ανταγόρας της Μεροπίδας

Αμέσως αφότου οι Έλληνες κατέστρεψαν τους βαρβάρους στις Πλαταιές, μια γυναίκα, η οποία ήταν η παλλακίδα του Φαραντάτη, ενός Πέρση, γιου του Τεάσπη, έρημη από τον εχθρό, ήρθε κοντά τους. Αυτή, μαθαίνοντας ότι οι Πέρσες καταστράφηκαν και οι ότι οι Έλληνες είναι νικητές, στολίστηκε (όπως και οι συνοδοί της) με πολλά χρυσά στολίδια και τα πιο ωραία ρούχα που είχε, και κατεβαίνοντας έτσι από την άμαξα ήρθε στους Λακεδαιμόνιους ενώ βρίσκονταν ακόμη εν μέσω σφαγής. Όταν είδε τον Παυσανία, του οποίου το όνομα και τη χώρα είχε ακούσει συχνά, ήξερε ότι ήταν αυτός, και τον ικέτευσε πέφτοντας, σφίγγοντας τα γόνατά του:«Σώσε με,  βασιλιά της Σπάρτης, από τη σκλαβιά, γιατί με βοήθησες μέχρι τώρα, δίνοντας τέλος σε αυτούς τους ανθρώπους που δεν θεωρούν ιερό τίποτα από τους θεούς ή τις θεότητες. Είμαι εκ γενετής Κώα, κόρη του Ηγητορίδη, γιου του Ανταγόρα, ο Πέρσης με έπιασε με τη βία και με κράτησε αιχμάλωτη». «Κόπασε, κυρία», απάντησε ο Παυσανίας, «γιατί με παρακαλάτε, και επιπλέον, αν είστε πραγματικά η κόρη του Ηγητορίδη του Κώου, είναι ο στενότερος φίλος μου από όλους όσους κατοικούν σε αυτά τα εδάφη». Στη συνέχεια, την εμπιστεύτηκε σε όσους από τους έφορους ήταν παρόντες. Αργότερα την έστειλε στην Αίγινα, όπου και η ίδια επιθυμούσε να πάει. Αυτά γράφει ο Ηρόδοτος[A. D. Godley, Harvard University Press, 1920].

Αυτή η ιστορία ξετυλίγεται μετά το  479 π. Χ όχι στην Κω Αστυπάλαια αλλά σε μία νέα πόλη στην Κω Μεροπίδα πριν από τον σεισμό του 411 π.Χ . 

Ο Παυσανίας γιος του Κλεόμβροτου δεν έγινε ποτέ βασιλιάς. Διότι ενώ ήταν φύλακας του Πλειστάρχου, του γιου του Λεωνίδα, που ήταν παιδί όταν πέθανε ο πατέρας του, οδήγησε τους Λακεδαιμόνιους στις Πλαταιές και στη συνέχεια με τον στόλο τους στον Ελλήσποντο. Η κυρία, η οποία ήταν κόρη ενός διακεκριμένου άνδρα μεταξύ των Κώων, του Ηγητορίδη, του γιου του Ανταγόρα[ όχι από την Αστυπάλαια], και της απρόθυμης παλλακίδας ενός Πέρση, του Φαραντάτη, του γιου του Τεάσπη.[Παυσανίας, Περιγραφή της Ελλάδας].

Ανταγόρας  της Ρόδου

Γνωστός Ανταγόρας ,  ήταν ο Έλληνας αρχαίος ποιητής, γεννημένος στη Ρόδο περίπου το 270 π.Χ. Διακρίθηκε και για τη μαγειρική του. Ο Ανταγόρας έγραψε ένα θηβαϊκό έπος στην Πέλλα με [σωζόμενα] επιγράμματα. Ήταν επίσης ένας από τους δύο συνοδούς στην αυλή του Αντιγόνου Β' Γονατά, ηγεμόνα της Μακεδονίας. Είχε κάποια προσωπική επαφή στην εποχή του, με τον Φιλοκύδη [πιθανόν απεσταλμένο του Φαρνάβαζου, γιου του Αρτάβαζου] και ήταν γνωστός στον Ηγήσανδρο, αρχαίο Έλληνα ιστορικό και πολίτη των Δελφών. Ο Ανταγόρας περιγράφεται από τους σύγχρονους ως: ένας τρομερός τύπος ο οποίος επινόησε περίεργες λέξεις.

Οι προαναφερθέντες ήταν γνωστοί στον αρχαίο κόσμο με το όνομα Ανταγόρας. Υπήρξαν και άλλοι λιγότερο σπουδαίοι, όμως ο πιο ξακουστός Ανταγόρας αναφέρεται για πρώτη φορά στο νησί της Κω.

Οι Κώοι μετά από όλα αυτά τίμησαν τον πρώτο Ανταγόρα. Του αφιέρωσαν μετά την απελευθέρωση της Δωδεκάνησου την ονομασία αθλητικού σωματείου το 1952 και το όνομα μιας πλατείας όπου απαντά το γλυπτό με τον Ηρακλή, που σε καμία περίπτωση δεν αποτυπώνει την τρομερή σύγκρουση στην Αστυπάλαια, την πρώτη πρωτεύουσα του νησιού. 

Τραβάει την προσοχή με τους περιορισμούς που θέτει το γλυπτό, αλλά δεν προκαλεί την καρδιά, τα αισθήματα μου.Αδικεί τον Ανταγόρα κατά την ταπεινή άποψη μου, που με τον μοναδικό άθλο του νίκησε τον πιο δυνατό άνθρωπο στην ιστορία της Γης καθιερώνοντας από τότε την αληθοτιμή για τη σωματική ρώμη με τον ασυμβίβαστο, ανυπότακτο χαρακτήρα των Κεφαλιανών.

Γεωδίφης

 Πηγές:

1.Παιδί της Ρέας, τριλογία

2. Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη

3. Ο ιερός ποταμός και η Ανάληψη της Ράβδου

https://geogeodifhs.blogspot.com/2017/11/blog-post.html

περισσότερα,

https://lsj.gr/wiki/%E1%BC%88%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CF%8C%CF%81%CE%B1%CF%82

https://topostext.org/people/1984

https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0004%3Aentry%3Dantagoras

https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hdt.%209.76&lang=original

https://www.larousse.fr/encyclopedie/mythologie/Antagoras/189434

https://el.wikisource.org/wiki/%CE%91%CE%AF%CF%84%CE%B9%CE%B1_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC_(%CE%A0%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82)