Φύση και περιβάλλον, στα πλαίσια του 3ου Ράιχ. Πόσο πράσινοι ήταν οι Ναζί;

''Οι περιβαλλοντικές ιδέες, πολιτικές, και οι συνέπειες του ναζιστικού καθεστώτος θέτουν αμφιλεγόμενα ζητήματα που ζητούν από καιρό έγκυρες απαντήσεις''. - John McNeill, συγγραφέας ''Something New Under the Sun: An Environmental History of the Twentieth-Century World''(κάτι καινούργιο κάτω από τον ήλιο: Μια Περιβαλλοντική ιστορία του κόσμου του 20ου αιώνα).

Έρχεται ως κάτι σαν σοκ για τους περισσότερους ανθρώπους να μάθουν ότι ο ναζισμός που μεγάλωσε από το γερμανικό ρομαντικό κίνημα, τουλάχιστον αρχικά, είχε αγκαλιάσει μια ευρεία ποικιλία θέσεων που θεωρούνται με προοδευτική και περιβαλλοντική συνείδηση σήμερα.

Πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν ότι ο Χίτλερ ήταν χορτοφάγος, αλλά πόσοι γνωρίζουν ότι οι Ναζί είχαν εφαρμόσει την πιο αποτελεσματική αντικαπνιστική εκστρατεία προπαγάνδας ποτέ μέχρι τη δεκαετία του 1980; Πόσοι γνωρίζουν ότι οι νόμοι προστασίας και της διατήρησης της φύσης σε ισχύ κατά τις πρώτες ημέρες του καθεστώτος ήταν, από περιβαλλοντολογική άποψη, οι καλύτεροι στον κόσμο, και ότι - δεν είχαν να κάνουν με την ρατσιστική και εθνικιστική γλώσσα - παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό στα βιβλία μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι να επανασχεδιαστούν αρκετά πρόσφατα;

Πριν από την ανάληψη της πολιτικής εξουσίας, οι Ναζί ιδεολόγοι, όπως ο Heinrich Himmler , Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ , και Walther Darre συνδέονται με τις ιδέες της θεωρίας περί διανομής της γης και της διατήρησης της φύσης με αντι-σημιτικές , ρατσιστικές και μιλιταριστικές ιδέες. Χρησιμοποιώντας το δόγμα "Αίμα και έδαφος'', οι ναζιστές στοχαστές υποστήριξαν ότι οι Γερμανοί είχαν έναν ιδιαίτερο δεσμό με τον φυσικό κόσμο, το οποίο έπρεπε να προστατεύουν τόσο από τη βιομηχανική ρύπανση αλλά και από τις ''κατώτερες εθνοτικές ομάδες''. Οι ιδέες αυτές παρέμειναν στο ναζισμό, παρά την έμφαση σε μηχανικές και στρατιωτικές κινητοποιήσεις ,μετά το 1936.

Οι Ναζί πίστευαν ότι τα δάση πρέπει να υπάρχουν για πάντα. Στο όνομα της προστασίας του τοπίου απαγόρευαν πινακίδες καθ 'οδόν και επέβαλαν αυστηρές αισθητικές προδιαγραφές για νέες κατασκευές. Ασκούσαν τις δικτατορικές εξουσίες τους, απλώς καταπατώντας τα ιδιωτικά δικαιώματα ιδιοκτησίας στο όνομα "του γενικότερου καλού." Για όσους είναι εξοικειωμένοι με αυτή την ιστορία, υπάρχει μια αναπόφευκτη αντίφαση ανάμεσα σε αυτό που για πολλούς από εμάς είναι αυτοί οι αξιέπαινοι στόχοι και από την άλλη η τρομακτική συμπεριφορά του καθεστώτος σχεδόν σε κάθε άλλο τομέα.

Πώς θα μπορούσε ένα καθεστώς που διέπραξε γενοκτονίες σε πρωτοφανή κλίμακα και διεξήγαγε απεριόριστους και απρόκλητους πολέμους με επιθετικότητα και μοναδική διάθεση για κατάκτηση να έχει βάλει τόσο ψηλά την καλή διαβίωση των ζώων , των φυτών και την αρμονία του τοπίου; Και τι, αν μη τι άλλο, έχει αυτό να μας πει για την ''αγνότητα'' της σύγχρονης οικολογίας;

Οι Ναζί πίστευαν ότι τα δάση ποτέ δεν πρέπει να κόβονται, περιόρισαν τα καυσαέρια από τους κινητήρες των αυτοκινήτων, διατηρούσαν τις πηγές με νερό καθαρό από τοξικά ντάμπινγκ, και διατηρούσαν τους δρόμους και τους αυτοκινητόδρομους καθαρούς από σκουπίδια.

Ορισμένα στοιχεία του πρώιμου ναζισμού ήταν αυθεντικά ''πράσινα'', όμως η Γερμανία υποχώρησε αδυσώπητα στην τρομοκρατία και τον πόλεμο και αυτά τα στοιχεία σκοπίμως είχαν πλέον πάει στην άκρη. Ένας σημαντικός παράγοντας σε αυτό ήταν οι ανάγκες της πολεμικής μηχανής, αλλά ίσως ακόμα πιο σημαντική ήταν η συνεχής πίεση για να δικαιολογήσει τα πάντα σε ρατσιστική άποψη.

Το κλασικό έργο "Behemoth" από τον Franz Neumann, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1942, τεκμηριώνει για πρώτη φορά τον ''πολυκεντρικό'' χαρακτήρα του ναζιστικού καθεστώτος - ένας πολυκεντρισμός ο οποίος κατά καιρούς άγγιξε τα όρια ενός αλληλοεξοντωτικού πολέμου.

Βέβαια οι Ναζί αγαπούσαν την φύση, πίστευαν στην βιώσιμη δασοκομία, αντιμετώπισαν την ρύπανση του αέρα, και σχεδίασαν την autobahn το οδικό δίκτυο με ένα τρόπο να φέρει τους Γερμανούς πιο κοντά στη φύση. Πόσο πράσινοι τότε ήταν οι Ναζί;

Οι περιβαλλοντολόγοι και οι οικολόγοι στη Γερμανία καλωσόρισαν την άνοδο του ναζιστικού καθεστώτος με ανοιχτές αγκάλες, ως επί το πλείστον, και εξέφρασαν την ελπίδα ότι θα επιφέρει νομικές και θεσμικές αλλαγές. Ωστόσο, οι περιβαλλοντολόγοι σύντομα συνειδητοποίησαν ότι η ρητορική που είχαν λάβει από το καθεστώς δεν είχε να κάνει πάντα με τη δράση.

Μέχρι τα τέλη του 1930, η φύση και το περιβάλλον έγιναν λιγότερο πιεστικά προβλήματα καθώς η ναζιστική Γερμανία παρασκευαζόταν για να εκτελέσει έναν εκτεταμένο πόλεμο. Με βάση την τεράστια αρχειακή έρευνα,που γράφτηκε από μερικούς από τους σημαντικότερους ακαδημαϊκούς στο χώρο του 20ου αιώνα μας δίνει πλέον στοιχεία για την ιδεολογική επικάλυψη μεταξύ της Ναζιστικής ιδέας και της καθημερινής διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος.

Ομάδες υψηλά καταρτισμένων μελετητών ασχολήθηκαν με τα ζητήματα αυτά, με ψύχραιμη κρίση και σε βάθος έρευνα. Η αξιολόγησή τους θα παραμείνει για τα επόμενα χρόνια ως το θεμελιώδες έργο για το θέμα και παρέχει μια νέα οπτική γωνία του οράματος σχετικά με την πλέον διασπαστική δύναμη της Ευρώπης του 20ου αιώνα. Η έρευνα τους έδειξε ότι οι «πράσινες» πολιτικές των Ναζί ήταν αρχικά ένα απλό ευχάριστο επεισόδιο, κατόπιν όμως αποτέλεσε μία ανωμαλία στην περιβαλλοντική ιστορία.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.How Green Were the Nazis?: Nature, Environment, and Nation in the Third Reich (Ecology & History) - Franz-Josef Bruggemeier , Mark Cioc , Thomas Zeller

2.Βικιπαίδεια