Το πευκόφυτο δάσος της Πλάκας

Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης δεν αναφέρει το δάσος της Πλάκας παρά μόνο τον Κυπάρισσο ποταμό που ακόμη διατηρούσε την αρχαία ονομασία, στην εποχή του, με πολλούς παραπόταμους και διαφορετικά ονόματα, όπου υπάρχουν αρχαία ερείπια και γύρω του απλωνόταν η αρχαία Αντιμάχεια.

Στις όχθες του γιόρταζαν οι Κώοι με πομπές λιτανείας την «Ανάληψη της Ράβδου» προς τιμή του Ασκληπιού. Εδώ βρέθηκαν αρχαίες επιγραφές και υπήρχε ο ναός του Απόλλωνα Πισίου με άλλα αρχαία, στην τοποθεσία Πίσι στις όχθες του Κυπάρισσου, που αργότερα μετατράπηκαν σε εκκλησίες του Αγ.Γεωργίου και Αναλήψεως του Χριστού.

Ήταν ένα ιερό μέρος για τους αρχαίους Κώους και η περιοχή γεμάτη από κυπαρίσσια. Δυτικά του αρχαίου ποταμού που ως υδάτινη οδός συδεει το δάσος με την θάλασσα έφτασε στην Κω, ο Ηρακλής ως ναυαγός με τους συντρόφους του ,τον 13ο αιώνα π.Χ.

Σήμερα το δάσος είναι πευκόφυτο και ονομάζεται της Πλάκας. Συναντάται μεταξύ Αντιμάχειας-Κεφάλου και πήρε το όνομα του επειδή η περιοχή έχει επίπεδη επιφάνεια. 

Το δάσος της Πλάκας αποτελεί φυσικό καταφύγιο πολλών θηραμάτων, η δασώδης πυκνή κάλυψη του έλαβε την μορφή του από την φροντίδα του Κυνηγετικού Συλλόγου της Κω.

Για την παροχή καταφυγίου και τροφή για την τοπική άγρια ​​ζωή, τα πεύκα είναι εξαιρετικά σημαντικά για τη διατήρηση του οικοσυστήματος ισορροπημένου και υπό έλεγχο. Το πυκνό φύλλωμα λειτουργεί για να παρέχει προστασία από τον ήλιο, τις κακές καιρικές συνθήκες και τα αρπακτικά ζώα που αποτελούν απειλή για τους τοπικούς πληθυσμούς άγριας ζωής.

Όμως θέλουν προσοχή καθώς είναι επιρρεπή στη φωτιά, την κλιματική αλλαγή, και σε φυσικούς στρεσογόνους παράγοντες όπως τα σκαθάρια.

Η δασική έκταση της Πλάκας περιβάλλεται από χειμάρρους εποχιακής ροής που τέμνουν τα εδάφη από τόφφο του οροπεδίου της Αντιμάχειας.

Το νερό στα χαλαρά εδάφη του οροπεδίου έχει χαράξει ένα πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο.

Ο αρχαίος Κυπάρισσος έγινε ρέμα της Πλάκας, από το ομώνυμο δάσος και είναι επίσης εποχιακής ροής. Πηγάζει από υψόμετρα περίπου 105 μ. ανατολικά της τοποθεσίας Χριστολόχια, Αντιμάχειας.Τα βρόχινα νερά διασχίζουν το  δάσος και περνούν από τα ηφαιστειοιζηματογενή εδάφη της Πλατιάς Ράχης πριν καταλήξουν στην θάλασσα, σε μία διαδρομή περίπου 5200 μ.

Στην κοιλάδα Κελέχαινα [σύζυγος του Κελέχη κατά τον Μ.Σκανδαλίδη] στα όρια Αντιμάχειας-Κεφάλου, το ρέμα Κολούμπι [ακαθόριστο τοπωνύμιο] ακολουθεί μία διαδρομή περίπου 2,5 χιλιόμετρα έως ότου συναντήσει το ρέμα Πλάκα που βρίσκεται βορειοδυτικά.

Ο χείμαρρος Σκουργιά, πηγάζει από την λιπαρή και εύφορη γη της Βόρειας Λιπαρής και μετά από μία σύντομη διαδρομή περίπου 1,85 χλμ. εκβάλλει στο ρέμα της Πλάκας. Πιθανόν να οφείλεται σε παρωνύμιο ή ανθρωπωνύμιο.

Προπολεμικά τα δάση της Κω κάλυπταν μια έκταση περίπου 33000 στρέμματα. Στην κατοχική περίοδο τα δάση μειώθηκαν ιδίως στο Ασφενδιού και στο Πυλί, λόγω αναγκών του πολέμου για καύση και απόψίλωσης.

Το 1982 η δασική έκταση του νησιού ήταν της τάξης των 17.900 στρεμμάτων, από την οποία το 65% προήλθε από αναδασώσεις ενώ η υπόλοιπη αποτελείται από αυτοφυή δένδρα.

Σήμερα τα περισσότερα από τα δέντρα από τις δασοσκεπείς εκτάσεις των 25000 στρεμμάτων, είναι πεύκα, κυπαρίσσια, βελανιδιές, πρινάρια, σχίνοι και αγριοχαρουπιές.

Τα κωνοφόρα δάση αποτελούνται κυρίως από δέντρα που φυτρώνουν βελόνες αντί για φύλλα και κώνους αντί για λουλούδια. Τείνουν να είναι αειθαλή - φέρουν βελόνες όλο το χρόνο. Αυτές οι προσαρμογές τα βοηθούν  να επιβιώσουν σε περιοχές που είναι πολύ κρύες ή ξηρές, όμως οι βελόνες τους είναι μία επικίνδυνη καυστική ύλη.

Τα πεύκα αναπτύσσονται καλά σε όξινα εδάφη, τα περισσότερα απαιτούν καλή αποστράγγιση του εδάφους, προτιμώντας τα αμμώδη εδάφη όπως αυτά της Πλάκας, αλλά λίγα μπορούν να ανεχθούν κακώς στραγγιζόμενα υγρά εδάφη. Ορισμένα είδη τους χρειάζονται φωτιά για να αναγεννηθούν και οι πληθυσμοί τους σιγά-σιγά μειώνονται λόγω κυρίως της πυρόσβεσης.

Εδώ και χρόνια το δάσος της Πλάκας αγωνίζεται να επιβιώσει και από τις ανεξέλεχτες δράσεις των συμπατριωτών μας.

Η Ανθρωπόκαινος, η νέα γεωλογική εποχή μπορεί ακόμη να μην έχει καθιερωθεί, όμως είναι πλέον εμφανής στην Πλάκα εξαιτίας των αλλαγών που επιφέρει η λατομική δραστηριότητα.

Ο αρχαίος Κυπάρισσος κακώς πέθανε και η Πλάκα αντέχει, αλλά έως πότε;

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Κώια -Ιακ. Ζαρράφτης

2.Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου

3. Παιδί της Ρέας, τριλογία 

4. Τοπωνυμικά και ονοματικά της Ν.Κω-Μ.Σκανδαλίδης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ανθρωπόκαινος στο δάσος της Πλάκας.

Στην κοιλάδα Κελέχαινα στα όρια Αντιμάχειας-Κεφάλου, το ρέμα Κολούμπι ακολουθεί μία διαδρομή περίπου 2,5 χλμ. έως ότου συναντήσει το ρέμα Πλάκα που βρίσκεται βορειοδυτικά.

Παιδί της αποσάθρωσης και της ανθρώπινης απληστίας. Σε αυτόν τον μαλακό σχηματισμό από τέφρα στην Πλάκα,επέδρασε τόσο η αποσάθρωση  με διαφορετικό τρόπο στα ετεροειδή συστατικά του όσο και η εξόρυξη υλικού από τον άνθρωπο.Από κοινού μαζί με το νερό μας άφησαν τα παράξενα σχήματα που εμφανίζει. [Φωτογραφία-Μ.Μαστρογιώργης].

Πανοραμική λήψη Χείμαρρος Σκουργιά,  που εκβάλλει στο ρέμα της Πλάκας. 

Για να δημιουργηθεί το συγκεκριμένο πρανές του δάσους της Πλάκας, οι γήινες φυσικές δυνάμεις δούλεψαν ασταμάτητα για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Το κατώτερο στρώμα ηλικίας περίπου 5-2 εκ. ετών δημιουργήθηκε σε θαλάσσιο και λιμναίο περιβάλλον, το ενδιάμεσο προέρχεται από την τεράστια ηφαιστειακή έκρηξη που έγινε πριν από 161.000 χρόνια και το ανώτερο στρώμα αποτελείται από υλικά που έχουν προέλθει από πρόσφατες προσχώσεις των χειμάρρων της Πλάκας.

Οι όχθες του ρέματος Πλάκα, του αρχαίου Κυπάρισσου εκβάλλουν στην θέση όπου ναυάγησε ο Ηρακλής, μία ιερή τοποθεσία που οι αρχαίοι Κώοι σέβονταν και δεν επέτρεπαν την ανάπυξη της.

Η  λιπαρή, εύφορη και πλούσια γη της Βόρειας Λιπαρής είναι ηφαιστειακή συναντάται σε υψόμετρο περίπου 96μ. αποτελείται από τόφφους ηλικίας 161.000 χρόνων που γειτνιάζουν με τις παλαιότερες (πλειοκαινικές) μάργες του δάσους της Πλάκας.

Χλωρίδα του ρέματος Νότια Λιπαρή(εύφορη γη) στην κοιλάδα Κελέχαινα. Πρόκειται για μικρό υδάτινο σώμα μήκους περίπου 1,4 χιλιομέτρων, βρίσκεται βορειοδυτικά του Αεροδρομίου της Αντιμάχειας,σε κάποιο σημείο συναντά το Ρ.Κολούμπι, ενσωματώνεται και τα νερά τους καταλήγουν στο Ρ.Πλάκα.