«Εκατό φορές κάθε μέρα υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι η εσωτερική και η εξωτερική μου ζωή βασίζονται στους κόπους άλλων ανθρώπων,ζωντανών και νεκρών, και ότι πρέπει να καταβάλλω τον εαυτό μου για να δίνω με τον ίδιο τρόπο ότι έλαβα και λαμβάνω ακόμα...»,A. Einstein.
Επιβλητικές στοές υπήρχαν στην Ανατολική και την Δυτική Συνοικία της αρχαίας Κω και στο Ασκληπιείο.
Η Κως ως αρχαία, πλούσια πόλη με πολλά λουτρά και το σπουδαίο ιατρικό κέντρο της αρχαιότητας διέθετε στοές κυρίως μαρμάρινες ή ακόμη από τραβερτίνη παλαιότερες, που κοσμούσαν τα πιο διάσημα δημόσια μέρη της, ιδιωτικά ή δημόσια.
Οι στοές των αρχαίων
Συνήθως, οι στοές χτίζονταν κοντά σε ένα ιερό όπως του Ασκληπιού του Ασκληπιείου ή κατά μήκος μιας πλατείας αγοράς, σε όλα τα μέρη όπου συγκεντρώνονταν πλήθη και οι άνθρωποι χρειάζονταν καταφύγιο από τον ήλιο, βροχή ή από τον άνεμο όπως έγινε στην αρχαία Αγορά της Κω.
Σχετικά με τη λέξη στοά: «ανάγεται πιθανότατα στην ΙΕ ρίζα stā- «στέκομαι, στήνω» του ἵστημι. Δυσερμήνευτος, ωστόσο, παραμένει ο φωνηεντισμός της λέξης αναφορικά προς τον φωνηεντισμό της ρίζας (πρβλ. στώ-μ-ιξ)» αναφέρει το Μονόγλωσσο Ελληνικό Λεξικό.
Στην αρχιτεκτονική στοά είναι ένας αρχαίος ελληνικός όρος που χρησιμοποιείται σε έναν τύπο μακρόστενου, αυτοτελούς κτιρίου με κιονοστοιχία πρόσοψη.
Δεν έχουμε τίποτα σαν Αγορά αυτές τις μέρες, για να έχουμε μία σύγκριση.
Ήταν ένα μείγμα αγοράς και τόπου συνάντησης, ενώ περιείχε επίσης πολλά σημαντικά θρησκευτικά και κυβερνητικά κτίρια.Ήταν το μέρος που πήγαιναν οι Έλληνες πολίτες για να υπηρετήσουν τη χώρα τους, να μιλήσουν να ενημερωθούν, να κάνουν την προσευχή τους ή ακόμη να κάνουν τα ψώνια τους, ενώ χρησιμοποιούνταν και ως χώροι αποθήκευσης σιτηρών. Διάσημοι ήταν οι ἐκ τῆς στοᾶς, οι Στωικοί της αρχαίας Ελλάδας.
Μια στοά ήταν ένας στεγασμένος μεγάλος διάδρομος συχνά μαρμάρινος αλλά όχι πάντα ενός αρχαίου εμπορικού κέντρου ή ενός λατρευτικού χώρου ή ακόμη μιας σπουδαίας κτιριακής δομής.
Η παλαιότερη γνωστή στοά βρισκόταν κοντά στο ναό της Ήρας στη Σάμο και χρονολογείται στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ.
Η πιο διάσημη στοά ήταν η Ζωγραφισμένη Στοά [Ποικίλη] στην αθηναϊκή αγορά, η οποία ήταν διακοσμημένη με τοιχογραφίες που μνημονεύουν μία μεγάλη στιγμή της ιστορίας των Ελλήνων, τη σημαδιακή και σήμα κατατεθέν μάχη του Μαραθώνα.
Αναπτύχθηκαν ως αρχιτεκτονική μορφή στην αρχαϊκή Ελλάδα και ήταν πιο δημοφιλείς από τον 5o αιώνα π.Χ έως τον 1ο αιώνα π.Χ, λένε τα βιβλία ιστορίας.
Όμως στην Κω είναι γνωστές από τον 4ο αιώνα π.Χ ή ακόμη νωρίτερα αλλά πάνε πιο πέρα, φτάνουν στον 3ο ή 4ο αιώνα μ.Χ σύμφωνα με τις αρχαιολογικές πηγές.
Ανοιχτή στο μπροστινό μέρος με πρόσοψη από κίονες, μια στοά παρείχε έναν ανοιχτό, αλλά προστατευμένο, χώρο.
Στην αρχαία αγορά της Κω μία μεγάλη στοά οδηγούσε από το πιο κοντινό μέρος της θάλασσας στην πομπική οδό που κατέληγε στο Ασκληπιείο.
Εκτός από την παροχή ενός χώρου για τις δραστηριότητες των πολιτικών δικαστών, καταστηματαρχών και άλλων, οι στοές συχνά χρησίμευαν ως γκαλερί για την τέχνη και τα δημόσια μνημεία, χρησιμοποιούνταν για θρησκευτικούς σκοπούς και οριοθετούσαν δημόσιο χώρο.
Σε στοά της αρχαίας Κω ίσως είχε το εργαστήριο του και τον χώρο έκθεσης των δημιουργημάτων του ο μεγαλύτερος ζωγράφος της αρχαιότητας Απελλής.
Οι δωρικές στοές του Ασκληπιείου
Λιγότερο γνωστές αλλά εξίσου σπουδαίες ήταν οι στοές των άνδηρων του περίφημου Ασκληπιείου της Κω.
Μία πάνω, που περιέβαλλε τις 3 πλευρές του ανώτερου άνδηρου, ελληνιστικής περιόδου με δωμάτια μόνο στις δύο πλάγιες πτέρυγες της, δυτικά και ανατολικά, που προστέθηκαν αντικαθιστώντας τις ξύλινες κατασκευές. Η στοά περιβάλλει τον Μέγα Ναό του Ασκληπιού.
Μία κάτω στοά του 3ου αιώνα π.Χ υπήρχε στην πλατεία με αναθήματα και φυτά κοντά στα Προπύλαια, όπου βρέθηκαν θεμέλια και στυλοβάτες των κιόνων από τους Herzog-Ζαρράφτη, με πήλινες σωληνώσεις του υδρικού συστήματος του Ασκληπιείου.Στο πίσω της μέρος υπήρχαν δωμάτια ασθενών ή φιλοξενούμενων, θεωρών ή ακόμη αθλητών.
Οι πρώτες στοές του μνημείου ήταν με ξύλινη περίφραξη ανοιχτές στην είσοδο συνήθως που επένδυαν την πλευρά του κτηρίου και δημιουργούσαν μια ασφαλή, περιβάλλουσα, προστατευτική ατμόσφαιρα.
Σήμερα σχεδόν τίποτα από αυτές δεν υπάρχει επειδή μέλη τους επαναχρησιμοποιήθηκαν ή κατέληξαν σε ασβεστοκάμινους ή ακόμη σε τοίχους, περιφράξεις σπιτιών μετά από τους σεισμούς, την εγκατάλειψη και τον χαμό του Ασκληπιείου. Ωστόσο η αρχαιολογική έρευνα έδειξε ότι ήταν εντυπωσιακές , ξεχώριζαν στον ιερό λόφο-συγκρότημα και ήταν ορατές από μακριά στους επισκέπτες του.
Βρίσκονταν στο ανώτερο 1ο άνδηρο[πάνω] και στο προτελευταίο 3ο άνδηρο [κάτω].
Πάνω Στοά
Οι πληροφορίες που έχουμε μας λένε ότι αρχικά τον 4ο αιώνα π.Χ υπήρχε μια ξύλινη περίφραξη που προστάτευε το ιερό άλσος των κυπαρισσιών. Μπορεί να ήταν ξύλινο το πρώτο κτίριο και να είχε θεμελιωθεί πάνω σε ρυόλιθο ή ιγνιμβρίτη της Κεφάλου.
Στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ έγινε η αντικατάσταση της με δωρική στοά σε σχήμα Π από τραβερτίνη με μήκος 177μ. και βάθος 6μ, υπερυψωμένη σε κρηπίδα με 3 αναβαθμούς. Μάλλον αυτή πρώτη φάση δεν έχει σχέση με κάποιο σεισμό.
Στοά με πλευρικά τμήματα, από το πρώτο μισό του 3ου αιώνα π.Χ ήταν δωρική με 67 κίονες από ασβεστόλιθο, μήκος περίπου 170μ. [ύψος 3,7μ. διάμετρο βάσης 0,58μ. και βάθος 6μ] λέει η αρχαιολογική έρευνα.
Στα μισά του 2ου αιώνα π.Χ ανακατασκευάστηκαν και έγιναν μαρμάρινες από τον βασιλιά της Περγάμου Ευμένη Β'. Η ανασκευαστική β ́ φάση γύρω στο 160-150 π.Χ που αναφέρεται από τον Herzog, οφείλεται στον σεισμό του 199/198 π.Χ. Επίσης προστέθηκαν δωμάτια δυναμικότητας 150 ατόμων, με διαστάσεις περίπου ίδιες με τα Αφροδίσια της Συνοικίας του Λιμανιού, στο πίσω μέρος πιθανώς για συγκεντρώσεις, τελετουργίες.
Σε γενικές γραμμές η θεμελίωση της είναι από ιγνιμβρίτη ή ρυόλιθο της Κεφάλου και όχι πλάκες βασάλτη που αναφέρει ο Herzog[δεν υπάρχει στην Κω], απο τραβερίνη και ασβεστόλιθο γκρι και όχι γαλαζωπό μάρμαρο που λέει ο Herzog, από μάρμαρο χοντρόκοκκο ντόπιο είναι ο στυλοβάτης. Η τοιχοποιία των δωματίων είναι κατασκευασμένη από ημιεπεξεργασμένες πέτρες, συνδεμένες με κονίαμα.
Τμήματα του δωρικού γείσου, της ζωφόρου με τις τριγλύφους και το τμήμα σίμης με υδρορόες με μορφή των κεφαλιών λεονταριών είναι από ντόπιο χονδρόκοκκο μάρμαρο.
Στην κιονοστοιχία είχε προβλεφθεί αγωγός ομβρίων που μάζευε από τις στέγες νερό και το κατέβαζε στο βασικό αποχετευτικό σύστημα.
Κάτω Στοά
Η δωρική στοά είχε σχήμα Π είναι του 300-250 π. Χ και «έτρεχε» και στις τρεις πλευρές του 3ου άνδηρου. Περιελάμβανε 26 δωμάτια, για φιλοξενούμενους ή ακόμη ασθενείς.
Αναφέρεται μια δεύτερη φάση του 2ου αιώνα μ.Χ. τότε απέκτησε δωμάτια μετά από τον σεισμό του 139 μ.Χ και μια 3η φάση: τα ρωμαικά χρόνια όπου το δυτικό σκέλος από τις Θέρμες καταστράφηκε και το ανατολικό σκέλος ενσωματώθηκε στον Ξενώνα σύμφωνα με τον Herzog ίσως πρόκειται για μια εννιαία φάση αλλά μπορεί να είναι μια πράξη με δύο μέρη, με το δεύτερο να μην σχετίζεται με σεισμό.
Τα θεμέλια της ήταν από ντόπιο τραβερτίνη, «Kalkstein» κατά Herzog - Schazmann. Οι δωρικοί κίονες του περιστυλίου είναι από τραβερτίνη και μάρμαρο σε μεταγενέστερο χρόνο.
Ο Herzog αποδίδει στην στοά σφόνδυλους από μαρμάρινους κίονες και από ντόπιο τραβερτίνη.
Πότε χάθηκαν;
Ο Herzog έγραψε ότι: «Δεν γνωρίζουμε κανέναν καταστροφικό σεισμό στην Κω που θα μπορούσε να τα είχε κάνει να πέσουν κάτω και να μετατραπούν σε ερείπια. Αλλά είναι λογικό ότι τα τελευταία κτίρια έκτακτης ανάγκης χτίστηκαν μετά τους σεισμούς του 5ου ή του 6ου αιώνα».
Πιθανώς έπεσαν το 344 μ.Χ από ένα σεισμό που προκάλεσε μεγάλες ζημιές στην πόλη της Κω και ο οποίος εκτιμώ ότι έβαλε τέλος στον αρχαίο κόσμο της.
Οι ρημαγμένες στοές, αδύνατες να ανταποκριθούν σε ακόμη και μικρές δονήσεις μπορεί να ισοπεδώθηκαν σε δεύτερο χρόνο από τον μεγαλύτερο σεισμό της Μεσογείου, το 365 μ.Χ.
Το 469 και το 554 βρίσκονταν στο έδαφος μαζί με τα άλλα κτίρια και τις κατασκευές του Οχυρού του Πνεύματος.
Δεν είχε υπόψη του ο Γερμανός αρχαιολόγος ή δεν γνώριζε την έντονη δραστηριότητα της ζώνης διάρρηξης του Κεραμεικού Κόλπου ή της Μεσογείου .
Προφανώς δεν μπόρεσε να εκτιμήσει τι ακριβώς έγινε, πάνω στην επιφάνεια ρήγματος του Ασκληπιείου, που κατά παράδοξο τρόπο δεν έχει ενεργοποιηθεί από τον 13ο αιώνα π.Χ και είναι συχνά ευαίσθητη σε μακρινά επεισόδια, τοπικά ή περιφερειακά .
Ο Γερμανός αρχαιολόγος, τι λέει;
O Herzog, στο βιβλίο του, το 1932, είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικός για τις στοές του Ασκληπιείου. Η απόδοση του κειμένου ελαφρά τροποποιημένη είναι από τον αυτατοποιημένο μεταφραστή της Google, δείξτε την δέουσα κατανόηση, ο γεωδίφης δεν ομιλεί την γερμανική:
ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΤΟΥ ΑΝΩΤΕΡΟΥ ΑΝΔΗΡΟΥ
Στην τρέχουσα κατάσταση διατήρησής τους, οι πτέρυγες που περιβάλλουν την αυλή του ναού στις 3 πλευρές δείχνουν ένα σύστημα σχετικά αδύναμων διαστάσεων. Οι στοές που ανοίγονταν προς την αυλή στα ανατολικά και δυτικά κατέληγαν σε ευθυγράμμιση με την πρόσοψη του Ναού Α. Πίσω από αυτό προστέθηκαν και επεκτάθηκαν σειρές θαλάμων την τελευταία περίοδο του Ασκληπιείου. Τέτοια δωμάτια δεν υπήρχαν στη νότια πλευρά, επειδή ο βράχος εκεί είναι ψηλός, και σε αυτήν την ύστερη περίοδο δεν έγινε προσπάθεια να λαξευθεί το βουνό για οικοδομικούς σκοπούς. Αυτό το τμήμα είχε επίσης κιονοστοιχία, παρόμοια με τη δυτική πτέρυγα, ο στυλοβάτης του έτρεχε πάνω από ένα παλαιότερο. Η υπόθεση επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι στη νοτιοανατολική γωνία ο στυλοβάτης, που είναι κατασκευασμένος από βάση μαύρου φύλλου, μεταβαίνει εγκάρσια προς την κατεύθυνση από ανατολικά προς δυτικά. [Βλέπε πινακίδα 7, 2 Ε, ανατολική αίθουσα]. Δυστυχώς, η νότια πτέρυγα δεν έχει ανασκαφεί και είναι γνωστή μόνο από δύο πειραματικά ορύγματα [βλέπε πινακίδα 38]. Στις ανατολικές και δυτικές αίθουσες, ο στυλοβάτης στηριζόταν σε έναν παλαιότερο, χοντρό τοίχο, ...ο οποίος αρχικά, όταν σωζόταν ακόμη στην οικοδομική κατασκευή, οριοθετούσε την άνω συνοικία του ναού. Έχει πάχος περίπου 1,60 μ. και είναι κατασκευασμένο από μεγάλους όγκους λευκής ή κιτρινωπής πέτρας. Τα θεμέλιά τους έφτασαν βαθιά στο έδαφος, ένα σημάδι ότι κάποτε βρισκόταν αρκετά ψηλά πάνω από το επίπεδο του εδάφους. Στα βόρεια εκτείνεται μέχρι τον τοίχο αντιστήριξης Ι/ΙΑ, όπου απλώς αποκόπτεται χωρίς να ενσωματωθεί, σαν να είχε αρχικά φτάσει ακόμη πιο κάτω[ 7, 1, Α. 6,20 μ] πίσω προς ανατολική ή δυτική κατεύθυνση, και παράλληλα με αυτό στέκεται ένας δεύτερος ελληνικός, λεπτότερος τοίχος, το υλικό του οποίου είναι η ίδια πέτρα που συναντάμε συχνά σε επένδυση τοίχων και τα στρώματα στο Ασκληπιείο. Τα μεμονωμένα μπλοκ του επισημαίνονται πάντα εξωτερικά με ένα σήμα [αυτά είναι σημάδια λατομείου στα οποία χρησιμοποιείται πάντα το ίδιο γράμμα σε ολόκληρο το κτίριο. Παρόμοια σημάδια στην Ελευσίνα, την Πέργαμο, τη Σαμοθράκη κ.λπ]. Στο συγκρότημα μας όλοι οι τοίχοι που σημειώνονται με π ονομάζονται ταυτόχρονα Π τοίχοι και τους λέμε εν συντομία και Π τοίχοι[ βλ. Εικ. 15, Πιν. 7, Νο. 1. , West Hall F, F, D, C and 2, East Hall H, C]. Αυτός ο τοίχος παραμορφώθηκε αργότερα όταν δημιουργήθηκαν οι θάλαμοι, έχει πάχος μόνο περίπου 0,70 μ. όλα τα μπλοκ είναι ολοκληρωμένα. Ο τοίχος αποτελείται από χοντροκομμένα μπλοκ τοποθετημένα το ένα πάνω στο άλλο, χωρίς καμία κόλληση... ανατολικά και δυτικά οι πέτρες δεν ήταν ομαλά δουλεμένες. Τα περισσότερα από αυτά έχουν αφεθεί σε εντελώς ακατέργαστη κατάσταση, χρησίμευε ως εξωτερικό κλείσιμο των αιθουσών. Στο νότιο τμήμα των αιθουσών διατρέχουν υστερορωμαϊκά στοιχεία και επομένως υποδηλώνεται με τελείες. Τα βαριά και βαθιά τείχη [FF και KE] είναι το παλαιότερο τμήμα της επάνω βεράντας. Μάλλον ήταν ήδη στο III. Χτίστηκε.. με σκοπό να επεκταθεί το ιερό σύμφωνα με τις αίθουσες της κάτω ταράτσας, ίσως με εγκαταστάσεις και θεραπείας [grid hall], για το οποίο έχουμε συζητήσει... Αυτό το ανώτερο συγκρότημα θα είχε γίνει τότε ένα πλήρως αντιπροσωπευτικό θαυμάσιο συγκρότημα τον 2ο αιώνα με τον ναό Α με αίθουσες, μνημειακές σκάλες και τοίχο αντιστήριξης χρησιμοποιώντας τους παχείς παλιούς τοίχους. Το ότι το πάνω άνδηρο είχε μικρή πρώιμη ελληνιστική πορώδη δομή ακόμη και πριν από τον Ναό Α φαίνεται από τα αρχιτεκτονικά κομμάτια που χρησιμοποιήθηκαν ως σπόλια σε μεταγενέστερα κτίρια [πρβλ. πιν. 22, αρ. 3. 4. 5], π.χ. Β. Θραύσματα εντοιχισμένα στους τοίχους της δυτικής αίθουσας, ένα τρίγλυφο στη βορειοδυτική γωνία του Ναού Α [αρ. 15] στη συνέχεια ένα άλλο τρίγλυφο στα θεμέλια του Ναού Γ[ Εικ. 29]. Αυτή η δομή, της οποίας η θέση δεν μπορεί να προσδιοριστεί, ήταν σίγουρα παλαιότερη από τον Ναό Α, αλλά η ίδια δεν μπορεί να χρονολογηθεί πολύ νωρίς. Λόγω του σχήματος του γείσου του, με το σίμα σχήματος S και τα πλαϊνά των τρίγλυφων, δεν μπορεί να χρονολογηθεί νωρίτερα από τις αρχές του 3ου αιώνα, περίπου την ίδια περίοδο με τις αίθουσες του κάτω άνδηρου. Το παλαιότερο, μπροστινό ελληνικό τείχος που σχηματίζεται με το παράλληλο τοίχος μια επιμήκης αίθουσα που εκτεινόταν όχι πιο βόρεια από τη γραμμή της πρόσοψης του Ναού Α. Οριοθετήθηκε από ένα εγκάρσιο κομμάτι πορώδους τείχους , μετά ερχόταν το πέρασμα, το οποίο πάλι οριοθετείται βόρεια με αντίστοιχο τείχος. Αυτό κάμπτεται λίγο περισσότερο προς την κατεύθυνση του βορρά, όπου συναντά τις καλά ενωμένες νεότερες γωνίες του αναλημματικού τοίχου[ I/Ia] της ταράτσας, [ 7, 2, A, C]. Προφανώς υπήρχε κατεύθυνση ανατολής-δύσης μεταξύ των δύο κοντών τοίχων, με πλάτος 3.190 μ. πρόσβαση στη βεράντα. Προς τα βόρεια το σύστημα δεν είχε ακόμη τελειώσει με αυτό το πέρασμα. Ακολούθησε ένα ορθογώνιο δωμάτιο οριοθετημένο από τοίχους, το οποίο είχε επίσης ένα πλευρικό τμήμα στο τέλος της δυτικής αίθουσας, και το οποίο πιθανώς περιείχε τις παλαιότερες σκάλες πλατφόρμας μέσω των οποίων μπορούσε κανείς να φτάσει στο μεσαίο πεζούλι πριν κατασκευαστεί σε σύνδεση η αξονική μνημειακή σκάλα με τον τοίχο αντιστήριξης. Τέτοιες σκάλες εξέδρας υπάρχουν σε άριστη κατάσταση διατήρησης στο λύκειο Περγάμου[ A.v. P. VI, πινακίδα 15]. Μπορείτε να δείτε καθαρά τα σημεία όπου κατεδαφίστηκε η παλαιότερη κατασκευή για να δημιουργηθεί το νέο κτίριο [βλ. πινακίδα 7, 1 δεξιά, δυτική αίθουσα Α, Β, πινακίδα 44]. Οι μαρμάρινες αίθουσες χτίστηκαν πιθανώς ταυτόχρονα με τον αναλημματικό τοίχο. Αυτό ήταν σίγουρα ταυτόχρονα με τη μεγάλη εξωτερική σκάλα. Ο ναός επομένως αρχικά βρισκόταν στο πεζούλι χωρίς μπροστινό τοίχο αντιστήριξης, με αίθουσες να εκτείνονται στο μπροστινό μέρος του. Αμέσως μετά χτίστηκε το μνημειώδες βόρειο άκρο: εξωτερικές σκάλες, τοίχος αντιστήριξης με παρακείμενες αίθουσες, οι οποίες με την ευκαιρία αυτή ξαναχτίστηκαν σε μάρμαρο. Το ότι οι μαρμάρινες αίθουσες κατασκευάστηκαν μετά την κατεδάφιση του παλαιότερου, βόρειου άκρου της ταράτσας, φαίνεται από τα σπόλια που χρησιμοποιήθηκαν στα σκαλιά του στυλοβάτη, συμπεριλαμβανομένων μερικών λίθων με την ένδειξη p, στη συνέχεια και μερικές πλάκες από μπλε μάρμαρο κ.λπ. Τα θεμέλια του στυλοβάτη είναι στο σωζόμενο τμήμα της ανατολικής πτέρυγας πανομοιότυπα με εκείνα στη δυτική. Η νότια πτέρυγα ήταν εκτεθειμένη μόνο σε δύο κοντά σημεία. Αυτό σημαίνει ότι το τοίχωμα P1 υπάρχει επίσης εκεί στα χαμηλότερα στρώματά του. Αντίστοιχα, βρίσκει κανείς επίσης τα ίδια θεμέλια από τόφφο που στήριζαν πρώιμους πυλώνες και στη συνέχεια κίονες στα πλάγια. Δεν υπάρχουν βαθύτεροι, παλαιότεροι τοίχοι στο νοτιοδυτικό τμήμα της αυλής, επειδή ο βράχος είναι ψηλά εκεί. Σε μέρη η θέση που κατέλαβαν μπορεί να αναγνωριστεί μόνο από την αναθύρωση στο βράχο. Οι πεσσοί ήταν λοιπόν στο ανασκαμμένο κομμάτι, δεν στηρίχτηκαν μέσω του παλιού τοίχου όπως στα πλαϊνά [Πίν. 7, 1, ΚΙ και 2, FF]. Όταν τα θεμέλια των τοίχων [1, KI και 2, FF] χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για τις αίθουσες, οι μαρμάρινες πλάκες του στυλοβάτη δεν τοποθετήθηκαν απευθείας πάνω στη μαλακότερη πέτρα, αλλά αντίστοιχες βαθμίδες από μαύρο, σκληρό... παρεμβλήθηκαν μεταξύ τους. , όπως και στο Θεμέλιο του Ναού Α, όπου χρησιμοποιήθηκε και σκληρός ασβεστόλιθος ως μεταβατικό υλικό μεταξύ του πορώδους και του μαρμάρου. Οι πλάκες τους εδώ είναι σε τακτά χρονικά διαστήματα, καλά φινιρισμένες και εφοδιασμένες με κυλινδρικούς πείρους. η απόσταση,που χωρίζει τις οπές των πείρων μεταξύ τους [2,40 μ.] αντιστοιχεί σε αυτή των αξόνων των υποστυλωμάτων αλλά και των παραστάδων στο πλέγμα· η κατανομή των πλακών πείρων αντιστοιχεί στα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά μέλη κάτω από τη θέση των οποίων βρίσκονται. Είναι βέβαιο ότι οι πλευρικές αίθουσες στα βόρεια κατέληγαν στη γραμμή της πρόσοψης του Ναού Α. Όταν ο μπροστινός τοίχος [1, KI και 2, FF] διευρύνθηκε για να φιλοξενήσει τις αίθουσες προσθέτοντας έναν τοίχο επένδυσης , ο τελευταίος ήταν στο άκρο λυγισμένος πίσω στον τοίχο p και σχημάτιζε το άκρο της αίθουσας. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να υποθέσει κανείς ότι μια παραστάδα ακουμπούσε στο εγκάρσιο τοίχωμα στην ευθυγράμμιση των στηλών. Από τον άξονα της υποτιθέμενης παραστάδας έως τη γωνιακή στήλη της νοτιοανατολικής γωνίας της αίθουσας είναι 48,00 μ. Υποθέτοντας ζυγούς στήλης 2,40 m, λαμβάνετε 20 ζυγούς σε κάθε συμμετρική πτέρυγα. Το διατηρητέο θεμέλιο δεν έχει ειδική διάταξη, ούτε μέτρα απόστασης στους γωνιακούς κόλπους που να υποδεικνύουν διπλούς κίονες σε αυτή τη θέση. Άρα η κανονική λύση πρέπει να γίνει αποδεκτή. Η ελληνιστική αίθουσα που περιέβαλλε το κάτω πεζούλι επίσης δεν είχε διπλούς κίονες στις δύο γωνίες. Αυτό σίγουρα μαρτυρείται από τη διατηρημένη γωνιακή πλάκα με το αποτύπωμα της στήλης. Η επάνω αίθουσα έχει επηρεαστεί από τα σχήματα της κάτω, μέχρι μικρές λεπτομέρειες όπως οι λοβοί στις γωνίες των τρίγλυφων. Το πλάτος του άξονα των στηλών είναι επίσης το ίδιο εκεί. Το μήκος της αίθουσας, από το εξωτερικό των ακραίων τοίχων, είναι 56,40 μ. με κατεύθυνση βορρά-νότου. στην κατεύθυνση ανατολή-δυτική υπήρχαν 34 ζυγοί, αν το μεσοκολόνιο υπολογίζεται και στα 2,40 μ. [πρβλ. πινακίδα 38].
ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΞΥΛΙΝΕΣ [GITTERHALLEN]
Η θεμελίωση στη νότια αίθουσα, όπως και στην ανατολική αίθουσα, αποτελείται από τακτικά επαναλαμβανόμενες πέτρες από τόφφο με στρογγυλές τρύπες, μόνο που εδώ αυτό το θεμέλιο δεν βρίσκεται σε παλιό τοίχο, όπως υπάρχει, αλλά πάνω στον αναπτυσσόμενο βράχο. Μπορεί λοιπόν να υποτεθεί ότι οι παλαιότερες αίθουσες βρίσκονταν ήδη και στις τρεις πλευρές της αυλής. Αυτές οι αίθουσες στήριζαν μια πλήρη ξύλινη κατασκευή από υποστυλώματα, γρίλιες και δοκούς. Οι μεγάλοι ογκόλιθοι στους οποίους τοποθετήθηκαν οι πυλώνες και οι ράβδοι πιθανότατα βρισκόταν στο θεμέλιο που περιγράφηκε παραπάνω, κατασκευασμένο από τακτικά επαναλαμβανόμενες πλάκες .... βασάλτη; με στρογγυλές οπές πείρου [Πίν. 7, 2 Δ, Ε]. Δεδομένου ότι ο παλιός τοίχος [KI - F F ]πιθανότατα δεν ήταν αρκετά πλατύς για να φιλοξενήσει την εκτεταμένη υποδομή του δικτυωτού πλέγματος, έπρεπε να προστεθεί στο εσωτερικό ένας τοίχος επένδυσης πάχους 0,700 m., το τελευταίο αποτελεί το άκρο της αίθουσας στα βόρεια. Τα εμπόδια που στήριζαν τις ξύλινες γρίλιες είναι διαθέσιμα σε πολλά παραδείγματα [βλ. πινακίδα 8, αρ. 5.6], χρησιμοποιήθηκαν ως σπόλια στους τοίχους του θαλάμου της ανατολικής πτέρυγας. Αυτά τα μπλοκ ήταν διαφορετικού μήκους και συνδέονταν στις αρθρώσεις με δύο βραχίονες. Οι βαθιές εγκοπές που είναι χαραγμένες σε αυτά τα εμπόδια αποκαλύπτουν ένα συγκεκριμένο σύστημα ξύλινων δικτυωμάτων, οκτώ λεπτότερα πηχάκια ακολουθούνταν συνήθως από μια δοκό σαν παραστάδα, πάχους 0,18 μ., οι άκρες της οποίας έτρεχαν παράλληλα με τους τοίχους της αίθουσας, ενώ τα πηχάκια στέκονταν στις γωνίες [Πίν. 8, Νο. 7. 8. πρβλ. Daremberg, Dictionnaire, I, Εικ. 1523 - Comptes-Rendus du Congres international d'Archeologie, Athenes 1905]. Η βάση διαμορφώθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε οι ογκόλιθοι που συγκρατούσαν τα τετράγωνα ξύλα ήταν μεταξύ 0,940μ. και είχαν βάθος 1.400 μ. Υπήρχαν οκτώ δικτυωτά πηχάκια στους ζυγούς των 2.400 μέτρων. Τα αξονικά μπλοκ είχαν ύψος 0,440 μ. Οι ιδιαίτερα βαθιές δοκοί και τα ιδιαίτερα συμπαγή μπλοκ βάσης δείχνουν ότι οι ξύλινοι πυλώνες ήταν ψηλοί και βαρείς. Από το παρόν μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τα πιο αδύναμα πηχάκια τοποθετημένα στις γωνίες σχημάτιζαν ένα κιγκλίδωμα που έφτανε περίπου το 1/3 του ύψους της αίθουσας και ότι οι κολώνες πλαισίωσης έφταναν μέχρι το ύψος της οροφής και στήριζαν τις κεφαλές των οριζόντιων δοκών μιας ξύλινης οροφής. Με αυτόν τον τρόπο παίρνουμε μια ξύλινη αίθουσα, όπως συναντά κανείς συχνά σε απεικονίσεις αντίκες [Επετηρίδα της Γερμανικής Αρχ. Inst. XXXI, 1916, πινακίδα 8, δεξιά, Daremberg, Dictionnaire, Velum, Εικ. 7347, και στα ανάγλυφα της Στήλης του Τραϊανού, passim]. Το υλικό είναι κίτρινος ασβεστόλιθος. Δεν υπάρχουν ίχνη μωσαϊκού ή πλάκας δαπέδου μεταξύ του στυλοβάτη και του πίσω τοίχου. Έτσι, η αίθουσα πιθανώς είχε μόνο ένα δάπεδο από χώμα. Αυτό θα ήταν κατάλληλο για χρήση ως δωμάτιο...Δεδομένου ότι οι ξύλινες αίθουσες σίγουρα προηγήθηκαν των μαρμάρινων αιθουσών και ο σχεδιασμός τους δείχνει νηφάλια απλότητα με την έννοια ενός χρηστικού κτιρίου, τίποτα δεν πρέπει να εμποδίζει τη μετακίνησή τους και μαζί τους τους τοίχους p και τους βαρείς ασβεστολιθικούς τοίχους [KI-FF] στο III αιώνα μέχρι σήμερα.
ΜΑΡΜΑΡΙΝΕΣ ΣΤΟΕΣ
Στη δυτική αίθουσα, στη σημερινή ακόμη αισθητή κατάσταση διατήρησης, υπάρχει ένα στρώμα ισοπέδωσης ύψους 0,330 μ. πάνω από το παλιό θεμέλιο, στη συνέχεια δύο μαρμάρινα σκαλοπάτια [βλ. πινακίδα 9]. Στα βόρεια της δυτικής αίθουσας σώζεται ακόμη σημαντικό κομμάτι του μαρμάρου...[Εικ. 16]...το πέλμα ήταν 0,350 m, το ύψος του βήματος ήταν 0,190 m. έχουν διατηρηθεί μεμονωμένες βαθμιδωτές πλάκες, αν και δυστυχώς όχι in situ...Ο στυλοβάτης ήταν κατασκευασμένος από μαρμάρινες πλάκες [Πιν. 9, Νο. 1. 2], τις οποίες σχεδίασα στη σημερινή τους κατάσταση, μετά από μεταγενέστερη επαναχρησιμοποίησή τους. η αυθαίρετη κατανομή των αρμών [οι κολώνες στέκονται σε δύο πλάκες], και οι εμφανείς βραχίονες δείχνουν επίσης ότι οι πλάκες χρησιμοποιήθηκαν για δεύτερη φορά. Οι θάλαμοι, που γειτνιαζαν με τον πίσω τοίχο ανατολικά και δυτικά, επεκτάθηκαν πρόσφατα προς τα έξω και οι εγκάρσιοι τοίχοι τους διπλασιάστηκαν επίσης κατά τόπους. Όλοι αυτοί οι τοίχοι είναι εξαιρετικά κακοκατασκευασμένοι και αποτελούνται σε μεγάλο βαθμό από σπόλια, τα οποία παρέχουν τα καλύτερα στοιχεία για την όψιμη κατασκευή αυτών των κτηρίων, π.χ. Β. Αρχιτεκτονικά κομμάτια αιθουσών, φράγματα, τύμπανα κιόνων κ.λπ. Ένας θησαυρός με περισσότερα από 400 χάλκινα νομίσματα σε έναν από τους θαλάμους της δυτικής αίθουσας χρονολογείται από τον 4ο αιώνα μ.Χ. (Ο Κωνσταντίνος Α΄ και οι γιοι του). Δεν γνωρίζουμε κανέναν καταστροφικό σεισμό στην Κω από αυτή την ώρα που θα μπορούσε να τον είχε κάνει να πέσει κάτω από τα ερείπια. Αλλά είναι λογικό ότι τα τελευταία κτίρια έκτακτης ανάγκης χτίστηκαν μετά τους σεισμούς του V ή του VI αιώνα. Σημαντικό είναι ότι δεν έγινε καν προσπάθεια να ισοπεδωθεί εκ νέου το έδαφος: έμεινε όπως το είχαν σχηματίσει τα συσσωρευμένα ερείπια. [Βλέπε πινακίδα 43 παραπάνω]. Συμμετρικά με το άκρο στα βόρεια της ανατολικής αίθουσας, η δυτική αίθουσα εκτείνεται επίσης προς τα δυτικά στο τμήμα μεταξύ του άκρου της κιονοστοιχίας και του αναλημματικού τοίχου Ι/Ια. Οι ογκώδεις τοίχοι των οποίων η υποδομή σώζεται ακόμη στις θέσεις αυτές δεν συνδέονται σε καμία περίπτωση με τον αναλημματικό τοίχο [Ι/Ια] του αναβαθμού. Λόγω του φυσικά κεκλιμένου εδάφους προς τα βόρεια, το έδαφος έπρεπε να ανυψωθεί τεχνητά ψηλά προς τα έξω για να δημιουργηθεί η περιοχή του ναού. Προκειμένου να αποφευχθεί η πίεση, η οποία ήταν ιδιαίτερα ισχυρή στις εξωτερικές γωνίες της βεράντας, ήταν απαραίτητοι ισχυροί τοίχοι σε αυτούς τους χώρους. Το πώς σχεδιάστηκαν αυτά τα ορθογώνια, εκτεταμένα δωμάτια είναι δύσκολο να πούμε δεδομένης της τρέχουσας κατάστασης διατήρησής τους. Το σίγουρο είναι ότι εκτελέστηκαν με το μνημειακό πνεύμα που διέπει τη δημιουργία ολόκληρου του συγκροτήματος. [Βλ. πινακίδα 44, που δείχνει τον τοίχο αντιστήριξης Ι/Ια στο πρώτο πλάνο και τον τοίχο πρόσοψης πίσω από αυτόν στο βόρειο άκρο της δυτικής αίθουσας].
ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΝΟΤΙΑΣ ΑΙΘΟΥΣΑΣ
Δεδομένου του μέτριου βάθους [γύρω στα 6.000 μ.] και του μικρού πάχους του οπίσθιου τοίχου τους, οι αίθουσες σίγουρα δεν είχαν δίρριχτη οροφή, αλλά μια κλίση που έβλεπε στην αυλή. ένα δάπεδο είναι εντελώς εκτός θέματος επειδή τα πάνελ γείσου δείχνουν τις αναθυρώσεις των κεκλιμένων, σε κοντινή απόσταση δοκών. [Πρβ. Daremberg, Dictionnaire]. Η δυτική αίθουσα... χωριζόταν από δωρικούς μαρμάρινους κίονες. Στα βόρεια, οι αίθουσες κατέληγαν σε μια επέκταση του μετώπου του ναού μέσω κλειστών τοίχων. Οι τοίχοι αυτοί αποτελούνται από την προέκταση του εσωτερικού οπλισμού των προσόψεων, λυγισμένους σε ορθή γωνία. Τέτοιες αίθουσες, που συγχωνεύονται σε κλειστά δωμάτια στα άκρα, ήταν συνηθισμένες στην ελληνιστική περίοδο. [Βλέπε Portique de Philippe V στη Δήλο. Ακαδ. des Inscriptions, Comptes-rendus 1911. Η αίθουσα πίσω από το Θέατρο Διόνυσος στην Αθήνα, Dörpfeld-Reisch, το ελληνικό θέατρο... A. M. XIV, 1889, η βόρεια αίθουσα στο Άργος, Waldstein, The Argive Heraeum I, Plate IV V. A. M. XXXIII, 1908, κ.λπ. the Stoa in Assos, Anderson The Arch. of Greece].Υπολείμματα του οικοδομήματος [Πίν. 8, Αρ. 1-4. 9] βρέθηκαν στη δυτική πλευρά και σε μια πειραματική τάφρο ανατολικά πίσω από το Ναό Α. Οι μαρμάρινες αρχιτεκτονικές μοιάζουν πολύ μεταξύ τους σε μεμονωμένες μορφές και γενικό χαρακτήρα είναι νεότερες από τις αρχιτεκτονικές αιθουσών της κάτω ταράτσας, οι οποίες προσεγγίζουν πολύ τον κλασικό ελληνιστικό τύπο. Οι αρχιτεκτονικές της νότιας και της δυτικής αίθουσας αντιστοιχούν σε σχήμα, αλλά διαφέρουν σε διαστάσεις, επειδή τα πλάτη των αξόνων των κιόνων σε κάθε μία από τις πτέρυγες ήταν ελαφρώς διαφορετικά. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι οι κύριες διαστάσεις στις οποίες χτίστηκαν οι μεταγενέστερες μαρμάρινες αίθουσες καθορίστηκαν από μια παλαιότερη διάταξη. Για τη νότια αίθουσα, το μήκος έχει ως αποτέλεσμα πλάτος ζυγού 2.400 μ. Το υλικό είναι μάρμαρο με μπλε φλέβες.
ΣΤΕΡΕΟΒΑΤΗΣ
Είδαμε ότι το στερεοβάτης [θεμέλιο στο οποίο χτίζονταν οι ναοί στην αρχαία Ελλάδα] της υπόστηλης αίθουσας αποτελούνταν από τρία στρώματα που στηρίζονται σε ένα θεμέλιο από τοφφο. Το κατώτερο ή ισοπεδωτικό στρώμα εξακολουθεί να διατηρεί τα ακατέργαστα του στοιχεία στο εξωτερικό, με μια λεία άκρη ύψους 0,110μ. στο κάτω μέρος. Τα σημάδια της δουλειάς είναι ακόμα εκεί... Απομένουν 10 πλάκες, οι οποίες συρράπτονται προσεκτικά σε μια γραμμή στα πλάγια στο πίσω άκρο. Τα πάνελ έχουν ένα στενό στρίφωμα στις αρθρώσεις του κοντακίου και μια φαρδιά, λεία άκρη στις υπόλοιπες άκρες. Υπάρχουν επίσης σημάδια μετατόπισης στην τραχιά επιφάνεια του στηρίγματος [όπως C και Y]. Στο πίσω μέρος, οι πλάκες είναι εντελώς ακατέργαστες [βλέπε πινακίδα 7, West Hall στο H]. Αυτό το στρώμα ισοπέδωσης ακολουθήθηκε από δύο σκαλοπάτια που μοιάζουν με μάρμαρο, το πάνω μέρος του οποίου σχημάτιζε το στυλοβάτη.Έχουν διατηρηθεί αρκετές πλάκες με ίχνη της βάσης του κίονα, αλλά όχι in situ...Το υπόστρωμα των σκαλοπατιών αποτελούνταν από ασβεστόλιθους και τουφφόλιθους. Οι πλάκες σκαλοπατιών συσφίγγονταν και κουμπώθηκαν μεταξύ τους. Οι πείροι έχουν κανάλι από χυτοσίδηρο, εκείνοι... στις κάτω αίθουσες δεν έχουν. Το επίπεδο ισοπέδωσης έχει ύψος 0,330μ. το πέλμα των σκαλοπατιών έχει βάθος 0,350 μ. Μόνο τα δύο πάνω σκαλοπάτια υψώνονταν πάνω από το επίπεδο του εδάφους της αυλής του ναού. Μέσα στις αίθουσες το δάπεδο ήταν φτιαγμένο από χώμα.
ΣΤΗΛΕΣ
Έχουν διατηρηθεί πολυάριθμα τύμπανα από τους αβάσιμους κίονες που καταλάμβαναν τη δυτική και νότια αίθουσα που βλέπουν στην αυλή. Τα τύμπανα στήλης έχουν 20.... με ιωνικές ράβδους και είναι χωρίς πτερύγια στο κάτω μέρος. Οι αυλοί είναι στρογγυλεμένοι στο σημείο που οριοθετεί τους ιστούς. Τα τύμπανα έχουν έναν τραχύ καθρέφτη στα συνδετικά ρουλεμάν στο πάνω και στο κάτω μέρος, η διάμετρος του οποίου αντιστοιχεί συνήθως στο μισό της διαμέτρου του τυμπάνου, η άκρη είναι λεία. Ο πείρος δείχνει δύο εκκεντρικούς τετράγωνους πείρους..., εδώ κι εκεί μια τρύπα ανύψωσης στο κέντρο. α) Ένα τύμπανο έχει διάμετρο 0,550μ. πλάτος. β) Ολοκληρωμένο τύμπανο μήκους 0,680μ. και πάχους 0,57μ. σε διάμετρο. γ) Πάνω μέρος τυμπάνου, σπασμένο στο κάτω μέρος, τελείως λείο εξωτερικά. Μήκος 0,630 μ., διάμετρος 0,624 μ. δ) Επάνω τμήμα τυμπάνου χωρίς κεντρική οπή στο στήριγμα, μισό λείο, μισό αυλακωτό, μήκος 0,700 μ., διάμετρος 0,610 μ. ε) Κάτω τμήμα τυμπάνου αυλακωμένο με δύο οπές πείρου, Ύψος 0,280 μ., διάμετρος 0,55 μ. στ) Ολόκληρο τύμπανο μήκους 0,340 μ., διάμετρος 0,550 μ., στρογγυλή οπή με πείρο στο κάτω μέρος. ζ)Ένα τύμπανο μήκους 1.190 μ.
ΚΙΟΝΟΚΡΑΝΟ [KAPITELL]
Το βασικό σχήμα του εκλεκτού κιονόκρανου είναι δωρικό. Ένα κιονόκρανο στη νότια αίθουσα [Πίνακας 43, κάτω αριστερά] έχει τους ίδιους αυλούς με τα τύμπανα των στηλών στα δυτικά, διάμετρος 0,540 μ., πλάτος άβακα 0,680 μ., όψιμο προφίλ, απλά κλιμακωτοί δακτύλιοι λαιμού, λείος άβακας, κυκλικός ...στην κορυφή για να ανακουφίσει τις γωνίες. Το συνολικό ύψος συμπεριλαμβανομένου του τμήματος του λαιμού ύψους 0,07μ. το οποίο περιέχει τα ίσια κομμένα άκρα των αυλών, είναι 0,265μ> εκ των οποίων το 0,085μ. αντιστοιχεί στον άβακα συμπεριλαμβανομένου του scamillus[ ένα είδος δεύτερης πλίνθου κάτω από τις βάσεις των ιωνικών και κορινθιακών κιόνων]της κάτω αίθουσας και σχηματίζει μια κατά προσέγγιση ευθεία γραμμή.Όλες οι ορατές επιφάνειες έχουν στενές, λείες άκρες και οι καθρέφτες έχουν λεπτή αυλάκωση με λεπτό οδοντωτό σίδερο. Στην κορυφή ενός κεφαλαίου υπάρχει ένα στρογγυλό € ως σήμα αντιστάθμισης. Υπήρχε ένας κεντρικός πείρος στο στήριγμα. Το κιονόκρανο έχει κανονικές διαστάσεις, αλλά σχήματα που ακολουθούν αυτά του Ναού Α, αλλά είναι κάπως πιο απρόσεκτα.
ARCHITRAV[ΕΠΙΣΤΗΛΙΟ]
Δεν υπάρχει ούτε ένα πλήρες αντίγραφο του επιστυλίου, μόνο περίπου 5 μεγάλα θραύσματα, έτσι ώστε η απόσταση στηλών προσδιορίστηκε κυρίως από άλλα στοιχεία. Αρκεί, ωστόσο, να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι στους κίονες υπήρχε επιστύλιο ύψους 0,420 μ., ...και πλάτους 0,044 μ. ... η κάτω όψη είναι κεκλιμένη στον κατακόρυφο προσανατολισμό του επιστυλίου προς τα έξω. Το πίσω μέρος των επιστυλίων έχει τελειώσει ομαλά και τελειώνει με πλάκα ύψους 0,070μ. και προεξέχουσα πλάκα 0,020μ. Το βάθος στήριξης είναι 0,600 μ. Αν αφαιρέσετε αυτή τη διάσταση από το πλάτος του άβακα, o.68o-o.6ooμ., τότε έχουμε προβολή 0,040μ. για το κιονόκρανο εξωτερικά και εσωτερικά.Το κανονικό έχει πλάτος 0,10μ. και απολήγει 0,310 μ. από την άρθρωση σε ορθογώνιο σχήμα στον άβακα, στήριγμα του κιονόκρανου, η συνδετική επιφάνεια του οποίου είναι τραχύ. Το κιονόκρανο συνδέεται με το επιστύλιο με έναν πείρο που συνδέεται με την άρθρωση του· σε ορισμένα σημεία οι πείροι εμφανίζονται επίσης σε ζευγάρια. Υπάρχουν επίσης τρύπες από εδώ κι εκεί στο στήριγμα για ανυψωτικούς σκοπούς. Στο επάνω μέρος, τα επιστύλια συνδέονται με τις γειτονικές δοκούς με συζευγμένους βραχίονες.
ΤΡΙΓΛΥΦΟΣ ΖΩΦΟΡΟΥ[TRIGLYPHENFRIES]
Σώζονται επίσης 4 πλήρεις πίνακες της ζωφόρου του τρίγλυφου, που ωφέλησε πολύ για την ανακατασκευή[βλ. Εικ. 17]. Κάθε πλάκα αποτελείται από μια μετόπη ανάμεσα σε δύο τρίγλυφα, οι αρθρώσεις του άκρου κλείνουν στα άκρα του. Τα πάνελ έχουν πλάτος περίπου 1.140 μ. (Δεδομένου ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές στις διαστάσεις, πρέπει να δουλέψουμε με μέσες διαστάσεις.) Το συνολικό ύψος της ζωφόρου του τρίγλυφου είναι 0,518 μ. Ο κεφαλόδεσμος ύψους 0,064μ., ο οποίος περνά πάνω από μετόπες και τρίγλυφα, έχει μόνο μια πολύ μικρή προβολή και με τη σειρά του στέφεται από ένα προφίλ ύψους 0,054μ. που αποτελείται από μια λοξότμηση και μια πλάκα. Οι σχισμές κόβονται ευθεία στην κορυφή και χαμηλώνουν σε ένα περίεργο στρογγυλό σχήμα στο εσωτερικό. Οι γωνιακές άκρες έχουν τα κρεμαστά «αυτιά» που τόσο συχνά εμφανίζονται στην ελληνιστική αρχιτεκτονική, συμπεριλαμβανομένων των αιθουσών μας στην κάτω βεράντα, αλλά των οποίων το σχήμα είναι καλύτερο από αυτά της επάνω.Το βάθος των πλίνθων, που αφήνονται τραχιά στο πίσω μέρος, είναι κατά μέσο όρο 0,400 μ. Οι οπές δοκών στο πίσω μέρος βρίσκονται οπουδήποτε πίσω από μια μετόπη ή πίσω από ένα τρίγλυφο, δεν καλύπτουν όλο το ύψος της πέτρας. Οι οριζόντιες εγκάρσιες δοκοί ύψους 0,340μ. κατανέμονται στο επίπεδο του αρμού της. Το γείσο της στέψης ήταν επίσης σκαλισμένο σε ορισμένα διαστήματα για να τα χωρέσει. Στο εσωτερικό άνω άκρο, τα φύλλα γείσου δείχνουν τις εγκοπές για τα δοκάρια της κεκλιμένης οροφής. Ακριβώς όπως το επιστύλιο και η ζωφόρος, η ζωφόρος και το γείσο της στέψης ήταν επίσης κουμπωτά μεταξύ τους. Στο κάτω , οι πείροι βρίσκονται απευθείας στον πισινό σύνδεσμο, στο πάνω έδρανο στον άξονα της μετόπης ή στην ένωση του γείσου. Τα στηρίγματα είναι μικρά και τοποθετημένα αρκετά κοντά στην πρόσοψη. Δίπλα στις οπές του πείρου υπάρχουν επίσης τρύπες για πέτρα. Τα σημάδια μετατόπισης βρίσκονται στις άκρες -αρθρώσεις στο άνω έδρανο: [O, Z, Y κ.λπ.]. Ένας πλήρως διατηρημένος ογκόλιθος της νότιας αίθουσας [Πίν. 43 παρακάτω] αποτελείται από δύο τρίγλυφα και δύο μετόπες: μήκος 1.530 μ. και βάθος 0.400 μ. Αριστερά, στο σημείο που βρίσκεται η ακραία άρθρωση μεταξύ του τρίγλυφου και της μετόπης, εκτείνεται περίπου 0,037μ. πάνω από τη μετόπη, λύση που εμφανίζεται συχνά σε ελληνιστικά κτίρια ... δείχνει δύο υπερκατασκευές από τρίγλυφα στην κορυφή με εγκοπές για οριζόντιες ράβδους ...
KRÖNUNGSGESIMS[;]
Τη ζωφόρο του τρίγλυφου ακολουθεί το γείσο, του οποίου το μεταλλικό γείσο είναι πολύ φθαρμένο, με εγκοπές και κλίσεις στη θέση της κανονικά σχηματιζόμενης....Το προφίλ έχει ύψος 0,368μ. και εκτείνεται 0,410μ. Αποτελείται από μια πλάκα ύψους 0,031 μ., έναν όρμο και μια κρεμαστή πλάκα ύψους 0,102 μ. Τα mutuli[διακοσμητικό ράφι] που προεξέχουν ....χωρίζονται μεταξύ τους με αυλάκια, ξεκινούν προς τα πίσω με μια εγκοπή και προς τα εμπρός από μια κανονικά σχηματισμένη μύτη νερού. Το κάτω άκρο της πλάκας ήταν σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με το μπροστινό άκρο των τριγλύφων. Η ίδια η κρεμαστή πλάκα κλείνεται στο πάνω άκρο της από μια κλίση, πλάκα, με μικρότερη κλίση...Ως τελικό συμπέρασμα, το Sima [αναποδογυρισμένη άκρη μιας στέγης που λειτουργεί ως υδρορροή. Ο όρος «σίμα» προέρχεται από το ελληνικό simos, που σημαίνει λυγισμένος προς τα πάνω] βρίσκεται στο κρεμαστό πιάτο με σχήμα carnie που είναι κυρτό στο κάτω μέρος και προεξέχει στο πάνω μέρος. Πάνω από κάθε τρίγλυφο υπάρχουν κεφάλια λιονταριών, όχι όλα με τρύπες, παρά την παρουσία υδρορροής. Οι κεφαλές των λιονταριών στέκονται στον άξονα κάθε τρίγλυφου (βλ. Πιν. 9). Η υδρορροή της μαρκίζας απέχει 0,154μ. από τη λωρίδα στεφάνης sima. Σε απόσταση 0,055 μ. από το ίδιο σημείο, είναι σκαλισμένη μια ελαφριά εγκοπή παράλληλα με αυτό. Η κορυφή των μπλοκ του γείσου είναι οριζόντια, έχει μια τρύπα λύκου στη μέση για ανύψωση και οι φωλιές των δοκών συνωστίζονται στο πίσω άνω άκρο (Πίνακας 8, Νο. 4). Τα τούβλα πιθανότατα έφταναν κοντά στο αυλάκι της μαρκίζας. Οι οπές δοκού ήταν επίσης πολλές και διπλασιάστηκαν σε ορισμένα σημεία για ένα τέτοιο άνω έδρανο τριγλύφου με εγκοπές για δοκούς. Οι πείροι ήταν πάντα στα αριστερά, ακριβώς στην άρθρωση του κοντακίου. Οι πλάκες του γείσου συνδέονταν επίσης πλευρικά ...με σιδερένιες περόνες[0,030x0,017 μ]. Οι πλάκες έχουν διαφορετικά βάθη, που κυμαίνονται μεταξύ 0,70μ. και 1,10μ. Οι σύνδεσμοι του γείσου είναι ο καθένας στον άξονα μιας μετόπης, πλου περιλαμβάνει κεφάλια λιονταριού. Η τεχνική είναι ίδια με τα άλλα μέλη του.Το στρίφωμα είναι όμορφα λειασμένο με λεπτό οδοντωτό σίδερο, οι ορατές επιφάνειες έχουν επίσης πολλές λειασμένες άκρες,το εσωτερικό συλλέγεται συνήθως με ένα μυτερό σφυρί, το πίσω μέρος αφήνεται τραχύ. τα στηρίγματα είναι αρκετά μικρά... Όπου εμφανίζονται σιδερένιες καρφίτσες, είναι στις αρθρώσεις του άκρου. Το υλικό είναι λευκό μάρμαρο, επισκευές σε κίονες φαίνεται ότι έγιναν από ασβεστόλιθο, όπως και στις κάτω αίθουσες.
ΣΗΜΑΤΑ; [VERSATZMARKEN]
Η διάταξη των συμβόλων του έργου (βλ. πινακίδα 9, κάτω αριστερά, στο 1) ήταν σύμφωνα με έναν παρόμοιο κανόνα με αυτόν του ιωνικού ναού στην Πέργαμο και του ναού του Mamurt Kaleh... Τα γράμματα εκτελούνται έντονα στον σκληρό ασβεστόλιθο, κάθε μπλοκ έχει τρία γράμματα στην κορυφή του,ένα μεσαίο ανάμεσα σε δύο άλλα αριστερά και δεξιά, δίπλα στις αρθρώσεις του άκρου. Όλα τα πάνελ στο ίδιο στρώμα έχουν το σύμβολο A στη μέση. το εξής Β κ.λπ., ο στυλοβάτης ζ. Ο Β. που κουβαλούσε τους στύλους οδηγεί σε ε. Αυτό το γράμμα που υποδηλώνει το στρώμα συνοδεύεται από δύο άλλα που υποδεικνύουν τη θέση του μπλοκ στο στρώμα, καθένα από αυτά τα τελευταία γράμματα επαναλαμβάνεται στη διπλανή πλάκα. Έχουμε λοιπόν το εξής σχήμα για το ίδιο στρώμα... Οι πινακίδες εδώ είναι στον τραχύ κύκλο κάτω από τη στήλη, επομένως δεν ήταν ορατές, σε άλλα σημεία ήταν προσαρτημένες... Σταμάτησαν αρκετές φορές στις επιφάνειες σύνδεσης...
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Kos-Rudolf Herzog,1932
2. Ιστορία των σεισμών της Κω,2018-2023
3.Το Ασκληπιείο της Κω-Ιακ.Ζαρράφτης,1912
4.Αρχεία L.Morricone-L.Laurenzi,saia
5.Ένα φωτογραφικό ταξίδι στο Ασκληπιείο Κω [1901-2014]
6.Παλιές Φωτογραφίες της Κω/ΦΒ
7.Το Ασκληπιείο της Κω-Β.Χατζηβασιλείου
8.Ασκληπιείο της Κω-Δ.Μποζνάκης
9.Παιδί της Ρέας, τριλογία
10.Encyclopaedia Britannica
11.Ιστοσελίδα, https://www.livius.org/articles/concept/stoa-building/
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Τον βρήκα σε άγνωστο μονοπάτι μαζί με τον φίλο Γιάννη τυχαία πεταμένο μια μέρα πριν από καιρό.Ένα διαμάντι πολύτιμο και σπάνιο. Από ντόπιο μάρμαρο, ο Ζαρράφτης είμαι βέβαιος ότι θα έλεγε: «βρε γεωδίφη, αγαπητοί μου συμπατριώτες είναι από τις Χαηχούτες». Ξέρω το νταμάρι, δεν έχει άδικο. Πιθανώς ο τελευταίος άθικτος από τις διαταραχές του Εγκέλαδου. Ότι σώθηκε από την πάνω στοά του Ασκληπιείου, του 2ου αιώνα π.Χ. Όπως τον συνάντησα παραμελημένο σε πλαγιά της περιοχής, τον φωτογράφησα, τον χαιρέτησα και έφυγα. Ειδοποίησα δεν ξέρω τι έγινε, που κατέληξε; Εύχομαι και πιστεύω το καλύτερο.
Στοές του Ασκληπιείου, η Πάνω και η Κάτω σε χάρτη Herzog-Schazmann, 1932.
Πάνω άνδηρο: Αναπαράσταση της πρώιμης στοάς με την ξύλινη περίφραξη σύμφωνα με τους Herzog-Schazmann,1932.
Στοά του μεταλλευτικού χώρου της Μινιέρας, Ασφενδιού.
Πάνω άνδηρο. Λεπτομέρειες από την αρχιτεκτονική και το σύστημα νότιων και δυτικών αιθουσών.
Ανατολική Στοά της Κω, νεότεροι κίονες ανυψωμένοι από τους Ιταλούς, από το αρχαίο εμπορικό κέντρο του 4ου-3ου αιώνα π.Χ της πόλης.
Η αριστοκρατική Decumanus της Κω, με την μαρμάρινη στοά ρωμαικής περιόδου που συνέδεε την δυτική με την ανατολική συνοικία της πόλης.
Στοά οθωμανική της Δεκάτης, Τζαμί της Λότζιας του 18ου αιώνα.
Το ελληνιστικό Ασκληπιείο με τις στοές, την πάνω και την κάτω, σύμφωνα με τους Herzog-Schazmann.
Στοά ιταλικής περιόδου, του Δημαρχείου Κω.
Πάνω Στοά του Ασκληπιείου τα λείψανα από το ανατολικό τμήμα της, αριστερά του Μέγα Ναού του Ασκληπιού.
Το δυτικό τμήμα της Πάνω Στοάς, δεξιά του Μέγα Ναού.
Μεγάλη εξωτερική σκάλα με λεπτομέρειες αρχιτεκτονικές, δωρικού γείσου, της ζωφόρου με τρίγλυφους και το τμήμα σίμης με υδρορόες φαίνονται τα λιονταράκια όπως αυτά που βρέθηκαν στην δυτική Συνοικία της πόλης. Προφανώς τις έφτιαξαν ιδίας σχολής τεχνίτες, από ντόπιο υλικό κατα πάσα πιθανότητα από τοπικό γνωστό εργαστήριο.
