Σήραγγες, κανάλια, υδάτινες κατασκευές στην ετρουσκική δωδεκάπολη Veii

Μία από τις σήραγγες που βρέθηκαν κάτω από την ετρουσκική πόλη Βέιι. Από: Ministero della cultura.

Τα «cuniculi», το εκτεταμένο δίκτυο υπόγειων σηράγγων και καναλιών κάτω από την αρχαία ετρουσκική πόλη Βέιι, αποκαλύφθηκαν και χαρτογραφήθηκαν.

Το υπέδαφος της αρχαίας ετρουσκικής πόλης Βέιι αρχίζει να αποκαλύπτει τα βαθύτερα μυστικά του. Ένα ερευνητικό έργο, αποτέλεσμα μιας άνευ προηγουμένου θεσμικής συνεργασίας, πέτυχε για πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη χαρτογράφηση του εκτεταμένου δικτύου cuniculi που εκτείνεται κάτω από την περιοχή του Ιερού του Πορτονάτσιο .

Αυτό το υπόγειο σύστημα, ένας πολύπλοκος λαβύρινθος από στοές, κανάλια, δεξαμενές, πηγάδια και υδραυλικές κατασκευές , έχει εξερευνηθεί μέσω της ανάπτυξης τεχνολογίας αιχμής, συμπεριλαμβανομένων αυτόνομων ρόβερ που σχεδιάστηκαν αρχικά για κρίσιμα περιβάλλοντα και εξερεύνηση πλανητών. Το αποτέλεσμα είναι ένα λεπτομερές σχέδιο του αόρατου, καθώς και το άνοιγμα μιας νέας φάσης στη μελέτη ενός από τα πιο εμβληματικά ιερά της αρχαίας Ετρουρίας .

Η πρωτοβουλία, η οποία ξεκίνησε επίσημα το 2025, συγκεντρώνει τις δυνατότητες του Εθνικού Ετρουσκικού Μουσείου της Βίλα Τζούλια, της Έδρας Ετρουσκολογίας του Τμήματος Αρχαίων Επιστημών του Πανεπιστημίου Sapienza της Ρώμης και της Γενικής Διεύθυνσης Μουσείων. Αυτό το πλαίσιο συνεργασίας κατέστησε δυνατή την προσέγγιση του χώρου από μια διεπιστημονική οπτική γωνία, συνδυάζοντας την παραδοσιακή αρχαιολογική μεθοδολογία με τις πιο προηγμένες γεωφυσικές έρευνες, οι οποίες συντονίζονται από το Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής, Ηλεκτρονικής και Τηλεπικοινωνιών του ίδιου πανεπιστημίου. Η επιστημονική διεύθυνση των ανασκαφών ανήκει στην Luana Toniolo, διευθύντρια του Εθνικού Ετρουσκικού Μουσείου της Βίλα Τζούλια, και στη Laura Maria Michetti, εκπρόσωπο της Sapienza.

Άποψη του Ιερού Portonaccio. Από: Ministryo della cultura.

Το κεντρικό επίκεντρο αυτής της νέας σεζόν ανακαλύψεων ήταν η συστηματική εξερεύνηση των cuniculi . Μια ομάδα ερευνητών κατάφερε να εισέλθει σε αυτές τις υπόγειες στοές του αρχαίου οικισμού και της περιοχής του ιερού χρησιμοποιώντας ρόβερ εξοπλισμένα με τεχνολογία τηλεχειριζόμενης πλοήγησης και συλλογής δεδομένων.

Αυτά τα οχήματα, ικανά να λειτουργούν σε περιορισμένους και εξαιρετικά πολύπλοκους χώρους, χρησιμοποιούν συστήματα ανάρτησης εμπνευσμένα από την αρχιτεκτονική rocker-bogie που ανέπτυξε η NASA για τις αποστολές Spirit, Opportunity και Curiosity στον Άρη. Ένα από αυτά, το ρόβερ Magallanes, ήταν απαραίτητο για την αποστολή. Κατά τη διάρκεια των εργασιών του, μεταδίδει εικόνες και δεδομένα σε πραγματικό χρόνο μέσω μιας ραδιογέφυρας, επιτρέποντας τη συνεχή και ασφαλή παρακολούθηση από έξω από τις σήραγγες.

Η διευθύντρια του μουσείου, Λουάνα Τονιόλο, τόνισε τη σημασία αυτού του επιτεύγματος: Έχει περάσει ήδη ένας χρόνος από τότε που το Εθνικό Ετρουσκικό Μουσείο της Βίλα Τζούλια ανέλαβε τη διαχείριση της ιερής περιοχής Πορτονάτσιο στο Βέιι. Αμέσως ξεκινήσαμε έργα για την ενίσχυση και βελτίωση της απόλαυσης του Πάρκου, αλλά πάνω απ' όλα, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα και χάρη στη Γενική Διεύθυνση Μουσείων, έχουμε ξαναρχίσει τις έρευνες στην περιοχή: αρχαιολογικές ανασκαφές, αλλά και έρευνα που χρησιμοποιεί εντελώς καινοτόμα εργαλεία και μεθοδολογίες, όπως η εξαιρετικά σημαντική και εντελώς πρωτοφανής χαρτογράφηση των cuniculi της πόλης.

Αρχαιολόγοι που εξερευνούν τις σήραγγες του Veii. Από: Ministryo della cultura.

Η ολοκληρωμένη χαρτογράφηση κατέστησε δυνατή την ακριβή καταγραφή ενός περίπλοκου υδραυλικού συστήματος που διασχίζει το υπέδαφος της ιερής περιοχής. Αυτό το δίκτυο συνδέει το πιάνο του Καμπέτι με την αναβαθμίδα του Ιερού του Πορτονάτσιο και την κοιλάδα του Καννετάτσιο, ενσωματώνοντας μια σειρά από κανάλια, δεξαμενές και πηγάδια που καταδεικνύουν μια εκλεπτυσμένη μαεστρία στη διαχείριση των υδάτων. Μεταξύ των πιο σημαντικών στοιχείων είναι η μεγάλη ιερή πισίνα που βρίσκεται δίπλα στον ναό του Απόλλωνα, μια κατασκευή που μαρτυρά ετρουσκικές τελετουργικές πρακτικές και η οποία, μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση του Βήιου το 396 π.Χ., επαναχρησιμοποιήθηκε και προσαρμόστηκε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.

Veii/ Veio - Η ετρουσκική Δωδεκάπολη.

Για τον Γενικό Διευθυντή Μουσείων, Massimo Osanna, το έργο αυτό αποτελεί μέρος της στρατηγικής που εφαρμόζει το γραφείο του σε ολόκληρη την εθνική επικράτεια για την υποστήριξη ερευνητικών προγραμμάτων σε αρχαιολογικούς χώρους. Η επιστροφή για την έρευνα του ιερού του Portonaccio με αυστηρές ανασκαφές και τεχνολογίες αιχμής σημαίνει αποφασιστική επέκταση της γνώσης για ένα από τα σημαντικότερα μέρη στην Ετρουρία , δήλωσε ο Osanna. Η χαρτογράφηση των cuniculi, που κατέστη δυνατή χάρη σε μη επεμβατικές μεθοδολογίες και υπερσύγχρονα όργανα, αποτελεί απόλυτη καινοτομία για αυτόν τον χώρο και καταδεικνύει την αξία της συνεργασίας μεταξύ μουσείων, πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων .

Με αυτή την κοινή προσπάθεια, το Βέιι επιστρέφει στο επίκεντρο της ιταλικής αρχαιολογικής έρευνας. Ο συνδυασμός τεχνολογικής καινοτομίας, μουσειακής εμπειρογνωμοσύνης και ακαδημαϊκής αυστηρότητας καθιστά δυνατή την αποκάλυψη, στρώμα προς στρώμα, μιας πολιτιστικής κληρονομιάς που παρέμενε κρυμμένη για χιλιετίες. Το φως που ρίχνεται τώρα στα κυβικά αγγεία του Βέιι φωτίζει όχι μόνο τις σκιές των σηράγγων του, αλλά και νέα μονοπάτια προς την κατανόηση της πολυπλοκότητας και της μηχανικής του ετρουσκικού πολιτισμού.

Το Βέιι ήταν ένας ετρουσκικός οικισμός που ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα π.Χ στη Βόρεια Λάτσιο. Η πηγή του μεγαλύτερου μέρους του πλούτου των κατοίκων του προέρχεται από την τερακότα τους, η οποία ήταν το μεγαλύτερο μέρος αυτού που εμπορεύονταν και ήταν υπεραρκετή για να συντηρηθούν, να επεκταθούν και να χτίσουν σπουδαία έργα αρχιτεκτονικής και τέχνης. Εφόσον ήταν τόσο προηγμένοι στην τέχνη της τερακότας, πολλά σπουδαία μνημεία και κτίρια χτίστηκαν εκεί, όπως ο Ναός του Πορτόνατσιο και το τερακότα άγαλμα του Απόλλωνα. Το Βέιι ήταν η μόνη πόλη-κράτος στην άμεση γειτνίαση της Ρώμης που θεωρούνταν αρκετά ισχυρή ώστε να αποτελέσει σοβαρή απειλή για τη συνεχή ανάπτυξη και επέκταση της Ρώμης, και ακόμη και η ίδια η επιβίωση της Ρώμης διακυβευόταν. 

Τον 4ο αιώνα π.Χ υπήρξαν δύο μεγάλες συγκρούσεις, μία το 483 και μία το 438. Και στις δύο αυτές συγκρούσεις η Ρώμη νίκησε. Στο τέλος του 4ου αιώνα οι Ρωμαίοι πολιόρκησαν το Βέιι και καταστράφηκε το 396 π.Χ. Η ετρουσκική συμμαχία αποτελούνταν από 12 κύριες πόλεις.  Υπάρχουν πολλά να πούμε για αυτές τις πόλεις, είναι όλες συναρπαστικές με τον δικό τους τρόπο.

Η πόλη Βέιι βρίσκεται κυρίως σε ένα οροπέδιο από τόφφο, έκτασης 190 εκταρίων (470 στρεμμάτων).

Ο ποταμός Βαλκέτα ρέει λίγα μίλια ανατολικά για να ενωθεί με τον ποταμό Τίβερη στη νότια πλευρά του Λάμπαρο κατά μήκος της Φλαμινίας Οδού και η περιοχή  περιελάμβανε και αυτήν .Η εγγύτητά του με τον Τίβερη και η εμπορική οδός προς την ενδοχώρα, η οποία έγινε η Φλαμινία Οδός, αύξησαν την ευημερία του. 

Οι Βέιοι ήταν γνωστοί για το εμπόριο με τους Έλληνες και τους Φοίνικες. Πολλά θραύσματα ελληνικής κεραμικής έχουν βρεθεί σε όλη την περιοχή, που χρονολογούνται ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ.Αν και ο ποταμός έφερε πλούτο και ευημερία στο Βέιι, το έθεσε επίσης σε ανταγωνισμό με τη Ρώμη για την κυριαρχία στο Λάτιο. 

Ο ναός της Ήρας ήταν ο μεγαλύτερος και πιο τιμημένος στην πόλη.Το μεγαλύτερο ορατό μνημείο είναι το ιερό της Αθηνάς από τον 7ο αιώνα π.Χ., που βρίσκεται κατά μήκος μιας σημαντικής διαδρομής λίγο έξω από την πόλη (στο σύγχρονο Πορτόνατσιο). Πριν από την εισροή πλούτου τους γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ., οι κάτοικοι των Βεΐων προτιμούσαν να λατρεύουν τους θεούς και τις θεές τους στο ύπαιθρο. 

Οι πρώιμοι «ναοί» αποτελούνταν από μικρά ιερά περιτριγυρισμένα από φυλλώματα. Λόγω της συγγένειάς τους με τα αστέρια, πολλοί Βεΐοι προτιμούσαν να λατρεύουν κάτω από τον νυχτερινό ουρανό. Μόλις η πόλη άρχισε να ευημερεί, χτίστηκε ένας επίσημος ναός από ξύλο και πέτρα. Το ιερό ήταν ένα από τα παλαιότερα και πιο σεβαστά στην Ετρουρία, ξεχωρίζοντας για τις πολυτελείς πολύχρωμες διακοσμήσεις του από τερακότα, πολλές από τις οποίες μπορεί κανείς να δει σήμερα στη Βίλα Τζούλια. Το ιερό περιλάμβανε τον ναό του Απόλλωνα περίπου το 510 π.Χ., στον οποίο ανήκε ο Απόλλωνας των Βεΐων (τώρα στο Εθνικό Ετρουσκικό Μουσείο).

Γεωδίφης με πληροφορίες από τη Βικιπαίδεια, labrujulaverde και το Ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού

περισσότερα,

https://www.labrujulaverde.com/en/2025/11/the-cuniculi-the-extensive-network-of-underground-tunnels-and-channels-beneath-the-ancient-etruscan-city-of-veii-revealed-and-mapped/

https://en.wikipedia.org/wiki/Veii

https://www.labrujulaverde.com/en/tag/etruria/