Οι παγετώνες θερμαίνονται πιο αργά από το αναμενόμενο, αλλά όχι για πολύ
Ένα πρωτοφανές σύνολο δεδομένων προσφέρει μια εικόνα για την αντιφατική ψυκτική επίδραση των παγετώνων σε παγκόσμια κλίμακα.
Ψυχροί άνεμοι ρέουν πάνω από τον παγετώνα Tsanteleina στην Ιταλία τον Αύγουστο του 2015. Μια νέα μελέτη διαπίστωσε ότι η ψυκτική επίδραση τέτοιων ανέμων θα κορυφωθεί παγκοσμίως στα τέλη της δεκαετίας του 2030, με αναμενόμενη επιταχυνόμενη τήξη στη συνέχεια. Από: Thomas Shaw/ISTA.
Ο κόσμος θερμαίνεται, όμως οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες στη νότια πλαγιά του Έβερεστ, που μετρώνται συνεχώς από το Εργαστήριο Πυραμίδων από το 1994, έχουν μειωθεί τα τελευταία 15 χρόνια .
Ο λόγος; Οι ψυχροί άνεμοι κατάντη, που προκαλούνται από τις αυξημένες διαφορές θερμοκρασίας μεταξύ του θερμότερου αέρα πάνω από τον παγετώνα και της αέριας μάζας που βρίσκεται σε άμεση επαφή με την παγωμένη επιφάνεια του παγετώνα.
Αυτοί οι άνεμοι δημιουργούν ένα φαινόμενο ψύξης γύρω από τους ορεινούς παγετώνες, εξήγησε ο Thomas Shaw , παγετωνολόγος στο Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας της Αυστρίας. «Λιώνουν πιο αργά από ό,τι αν υπήρχε μια αντιστοιχία ένα προς ένα μεταξύ της ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας και της θερμοκρασίας του οριακού στρώματος του παγετώνα».
Οι επιστήμονες έχουν σημειώσει αυτό το φαινόμενο από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αλλά οι μελέτες μέχρι στιγμής έχουν περιοριστεί σε συγκεκριμένους παγετώνες.
Για να κατανοήσουν την έκταση του φαινομένου και τους παράγοντες που το επηρεάζουν σε παγκόσμια κλίμακα, ο Shaw και οι συνάδελφοί του συνέλεξαν και ανέλυσαν ένα σύνολο δεδομένων από 62 παγετώνες σε 169 εκστρατείες παγετώνων, που αντιστοιχούν σε έναν πρωτοφανή αριθμό 3,7 εκατομμυρίων ωρών δεδομένων θερμοκρασίας αέρα.
Ενώ πολλά από τα δεδομένα ήταν εύκολα προσβάσιμα, κάποια ήταν «σχεδόν ισοδύναμα με το να είναι γραμμένα στο πίσω μέρος μιας χαρτοπετσέτας», δήλωσε ο Shaw, ο οποίος μπόρεσε να συμπεριλάβει προηγουμένως αδημοσίευτα δεδομένα από άλλους ερευνητές.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Nature Climate Change , διαπίστωσε ότι το οριακό στρώμα των παγετώνων θερμαίνεται κατά μέσο όρο 0,83°C για κάθε βαθμό θέρμανσης του περιβάλλοντος.
«Αυτή δεν είναι η μόνη διαδικασία που επηρεάζει το λιώσιμο των παγετώνων, αλλά είναι μια σημαντική διαδικασία για την οποία δεν είχαμε αποδείξεις πριν», δήλωσε η Inés Dussaillant , παγετωνολόγος στο Centro de Investigación en Ecosistemas de la Patagonia στη Χιλή, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη.
«Μπορεί να αλλάξει τις προβλέψεις μας... και τις αναφορές της IPCC για τη μελλοντική εξέλιξη των παγετώνων ή τη συμβολή τους στην αύξηση της στάθμης της θάλασσας».
Προς το παρόν, αυτό το φαινόμενο δεν λαμβάνεται υπόψη κατά τη μοντελοποίηση του τρόπου με τον οποίο θα αλλάξουν οι παγετώνες με την πάροδο του χρόνου, δήλωσε ο Χάρι Ζεκολάρι , παγετωνολόγος στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών στο Βέλγιο, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Μπορεί να αλλάξει τις προβλέψεις μας και τον τρόπο που τις κάνουμε, και μπορεί να αλλάξει τις προβλέψεις και τις εκθέσεις [της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή] για τη μελλοντική εξέλιξη των παγετώνων ή τη συμβολή τους στη στάθμη της θάλασσας».
Σύμφωνα με την ανάλυση του Shaw, οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στο φαινόμενο ψύξης είναι η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του οριακού στρώματος του παγετώνα και του περιβάλλοντος αέρα, το μέγεθος του παγετώνα και η υγρασία. Το κάλυμμα από συντρίμμια στον παγετώνα και οι ισχυροί συνοπτικοί άνεμοι εμποδίζουν το φαινόμενο.
Αυτό το φαινόμενο σημαίνει ότι η άνοδος των θερμοκρασιών περιβάλλοντος στην πραγματικότητα αυξάνει την ψυκτική επίδραση στους μεγάλους παγετώνες - αλλά μόνο μέχρι ενός σημείου. «Οι παγετώνες δεν προστατεύονται εξαιτίας αυτού. Δεν ψύχονται. Είναι λίγο λανθασμένη ονομασία», δήλωσε ο Shaw. Ενώ λιώνουν πιο αργά από ό,τι θα αναμενόταν με τη γραμμική θέρμανση, η επίδραση εξακολουθεί να είναι σημαντική. Η μελέτη προβλέπει ότι, σε παγκόσμιο επίπεδο, αυτά τα φαινόμενα ψύξης κοντά στην επιφάνεια θα κορυφωθούν στα τέλη της δεκαετίας του 2030, καθώς οι θερμοκρασίες θα αυξάνονται.
Καθώς οι παγετώνες συρρικνώνονται σε μέγεθος, δεν θα είναι πλέον σε θέση να παράγουν καταβατικούς ανέμους και ο ρυθμός θέρμανσής τους θα αρχίσει να αντανακλά τις θερμοκρασίες περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τη μελέτη, αυτό θα οδηγήσει σε επιταχυνόμενη τήξη από τα μέσα του αιώνα και μετά.
Ο Shaw και οι συνάδελφοί του σημείωσαν μεγάλες περιφερειακές διακυμάνσεις στα δεδομένα. Ενώ το φαινόμενο ψύξης δεν αναμένεται να κορυφωθεί μέχρι τη δεκαετία του 2090 για τους παγετώνες στη Νέα Ζηλανδία και τις νότιες Άνδεις, οι παγετώνες στην κεντρική Ευρώπη πιθανότατα έχουν ήδη ξεπεράσει αυτό το όριο και επιδεινώνονται με αυξανόμενο ρυθμό.
Τα αποτελέσματα της μελέτης συμφωνούν με άλλα ευρήματα. Νωρίτερα φέτος, μια μελέτη για τις παγκόσμιες αλλαγές στη μάζα των παγετώνων διαπίστωσε ότι η κεντρική Ευρώπη έχασε το 39% της μάζας του πάγου της μεταξύ 2000 και 2023, καταγράφοντας τη χειρότερη επίδοση από όλες τις 19 περιοχές που μελετήθηκαν.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Pasterze , ένας αυστριακός παγετώνας όπου η έρευνα για το φαινόμενο ψύξης ξεκίνησε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1990. «Κάποτε ήταν ένας πολύ μεγαλύτερος παγετώνας, με ένα πολύ ισχυρότερο παρατηρούμενο φαινόμενο καταβατικής ψύξης. Τώρα διαλύεται πολύ γρήγορα», δήλωσε ο Shaw, σημειώνοντας ότι πιθανότατα δεν θα είναι ο μεγαλύτερος παγετώνας της Αυστρίας για πολύ ακόμα . «Ήδη δείχνει στοιχεία για το πόσο γρήγορα μπορούν να αντιδράσουν οι παγετώνες στο κλίμα όταν αρχίζουν να εξαφανίζονται».
Ωστόσο, ενώ υπάρχουν διαθέσιμα αξιόπιστα μακροπρόθεσμα δεδομένα για περιοχές όπως οι Ευρωπαϊκές Άλπεις, η Ισλανδία, το Σβάλμπαρντ και η δυτική Βόρεια Αμερική, η παρακολούθηση των παγετώνων δεν είναι ισότιμα κατανεμημένη παγκοσμίως. Ο Dussaillant θα ήθελε να δει περισσότερη υποστήριξη για περιοχές όπου οι κυβερνήσεις δεν είναι σε θέση να διατηρήσουν συνεχή παρακολούθηση των παγετώνων. «Δεν μπορούμε πραγματικά να πούμε ότι αυτή είναι η παγκόσμια εικόνα, όταν στην πραγματικότητα, ορισμένες περιοχές εξακολουθούν να έχουν τεράστια κενά τα οποία πρέπει να καλύψουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα».
Με περίπου 200, 000 παγετώνες παγκοσμίως που καλύπτουν περίπου 700.000 km², υπάρχει πράγματι ακόμη πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει πριν διαμορφωθεί μια πραγματικά παγκόσμια εικόνα, δήλωσε ο Ζεκολάρι. «Αλλά είναι ένα τεράστιο βήμα προς τα εμπρός σε σύγκριση με αυτό που είχαμε».
Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα eos.org
περισσότερα,
Šeruga, K. (2025), Glaciers are warming more slowly than expected, but not for long, Eos, 106, https://doi.org/10.1029/2025EO250430. Published on 20 November 2025.