Το χώμα περιμένει…

Κάποτε, το φαγητό είχε πρόσωπο. Ήταν η μάνα που ανακάτευε τον τραχανά στην αυλή, ο παππούς που κουβαλούσε το καλάθι με τα σταφύλια, ο γείτονας που έφερνε λάδι από το χωριό. Κάθε μπουκιά είχε μνήμη. Κάθε άρωμα θύμιζε τόπο. Το ψωμί μύριζε σιτάρι και φούρνο, το γάλα το πρωινό ξύπνημα του χωριού, το κρασί την υπομονή του χρόνου. Σήμερα, το τραπέζι είναι γεμάτο προϊόντα τέλεια συσκευασμένα, αλλά δίχως παρελθόν. Το φαγητό έγινε προϊόν τεχνολογίας, και η τεχνολογία αντικατέστησε τη γη.

Σε εργαστήρια της Ολλανδίας, της Σιγκαπούρης και της Καλιφόρνιας καλλιεργούνται πλέον πρωτεΐνες, γάλατα και κρέατα χωρίς ζώα. Παρουσιάζονται ως σωτηρία του πλανήτη και ίσως σε κάποιο βαθμό να είναι. Λιγότερα αέρια θερμοκηπίου, λιγότερη εκμετάλλευση των ζώων, περισσότερη βιωσιμότητα. Όμως πίσω από την καθαρότητα του λευκού εργαστηρίου, γεννιέται ένας νέος κόσμος όπου η τροφή δεν έχει πλέον ρίζες. Ούτε έδαφος, ούτε εποχή, ούτε ιστορία.

Την ίδια ώρα, η Μεσόγειος βλέπει τα δικά της προϊόντα να υποχωρούν. Η ξηρασία και η υπερθέρμανση πλήττουν την ελιά, το σταφύλι, το σιτάρι. Οι μικροί παραγωγοί εγκαταλείπουν και οι παραδοσιακές γεύσεις μετατρέπονται σε είδη πολυτελείας. Το ελαιόλαδο που κάποτε συνόδευε καθημερινά το ψωμί, τώρα φυλάσσεται σαν χρυσός σε μικρά μπουκάλια. Η γεύση, από κοινό βίωμα, γίνεται είδος πολυτελείας και υπογράφεται από εταιρείες.

Το πιο ανησυχητικό όμως δεν είναι ότι αλλάζει η πρώτη ύλη. Είναι ότι αλλάζει η σχέση μας μαζί της. Η τροφή απομακρύνεται από το χώμα και ακολουθεί έναν αλγόριθμο. Δεν μεγαλώνει πια σε κήπο, αλλά σε ειδικούς χώρους και εργαστήρια. Δεν την προσφέρει η φύση, αλλά η βιομηχανία. Και μαζί της χάνεται ένα αόρατο νήμα που συνέδεε τον άνθρωπο με τον κύκλο της ζωής. Σπορά, αναμονή, καρπός, μοιρασιά.

Σ’ αυτή τη σιωπηλή επανάσταση, δεν υπάρχουν διαδηλώσεις ούτε συνθήματα. Μόνο ετικέτες και κωδικοί. Κάθε νέα “καινοτομία” υπόσχεται ευκολία, ταχύτητα, αφθονία αλλά αφαιρεί λίγη από τη μνήμη της γεύσης. Η ντομάτα δεν έχει πια μυρωδιά, το ψωμί δεν μπαγιατεύει, το γάλα δεν ξινίζει. Όλα διαρκούν περισσότερο, αλλά ζουν λιγότερο.

Ίσως όμως υπάρχει ακόμη χρόνος να στραφούμε προς τα πίσω, όχι από νοσταλγία αλλά από ανάγκη. Να ξαναβρούμε την αξία του απλού, του εποχικού, του τοπικού. Να θυμηθούμε πως το φαγητό δεν είναι μόνο θερμίδες. Είναι πολιτισμός, μνήμη, γλώσσα, τρόπος αγάπης. Η επιστροφή στη γη δεν είναι ρομαντισμός· είναι πράξη αυτογνωσίας.

Γιατί αν χαθεί η γεύση της ντομάτας του καλοκαιριού, αν σβήσει η μυρωδιά του φρεσκοκομμένου ψωμιού, αν πάψει να υπάρχει το τραπέζι που ενώνει την οικογένεια, τότε κάτι βαθύτερο θα έχει χαθεί. Όχι απλώς μια συνήθεια, αλλά ένα κομμάτι της ψυχής του ανθρώπου.

Η σιωπηλή επανάσταση των τροφίμων δεν είναι μια μάχη ανάμεσα στο παλιό και στο νέο. Είναι μια μάχη ανάμεσα στη μνήμη και στη λήθη. Και όσο υπάρχει ακόμα χώμα που μας περιμένει, ίσως να μην είναι αργά να θυμηθούμε από πού έρχεται η γεύση της ζωής.

Θάνος Ζέλκας

https://www.rodiaki.gr/article/538275/thanos-zelkas-to-xwma-perimenei?fbclid=IwY2xjawN9MMZleHRuA2FlbQIxMQBzcnRjBmFwcF9pZBAyMjIwMzkxNzg4MjAwODkyAAEeM7o1gEDKfJ_VM3qn3xDzjdtSKyZIZtQGZY-EGI9qT6l9A4TivJQYMjQfG9k_aem_6GZdeA1796OUHx7Tv1fFxw#google_vignette