Η ανθρώπινη προέλευση σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία
Στην ελληνική μυθολογία, όλα ξεκίνησαν με το χάος
Σύμφωνα με τη Θεογονία , στην αρχή μόνο χάος και κενό υπήρχαν σε ολόκληρο το σύμπαν. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η ελληνική λέξη χάος δεν έχει την ίδια σημασία με αυτήν που έχει σήμερα - σήμαινε απλώς «κενός χώρος ή ένα σκοτεινό κενό».
The Greek Creation Myth, βίντεο.
Το Χάος ακολουθήθηκε από τη Γαία (που σημαίνει γη) και τον Έρωτα (που σημαίνει αγάπη). Δεν διευκρινίζεται αν η Γαία και ο Έρωτας γεννήθηκαν από το Χάος ή αν προϋπήρχαν. Ωστόσο, ο Ησίοδος αναφέρει ότι η Γαία ήρθε σε ύπαρξη για να γίνει η κατοικία των θεών. Αυτό είναι παρόμοιο με άλλους αρχαίους μύθους, όπως ο μύθος της δημιουργίας των Σουμερίων, ο οποίος περιγράφει πώς η Γη δημιουργήθηκε αρχικά ως κατοικία των θεών.
Η επανάσταση στις πρώιμες γενιές των αρχαίων Ελλήνων θεών
Το Χάος γέννησε επίσης τον Έρεβο, που ήταν το σκοτάδι του κάτω κόσμου, και τη Νύχτα (νύχτα). Η Γαία γέννησε τον Ουρανό (ουρανούς) και τον Ωκεανό (ωκεανό).
Από εκεί, ο ελληνικός μύθος περιγράφει πώς οι θεοί ζευγάρωσαν μεταξύ τους για να ολοκληρώσουν ολόκληρη τη δημιουργία. Η Νύχτα και το Έρεβος ζευγάρωσαν και γεννήθηκαν η Ήμερη (ημέρα) και ο Αιθέρας (αέρας). Η Νύχτα γέννησε επίσης άλλους θεούς όπως τον Μώρο, τον Θάνατο (θάνατο), τη Νέμεση, τον Ύπνο (ύπνο), την Έριδα και την Κήρη.
Ο Ουρανός και η Γαία έγιναν οι πρώτοι θεοί που κυβέρνησαν. Ο Ουρανός ζευγάρωσε με τη Γαία και απέκτησε τρεις Κύκλωπες και 12 Τιτάνες (μια φυλή γιγάντων). Ένας από τους Τιτάνες ήταν ο Κρόνος. Και από εδώ ξεκινά το πάνθεον των διάσημων θεών της ελληνικής μυθολογίας.
Ρωμαϊκό μωσαϊκό του Αιώνα-Ουρανού με τη Γαία και τις τέσσερις εποχές.
Ο Ουρανός ζήλευε τα παιδιά του και τα καταδίκασε να μείνουν μέσα στη Γαία. Έφραξε τις μήτρες (σπηλιές) της και αυτό πόνεσε και εξόργισε τη Γαία. Έτσι, η Γαία ζήτησε από τα παιδιά της να βοηθήσουν στην αντίσταση ενάντια στον πατέρα τους. Ένας από τους Τιτάνες, ο Κρόνος, έκανε ένα βήμα μπροστά και τιμώρησε τον Ουρανό ευνουχίζοντάς τον με ένα αδάμαντο δρεπάνι που του έδωσε η Γαία. Τα γεννητικά όργανα του Ουρανού πετάχτηκαν στη θάλασσα και το αίμα του έπεσε στη Γη και δημιούργησε περισσότερα παιδιά - την Αφροδίτη, τις Ερινύες , γίγαντες και νύμφες.
Ο Ουρανός και η Γαία ζούσαν πλέον πιο ειρηνικά μεταξύ τους και ο Κρόνος ανέλαβε ως κυβερνήτης του σύμπαντος. Ο Κρόνος έστειλε τότε τα αδέλφια του, τους Κύκλωπες και τους Εκατοντάχειρες, στον Τάρταρο (τον σκοτεινό κόσμο κάτω από τη Γη) επειδή του δημιουργούσαν προβλήματα.
«Ο Κρόνος και το παιδί του», του Τζιοβάνι Φραντσέσκο Ρομανέλι.
Ο Ουρανός και η Γαία προειδοποίησαν τον Κρόνο ότι τα προβλήματά του δεν είχαν τελειώσει, καθώς μια μέρα κι αυτός θα ανατρεπόταν από έναν από τους γιους του. Ως αποτέλεσμα, ο Κρόνος αποφάσισε να καταπιεί τα παιδιά του. Αλλά η Γαία κατάφερε να σώσει τον μικρό Δία , ο οποίος μεγάλωσε στο ελληνικό νησί της Κρήτης μέχρι που, με τη βοήθεια της Μήτιδας (άλλου Τιτάνα), ανάγκασε τον Κρόνο να ξερνάει τα καταπιεσμένα παιδιά.
Με επικεφαλής τον Δία, τα έξι αδέλφια (Δήμητρα, Ήρα, Εστία, Άδης και Ποσειδώνας) επαναστάτησαν εναντίον του πατέρα τους. Τα χρόνια της μάχης είναι γνωστά ως Μάχη των Θεών και των Τιτάνων ή Τιτανομαχία. Η μάχη φαινόταν σαν να μη τελείωνε ποτέ, αλλά τότε ο Δίας είχε μια ιδέα. Απελευθέρωσε τους θείους του, τους Κύκλωπες και τους Εκατοντάχειρες από τον Τάρταρο και τον βοήθησαν να ανατρέψει την πορεία του πολέμου φτιάχνοντας κεραυνούς και πετώντας τεράστιους βράχους στους εχθρούς του. Ο Δίας και οι σύμμαχοί του νίκησαν και έριξαν τον Κρόνο στον Τάρταρο για πάντα.
«Η Πτώση των Τιτάνων» (1588-1590) του Κορνέλις φαν Χάαρλεμ.
Οι Τρεις Τιτάνες δεν υποστήριξαν τον Κρόνο στη μάχη: ο Προμηθέας, ο Επιμηθέας και ο Ωκεανός. Ο Προμηθέας αργότερα ενώθηκε με τον Δία. Όλοι οι Τιτάνες στάλθηκαν στον Τάρταρο (τον κάτω κόσμο), με εξαίρεση τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα.
Μετά από αυτό, οι επαναστάτες θεοί της αρχαίας Ελλάδας μοίρασαν το σύμπαν μεταξύ τους. Ο Δίας ανακηρύχθηκε ο υπέρτατος θεός, κυβερνώντας όλους τους άλλους. Όλοι ζούσαν στην κορυφή του Ολύμπου στην Ελλάδα - αλλά όχι ειρηνικά. Η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη από μάχες μεταξύ των θεών - παρόμοια με άλλους μύθους και θρησκείες - και δεν έχουμε καν φτάσει στο σημείο της δημιουργίας των ανθρώπων και του ρόλου τους στο χάος ακόμα!
Η δημιουργία του ανθρώπου στην Ελληνική Μυθολογία
Ο Προμηθέας έπλασε τον άνθρωπο από τη γη (λάσπη) και η θεά Αθηνά εμφύσησε ζωή στο δημιούργημά του. Εδώ βλέπουμε ένα άλλο κοινό μοτίβο που επαναλαμβάνεται στους αρχαίους μύθους της δημιουργίας - το πνεύμα δίνεται στο σώμα ώστε να ζωντανέψει.
Ο Επιμηθέας ήταν αυτός στον οποίο ο Προμηθέας ανέθεσε το καθήκον να δώσει σε όλα τα ζωντανά πλάσματα του πλανήτη διαφορετικές ιδιότητες/δεξιότητες. Ωστόσο, ο Επιμηθέας είχε ήδη δώσει όλες τις καλές δεξιότητες και ιδιότητες σε άλλα πλάσματα, και δεν είχε απομείνει τίποτα για τον άνθρωπο. Κατά συνέπεια, ο Προμηθέας έκανε τον άνθρωπο να σταθεί όρθιος - όπως είχαν κάνει μόνο οι θεοί - και του έδωσε φωτιά.
Ο Προμηθέας έδωσε στους ανθρώπους φωτιά στην αρχαία ελληνική μυθολογία για την ανθρώπινη προέλευση. Πηγή: matiasdelcarmine /Adobe Stock.
Αυτό θύμωσε τον Δία επειδή δεν αγαπούσε πολύ τον άνθρωπο, αν και ο άνθρωπος ήταν το αγαπημένο δημιούργημα του Προμηθέα. Ο Δίας όρισε ότι ο άνθρωπος έπρεπε να προσφέρει ένα μέρος από κάθε ζώο που θυσίαζε στους θεούς, αλλά ο Προμηθέας αγαπούσε τον άνθρωπο περισσότερο από τον Δία, οπότε ξεγέλασε τον Δία και, ως αποτέλεσμα, ο Δίας πήρε τη φωτιά από τον άνθρωπο. Ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά πίσω στον άνθρωπο. Γι' αυτό, ο Δίας τιμώρησε και τον άνθρωπο και τον Προμηθέα.
Η τιμωρία που επέβαλε ο Δίας στον άνθρωπο ήταν να δημιουργήσει την Πανδώρα (με τη βοήθεια του θεού Ήφαιστου), την πρώτη γυναίκα. Έδωσε στην Πανδώρα ένα πιθάρι ως δώρο και της είπε ότι δεν επιτρεπόταν να το ανοίξει. Το πιθάρι ήταν γεμάτο ατυχίες, ασθένειες και λοιμούς, αλλά στον πάτο υπήρχε και ελπίδα.
Ο Προμηθέας, ο Ερμής και η Πανδώρα είναι σημαντικές μορφές της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.Πίνακας του Ιωσήφ Άμπελ.
Ο Προμηθέας καταδικάστηκε σε βασανιστήρια στο όρος Καύκασος - όπου αλυσοδέθηκε σε έναν βράχο με άθραυστες αλυσίδες. Κάθε βράδυ εμφανιζόταν ένας αετός και έτρωγε το συκώτι του. Κατά τη διάρκεια της ημέρας το συκώτι αναμορφωνόταν, αλλά κάθε βράδυ ο αετός επέστρεφε και το έτρωγε ξανά. Τελικά, ένας Κένταυρος, ο Χείρωνας, και ένας ημίθεος, ο Ηρακλής, απελευθέρωναν τον Προμηθέα από το μαρτύριο του.
Ο μύθος του Προμηθέα, βίντεο.
Είναι σαφές ότι η ελληνική μυθολογία περιέχει παραλληλισμούς με άλλες αρχαίες μυθολογίες και θρησκείες, όπως το νερό ως η αρχή κάθε ζωής, η συνεχιζόμενη μάχη μεταξύ των θεών και, το πιο σημαντικό, η άρνηση της γνώσης στους ανθρώπους από τους θεούς.
Τζον Μπλακ
Πηγές:
Apollodorus (trans. 2008 by R. Hard) The Library of Greek Mythology. Oxford, UK.
Encyclopedia Mythica (1997) ‘Gaea’ Encyclopedia Mythica. https://pantheon.org/articles/g/gaea.html
Graves, R. (2011) The Greek Myths: The Complete and Definitive Edition. Penguin. UK edition.
Greek-Gods.Info (2020) ‘Oceanus, The Ruler of the Oceans.’ Greek-Gods.Info. https://www.greek-gods.info/titans/oceanus/
Greek Mythology.com (1997-2020) ‘The Creation II.’ Greek Mythology.com. https://www.greekmythology.com/Myths/The_Myths/The_Creation_II/the_creation_ii.html
Hesiod. (trans. 1914 by H.G. Evelyn-White) ‘The Theogony of Hesiod.’ Sacred-Texts. https://www.sacred-texts.com/cla/hesiod/theogony.htm
Theoi Project (2000-2017) ‘Ouranos.’ Theoi Project. https://www.theoi.com/Protogenos/Ouranos.html
Theoi Project (2000-2017) ‘Kheiron.’ Theoi Project. https://www.theoi.com/Georgikos/KentaurosKheiron.html
https://www.ancient-origins.net/human-origins-folklore/greek-mythology-and-human-origins-0064