Η κλιματική αλλαγή από γεωλογική άποψη

Έχουμε δει ποτέ κάτι σαν την τρέχουσα κλιματική αλλαγή; Είναι ένα εύλογο ερώτημα που τίθεται συχνά στους γεωλόγους, αλλά η απάντηση δεν είναι απλή.

Στο παρελθόν, πολύ θερμές περίοδοι έχουν προκληθεί από ηφαιστειακή δραστηριότητα μεγάλης κλίμακας, η οποία απελευθέρωσε τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Για παράδειγμα, οι ηφαιστειακές εκρήξεις κατά τη διάρκεια του Θερμικού Μέγιστου της Μέσης Κρητιδικής Περιόδου (120-80 εκατομμύρια χρόνια πριν) οδήγησαν σε επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα που ήταν τέσσερις έως πέντε φορές υψηλότερα και σε θερμοκρασίες 22 βαθμούς θερμότερες από ό,τι σήμερα.

Εκατομμύρια χρόνια ακραίας ζέστης έφεραν δραματικές οικολογικές αλλαγές στην ξηρά και στον ωκεανό, από τις οποίες επέζησαν οι δεινόσαυροι. Η εξαφάνισή τους επήλθε πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια από την πρόσκρουση ενός τεράστιου αστεροειδούς.

Πιο πρόσφατα, η Γη βίωσε μια σειρά από ψυχρές και θερμές περιόδους κατά την εποχή των παγετώνων των τελευταίων 2,6 εκατομμυρίων ετών. Οι φυσαλίδες αέρα που παγιδεύτηκαν σε στρώματα πάγου της Ανταρκτικής διατηρούν τη σύνθεση της ατμόσφαιρας κατά τη στιγμή που σχηματίστηκε το στρώμα.

Τα επίπεδα CO2 στις φυσαλίδες και άλλες πληροφορίες από τους πυρήνες πάγου έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανακατασκευή της κλιματικής ιστορίας των τελευταίων 800.000 ετών. Αυτά τα αρχεία δείχνουν ότι οι ψυχρές, παγετώδεις περίοδοι είχαν σταθερά χαμηλές συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικού CO2, περίπου 180 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm), και οι ενδιάμεσες θερμές, μεσοπαγετώδεις περίοδοι είχαν επίπεδα περίπου 280 ppm.

Οι παγετωνικές-μεσοπαγετωνικές ταλαντώσεις προκαλούνται από κυκλικές αλλαγές στην τροχιά και την αξονική κλίση της Γης που επηρεάζουν την ποσότητα της ηλιακής ενέργειας που λαμβάνει ο πλανήτης. Μικρές αλλαγές στην εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία μεταβάλλουν δραματικά το ενεργειακό ισοζύγιο της Γης, το οποίο ελέγχει την παγκόσμια θερμοκρασία, τα καιρικά πρότυπα και τις βροχοπτώσεις.

Ζούμε στην πιο πρόσφατη μεσοπαγετωνική περίοδο, η οποία ξεκίνησε πριν από περίπου 18.000 χρόνια, όταν η αύξηση του ατμοσφαιρικού CO2 και της ηλιακής ακτινοβολίας οδήγησε σε υψηλότερες θερμοκρασίες και τήξη των παγετώνων. Η Μοντάνα των ΗΠΑ έχει βιώσει σημαντικές κλιματικές αλλαγές κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Η θέρμανση κατά 9-10 βαθμούς Φαρενάιτ κατά τα πρώτα 7.000-8.000 χρόνια της μεσοπαγετωνικής περιόδου μετέτρεψε τα προηγουμένως καλυμμένα με πάγο τοπία σε δάση και λιβάδια. Αυτή η θέρμανση απελευθέρωσε επίσης λίμνες που είχαν φράξει οι παγετώνες γύρω από τη Μισούλα και τους Γκρέιτ Φολς. Οι επακόλουθες, καταστροφικές πλημμύρες σμίλευσαν τα Καναλοποιημένα Σκάμπλαντς της ανατολικής Ουάσινγκτον και το Σόνκιν Σαγκ ανατολικά των Γκρέιτ Φολς.

Πριν από περίπου 5.600 χρόνια, ένα δάσος φύτρωνε 600 πόδια πάνω από την τρέχουσα γραμμή των δέντρων στο Οροπέδιο Beartooth, παρέχοντας στοιχεία που αποδεικνύουν ότι τα καλοκαίρια ήταν θερμότερα από ό,τι σήμερα για αρκετούς αιώνες. Αυτές οι πληροφορίες προέρχονται από την ανάλυση των δακτυλίων ανάπτυξης αρχαίων κορμών που ήταν θαμμένοι κάτω από ένα κομμάτι πάγου για χιλιάδες χρόνια μέχρι την πρόσφατη θέρμανση του πλανήτη.

Στο Γέλοουστοουν, η παρατεταμένη ξηρασία από το 1233 έως το 1362 μ.Χ. προκάλεσε τη διακοπή των εκρήξεων του Όλντ Φέιθφουλ, πιθανώς επειδή δεν υπήρχε αρκετό χιόνι για την αναπλήρωση των υπόγειων υδάτων. Οι μελλοντικές ξηρασίες και η συρρίκνωση του χιονιού πιθανότατα θα έχουν παρόμοιες συνέπειες για τους θερμοπίδακες.

Οι γεωλόγοι συχνά βασίζονται στο παρελθόν για να κατανοήσουν το παρόν και το μέλλον, αλλά υπάρχουν λίγα στοιχεία στο γεωλογικό αρχείο που να αντιστοιχούν στην τρέχουσα κλιματική αλλαγή. Σε χρονικές κλίμακες μεταξύ παγετώνων και μεσοπαγετώνων, θα πρέπει να βρισκόμαστε σε μια τάση ψύξης ενόψει της επόμενης παγετώδους περιόδου. Αντίθετα, γινόμαστε θερμότεροι με συγκεντρώσεις CO2 στην ατμόσφαιρα 425 ppm που υπερβαίνουν οποιοδήποτε επίπεδο που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία 3,5 εκατομμύρια χρόνια.

Σε αντίθεση με τις αρχαίες περιόδους με υψηλό CO2, η τρέχουσα αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου έχει συμβεί με πρωτοφανή ταχύτητα τα τελευταία 150 χρόνια της βιομηχανικής εποχής.

Το κλίμα σίγουρα έχει αλλάξει σε όλη την ιστορία της Γης και για πολλούς λόγους. Η διαφορά τώρα είναι ότι η αλλαγή προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από τον άνθρωπο και οι επιπτώσεις εκτυλίσσονται σε διάστημα ετών και δεκαετιών, όχι χιλιάδων ή εκατομμυρίων ετών.

Κατά κάποιον τρόπο, αυτά είναι καλά νέα. Σε αντίθεση με τους δεινόσαυρους που δεν είχαν κανέναν έλεγχο πάνω στο πεπρωμένο τους, εμείς κατανοούμε την αιτία και τον αντίκτυπο της τρέχουσας κλιματικής αλλαγής και γνωρίζουμε τη λύση. Η εκτίμηση της μοναδικότητας της παρούσας κατάστασης είναι ένα σημαντικό βήμα προς την επίλυση του προβλήματος.

Cathy Whitlock

Η Κάθι Γουίτλοκ είναι ομότιμη καθηγήτρια Γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα και κύρια συγγραφέας του βιβλίου «Εκτίμηση του Κλίματος της Μοντάνα» ( montanaclimate.org ).

https://leaderadvertiser.com/news/2025/nov/13/climate-change-from-a-geologic-perspective/