«Πατρίδος Ελευθερίαν...»

«Οι χειρότεροι εχθροί που μπορεί να συναντήσει κανείς είναι οι κλέφτες της ελευθερίας»...

Τιμητική επιγραφή για ανώνυμο Κώο ευεργέτη και τους προγόνους του. Από λευκό μάρμαρο βρέθηκε στην Κω, χρονολογείται τον 1ο αιώνα π.Χ. Από M. Segre, Iscr. di Cos (1993). Άγνωστο που βρίσκεται σήμερα αυτή η σπουδαία επιγραφή.

Την φωτογραφία έλαβε ο Ιταλός αρχαιολόγος L. Morricone την δεκαετία του ΄30.

«...Πατρίδος Ελευθερίαν...» γράφει η αρχαία επιγραφή και θα εστιάσω την σκέψη μου σε αυτή την υπέροχη φράση.

Στην ελευθερία δόθηκε για πρώτη φορά πολιτική αξία από τους Έλληνες, σε έναν κόσμο μικρών πόλεων που δεν υπόκεινταν σε αυτοκρατορικό έλεγχο, όπου η εξουσία δεν ήταν συγκεντρωτική, αυταρχική ή θεϊκά επικυρωμένη αλλά ευρέως κατανεμημένη και η κοινοτική ευημερία εξαρτιόταν από πολλούς πολίτες, σύμφωνα με τις πρώιμες μορφές ισότητας ...

Στην πόλη κράτος της Αθήνας ως «ελευθερία» νοείται το δικαίωμα του ελεύθερου πολίτη να συμμετέχει στις πολιτικές συζητήσεις των υποθέσεων της πόλης, συμπεριλαμβανομένης της ομιλίας.

Η ελευθερία και το παράδοξο της, στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία 

Για κάθε άνθρωπο υπάρχουν πράγματα που εξαρτώνται από αυτόν. 

Η ελευθερία, αντίθετα, είναι μια έννοια που έρχεται σε αντίθεση με τη δουλεία, που προέρχεται από την πολιτική θεωρία και από εκεί εισέρχεται στη στωική ηθική. Για τους Στωικούς, η ελευθερία είναι μια διάθεση χαρακτήρα - μια αρετή - και μπορεί να εκδηλωθεί μόνο σε σοφούς.

Επειδή ο Επίκουρος πιστεύει ότι η ελευθερία και ο ντετερμινισμός είναι ασύμβατα και επειδή αρνείται ότι ο ντετερμινισμός είναι αληθινός για να διαφυλάξουμε την ελευθερία μας, χαιρετίστηκε ως το πρώτο άτομο που ανακάλυψε το πρόβλημα της ελεύθερης βούλησης και ο πρώτος που πρόσφερε μια ελευθεριακή λύση σε αυτό .

Η ιδέα του Σωκράτη για την «απελευθέρωση από τη μοίρα» είναι σημαντική για δύο λόγους. 

Πρώτον, είχε το θάρρος να μιλήσει ενάντια στις παραδοσιακές απόψεις, τη θρησκεία και την κοινωνία. Δεύτερον, έγινε ξεχωριστό από την κατανόηση και αποδοχή από τον άνθρωπο της πλήρους ευθύνης για τη ζωή του. 

Μέρος της ελευθερίας του Σωκράτη έγκειται στην απαλλαγή του από την έλλειψη, ακριβώς επειδή έχει κυριαρχήσει στον εαυτό του. Σε αντίθεση με τον Σωκράτη του Πλάτωνα, ο Σωκράτης του Ξενοφώντα δεν είναι φτωχός, όχι επειδή έχει πολλά, αλλά επειδή χρειάζεται λίγα. 

Από την άλλη πλευρά υπάρχει εκτός από την ελευθερία και το παράδοξο της, δηλαδή το επιχείρημα ότι η ελευθερία με την έννοια της απουσίας οποιουδήποτε περιοριστικού ελέγχου πρέπει να οδηγεί σε πολύ μεγάλο περιορισμό, αφού κάνει τον νταή ελεύθερο να υποδουλώσει τους πράους. Η ιδέα, με μια ελαφρώς διαφορετική μορφή, και με πολύ διαφορετική τάση, εκφράζεται ξεκάθαρα στον Πλάτωνα.

Η θεά Ελευθερία;

Ο Υγίνος περιγράφει την Ελευθερία ως κόρη του Δία και της Ήρας. Στη ρωμαϊκή μυθολογία, η Δήμητρα (Ceres) έχει μια κόρη που ονομάζεται Libera (Ελευθερία).

Η προσωποποιημένη Ελευθερία είχε μια σύντομη καριέρα στα νομίσματα της Αλεξάνδρειας. 

Στην αρχαία Ελλάδα, η Ελευθερία ήταν επίσης επίθετο της θεάς Άρτεμης και ως τέτοια λατρευόταν στα Μύρα της Λυκίας. Το ρωμαϊκό αντίστοιχο της θεάς Ελευθερίας είναι η Libertas, μια θεά από μόνη της και μια προσωποποίηση της ελευθερίας.

Για τον R. F. Willets, στην κρητική διάλεκτο «Ελευθία» θα συνέδεε την Ειλειθυία (ή ίσως τη θεά «Ελευθερία») με την Ελευσίνα.

Το όνομα πιθανότατα σχετίζεται με μια πόλη της Κρήτης με το όνομα Ελεύθερνα, ονομάζεται επίσης Απολλωνία η οποία βρίσκεται 25 χλμ νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου.Η ανακάλυψη των 4 λειψάνων της Δυναστείας των Ιερειών της Εποχής του Σιδήρου στην Ορθή Πέτρα ανακηρύχθηκε μία από τις 10 κορυφαίες ανακαλύψεις του 2009 από το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αμερικής. 

Ο Walter Burkert πιστεύει ότι η Ειλείθυια είναι η ελληνική θεά της γέννησης και ότι το όνομά της είναι καθαρό-ελληνικό.Ωστόσο, η σχέση με το ελληνικό πρόθεμα «ἐλεύθ» είναι αβέβαιη, γιατί το πρόθεμα εμφανίζεται σε ορισμένα προελληνικά τοπωνύμια όπως το Ἐλευθέρνα. 

Τι ορίζει την πατρίδα; 

Dulce et decorum est pro patria mori δηλαδή είναι γλυκό και ένδοξο να πεθαίνεις για την πατρίδα (Οράτιος, Ωδές, III, 2, 13).

Πατρίδα είναι η χώρα από την οποία προέρχεται αρχικά μια ομάδα ή από την οποία γεννήθηκε ένα άτομο.

Ο όρος «πατρίδα» αναφέρεται συχνά σε μια περιοχή εντός μιας χώρας που κατοικείται από μια εθνική ομάδα με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο από την υπόλοιπη χώρα. Ο τόπος μας και και η πατρίδα σημαίνουν και τα δύο τη γη των προγόνων μας.

Μάρτυρες της Ελευθερίας

«Η θρησκεία της πατρίδας»,  άρθρο του Fulvio Conti.

Τα τελευταία χρόνια, η γαλήνια ( και ίσως κάπως στάσιμα) τα νερά της ιστοριογραφίας Risorgimento έχουν αναστατωθεί από μια νέα τάση μελετών που ξεκίνησε με τη λεγόμενη γλωσσική στροφή. Αυτή η νέα ιστοριογραφική τάση άρχισε να παρατηρεί την ιστορία του Risorgimento μέσω μιας «culturalistio» προσέγγισης,στρέφοντας έτσι την προσοχή της σε λογοτεχνικές, θεατρικές, εικονογραφικές και γενικότερα καλλιτεχνικές πηγές, προσπαθώντας να κατανοήσει πώς ήταν τα ιδανικά της πατρίδας και του έθνους που διαμορφώνεται μέσα στον πολιτισμικό ορίζοντα και τη συλλογική φαντασία της εποχής. Ως εκ τούτου, αμφισβήτησε τον ρόλο που έπαιξαν αυτά τα ιδανικά στην κύηση μιας τάξης πατριωτών, ανδρών και γυναικών, που αποφάσισαν να αφιερώσουν τη ζωή τους στην οικοδόμηση ενός ελεύθερου και ανεξάρτητου έθνους. Γύρω στα τέλη του 17ου και στις αρχές του 18ου  αιώνα, αυτές οι γεωπολιτικές έννοιες του έθνους και της πατρίδας άρχισαν να χρησιμοποιούνται με εντελώς διαφορετικό τρόπο από ό,τι στους προηγούμενους αιώνες, παίρνοντας άγνωστες μέχρι τώρα σημασιολογικές αξίες. Ειδικότερα, ο όρος έθνος, μετά τη Γαλλική Επανάσταση, απέκτησε μια ακριβή και άνευ προηγουμένου πολιτική σημασία:να προσδιορίσει την κοινότητα ως τον θεμελιώδη θεματοφύλακα της κυριαρχίας και ως το θέμα από το οποίο η νομιμότητα των θεσμών που καλούνται να πειθαρχήσουν τη συλλογική ζωή σε μια συγκεκριμένη περιοχή που προέρχεται. Αυτή η ανανέωση καθοδηγήθηκε από τον Alberto Mario Banti, ο οποίος σε πολλά έργα έχει προτείνει μια πρωτότυπη ανάγνωση της γέννησης της ιδέας του έθνους κατά τη διάρκεια του Risorgimento. Ο Μπάντι έχει επικεντρώσει την προσοχή του σε εκείνους τους εθνικο-πατριώτες διανοούμενους που, ως υποστηρικτές νέων τρόπων πολιτικής επικοινωνίας ικανών να διεγείρουν συναισθήματα. Περισσότερα,

https://www.jstor.org/stable/26266145

Τι γράφει η αρχαία επιγραφή;

col.I.

ἔκγονος ὢν] Διογένους, ὃς τὰν πρὸς τοὺς ἐν Αἰγύπτῳ βασιλεῖς [τότε ὄντας] φιλίαν γενηθεῖσαν κατεχρήσατο ἐς τὰν τᾶς [πατρί]δος ἐλευθερίαν ἐν τοῖς συστᾶσι τᾷ πόλει πρὸς Κρηταιέ]ας ἐπιπολεμωτάτοις καιροῖς, ἄλλων τε ἀνδρῶν ὑπερ [․․]ΑΤΙ τετειμαμένων ἐπ’ ἀρετᾶι· ὃς καὶ μειμησάμε [ν]ος Χαιρύλος, ὁ πατὴρ αὐτοῦ, πρεσβεύων περὶ τῶν νόμων καὶ τᾶς πατρίου πολιτήας ἐν Ῥώμᾳ, μετάλλαξεν ἄξιον ἐπαίνου καὶ βίον καὶ θάνατον, καὶ παρὰ τᾶι συνκλήτωι γράμμασιν ἐς χή[ρας χρη]ματισθείς· αὐτός τε [τὰ]ν παρὰ τοσούτων ἀνδρῶν [ποτὶ τὸν δᾶμ]ον διαδεξάμεν[ος εὔνο]ιαν, ἀπὸ τᾶς πράτας ἁλι[κίας - ω τάδε τοῖς ἄλλοις ἐποί[ησε -] εἰς τὰν πολιτήαν κα[-τὰ συμ]φέροντα τῶι πλήθε[ι][- καὶ τοῖς ἰδίοις ἑκ]άστων βίοις Υ[-] σ̣ωτηρί̣α̣ς̣ [-]

col.II.

ΚΡ[․]ΙΟ[—]

ΟΥΔΑΓ̣[—]

ΕΣΤΑ[—]

ΤΑΣΤΕ̣[—]

ἀγαθ[—]

ΤΑ[—]

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Αρχείο L.Morricone/saia

2. Τα ευρήματα, Ελεύθερνα

https://archive.archaeology.org/1001/topten/crete.html

3.https://inscriptions.packhum.org/text/350610?hs=282-289