Ο υδράργυρος στον ωκεανό: ένας διάβολος στο τραπέζι μας

Εργασίες στον βυθό της θάλασσας στην περιοχή της Μεσαοτλαντικής Ράχης-Mid-Atlantic Ridge: αναλύσεις πετρωμάτων που συμπεριλήφθηκαν σε μία νέα μελέτη για την προέλευση του υδράργυρου στην θάλασσα.Από ROV Team, GEOMAR. 

Μια διεθνής ομάδα ερευνητών, συμπεριλαμβανομένων επιστημόνων από το GEOMAR Helmholtz Center for Ocean Research Kiel, δημιούργησε την πρώτη παγκόσμια εκτίμηση των εκπομπών υδραργύρου από υδροθερμικές πηγές σε κορυφογραμμές στο μέσο του ωκεανού με βάση μετρήσεις. 

Οι ερευνητές μπόρεσαν να δείξουν ότι το μεγαλύτερο μέρος του υδραργύρου στον ωκεανό προέρχεται από ανθρώπινες δραστηριότητες και επομένως μπορεί να μειωθεί. Τα ευρήματά τους δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Nature Geoscience. 

Δέκα χρόνια πριν

Τα Ηνωμένα Έθνη συμφώνησαν να ελαχιστοποιήσουν τη ρύπανση από υδράργυρο στο περιβάλλον για την προστασία της ανθρώπινης υγείας: η Σύμβαση Minamata εγκρίθηκε στη Γενεύη το 2013. Οι υπογράφοντες χώρες δεσμεύτηκαν να ελέγχουν και να ελαχιστοποιούν την έκλυση υδραργύρου. 

Μία από τις κύριες πηγές πρόσληψης υδραργύρου από τον άνθρωπο είναι η κατανάλωση μολυσμένων ψαριών, τα οποία συσσωρεύουν υδράργυρο διαλυμένο στο θαλασσινό νερό. Υπολογίζεται ότι οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες έχουν αυξήσει την παγκόσμια δεξαμενή υδραργύρου στον ωκεανό κατά 21%. 

Ωστόσο, αυτός ο αριθμός είναι δύσκολο να επαληθευτεί επειδή δεν ήταν γνωστό ακριβώς πόσο φυσικός υδράργυρος υπήρχε στον ωκεανό πριν ξεκινήσουν οι ανθρωπογενείς εκπομπές. Επομένως, είναι εξίσου δύσκολο να πούμε πόσο αυτά έχουν επηρεάσει τα επίπεδα υδραργύρου στα ψάρια.

Για να καλύψει αυτό το κενό γνώσης, μια διεθνής ομάδα ερευνητών με επικεφαλής το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας (Center national de la recherche scientifique, CNRS) έχει τώρα την πρώτη παγκόσμια εκτίμηση των εκπομπών υδραργύρου από υδροθερμικές πηγές σε ηφαιστειακές κορυφογραμμές του μέσου ωκεανού. Των ενεργών περιοχών στους ωκεανούς του κόσμου, βάσει μετρήσεων. 

Ο Δρ. Sven Petersen, γεωεπιστήμονας στην ομάδα εργασίας "Marine Mineral Resources" στο GEOMAR Helmholtz Center for Ocean Research στο Κίελο, όπου τα μέταλλα στον ωκεανό αποτελούν σημαντικό ερευνητικό επίκεντρο, είναι συν-συγγραφέας της μελέτης. 

«Οι υδροθερμικοί αεραγωγοί είναι η πιο σημαντική άμεση πηγή φυσικού υδραργύρου στον ωκεανό», εξηγεί, «αλλά μέχρι τώρα, τα δεδομένα για το πόσο υδράργυρο συνεισφέρουν κυμαίνονταν μεταξύ 20 και 2.000 τόνων ετησίως». Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι προηγούμενες μελέτες έχουν μετρήσει μόνο τα καυτά διαλύματα που διαφεύγουν από τις πηγές.

Για την τρέχουσα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Geoscience, οι επιστήμονες ανέλυσαν όχι μόνο τα υγρά που διαφεύγουν αλλά και τα νέφη αιωρούμενης ύλης γνωστά ως λοφία, θαλασσινό νερό και πετρώματα. 

Τα δείγματα συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια των αποστολών GEOTRACES και ODP (Ocean Drilling Program, προκάτοχος του Integrated Ocean Drilling Program, IODP). Οι αποστολές GEOTRACES επικεντρώνονται στη μελέτη των ιχνοστοιχείων και της κατανομής τους στους ωκεανούς, ενώ οι αποστολές ODP τρυπούν δείγματα πετρωμάτων από τον πυθμένα της θάλασσας. 

«Οι συνδυασμένες παρατηρήσεις μας υποδηλώνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος του υδραργύρου που συσσωρεύεται στα καυτά διαλύματα αραιώνεται σε θαλασσινό νερό», λέει ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Δρ Lars-Eric Heimbürger-Boavida, επιστήμονας CNRS στο Μεσογειακό Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας (MIO). 

Μόνο ένα μικρό κλάσμα κατακρημνίζεται τοπικά και παραμένει στον πυθμένα της θάλασσας. Συνολικά, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η παγκόσμια υδροθερμική ροή υδραργύρου από τις κορυφογραμμές του μέσου ωκεανού είναι μικρή σε σύγκριση με τις ανθρωπογενείς εκπομπές υδραργύρου. Λέει η πρώτη συγγραφέας Natalia Torres-Rodriguez, Ph.D. φοιτήτρια στο MIO.«Αυτό κυμαίνεται από 1,5 έως 65 τόνους ετησίως». Αυτό υποδηλώνει ότι η πλειονότητα του υδραργύρου στον ωκεανό είναι ανθρωπογενούς προέλευσης. 

Με αυτό το αποτέλεσμα, οι ερευνητές ελπίζουν ότι η αυστηρή εφαρμογή των μειώσεων των εκπομπών στο πλαίσιο της Σύμβασης Minamata θα μειώσει τα επίπεδα υδραργύρου στα ψάρια και την έκθεση του ανθρώπου. 

Σχετικά με τον υδράργυρο και τη Σύμβαση Μιναμάτα

Ο υδράργυρος (Hg) είναι ένα βαρύ μέταλλο που εμφανίζεται σε μεταλλικές, οξειδωμένες ή οργανικά συνδεδεμένες μορφές. Εκτός από την οξεία δηλητηρίαση από το χειρισμό στοιχειακού υδραργύρου, ο μεθυλυδράργυρος αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. 

Η ένωση συσσωρεύεται στην τροφική αλυσίδα και μπορεί να οδηγήσει σε δηλητηρίαση και μη αναστρέψιμη εγκεφαλική βλάβη, ιδιαίτερα σε έμβρυα και μικρά παιδιά, εάν καταναλωθούν μεγαλύτερα είδη ψαριών σε ποσότητες άνω του μέσου όρου. 

Ο υδράργυρος απελευθερώνεται φυσικά στην ατμόσφαιρα από ηφαιστειακές εκρήξεις, θερμοπίδακες ή την καύση βιομάζας (π.χ. πυρκαγιές δασών ή λιβαδιών). Πρόσθετες εκλύσεις συμβαίνουν ως αποτέλεσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως η εξόρυξη μεταλλευμάτων υδραργύρου και άλλων πετρωμάτων που περιέχουν υδράργυρο, όπως ο ασβεστόλιθος ή ο άνθρακας.

Οι εκπομπές υδραργύρου είναι παγκόσμιες, πράγμα που σημαίνει ότι οι μη βιομηχανοποιημένες περιοχές είναι επίσης μολυσμένες. 

Σύμφωνα με μια δημοσίευση του 2018, περίπου 3.100 τόνοι υδραργύρου απελευθερώνονται ετησίως ως αποτέλεσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων. 

Σε αυτό το πλαίσιο, 128 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, υιοθέτησαν τη Σύμβαση Minamata του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) το 2013 για τη μείωση των εκπομπών υδραργύρου παγκοσμίως. 

Η σύμβαση πήρε το όνομά της  από τον κόλπο στην Ιαπωνία όπου τα βιομηχανικά λύματα που περιείχαν υδράργυρο δηλητηρίασαν χιλιάδες ανθρώπους στα μέσα του 20ου αιώνα, οδηγώντας σε σοβαρά προβλήματα υγείας γνωστά ως «νόσος Minamata».

Γεωδίφης με πληροφορίες από το περιοδικό Nature Geoscience

Περισσότερα,

1.Natalia Torres-Rodriguez et al, Mercury fluxes from hydrothermal venting at mid-ocean ridges constrained by measurements, Nature Geoscience (2023). DOI: 10.1038/s41561-023-01341-w

2.Helmholtz Association of German Research Centres