Θανάσιμοι αλλά αναγκαίοι, οι σεισμοί ανανεώνουν την Κω

«Ό,τι δεν σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό» αφορισμός του Γερμανού φιλοσόφου του 19ου αιώνα, Φρίντριχ Νίτσε.

Ας προσεγγίσουμε το θέμα των σεισμών με ιδιαίτερη προσοχή , από μια διαφορετική οπτική γωνία. 

Είναι καταστροφικοί και όχι λίγες φορές άκρως φονικοί. Ναι, έχουν προκαλέσει μια τεράστια, εκπληκτική απώλεια ζωών στο νησί της Κω, στο Αιγαίο, στον πλανήτη μας.

Ακόμα και έτσι, αν βάλουμε όλα τα πράγματα σε μια ζυγαριά με τα συν και τα πλην οι επιστήμονες των σεισμών είναι ξεκάθαροι. Υποστηρίζουν την ήδη γνωστή και πολύ μακροχρόνια άποψη, ότι η παγκόσμια διαδικασία πίσω από τους μεγάλους σεισμούς είναι αρκετά επωφελής για τη ζωή ειδικά για την ανθρώπινη στον πλανήτη.

Ισχυροί ιστορικοί σεισμοί, όπως του 411 π.Χ , 554 μ.Χ που έστειλαν δολοφονικά κύματα τα οποία διέσχισαν τον Κεραμεικό Κόλπο και χτύπησαν τις ακτές της Κω, είναι αναπόφευκτες παρενέργειες της συνεχούς ανακύκλωσης του τοπικού φλοιού, ο οποίος δημιουργεί έναν κατοικήσιμο κόσμο και ένα ζωντανό, πλούσιο σε πόρους νησί.

Ο καρδιακός παλμός

Μερικοί ειδικοί αναφέρονται στα τακτικά χτυπήματα - εκατοντάδες την εβδομάδα -ως τον καρδιακό παλμό του τόπου μας.

Τα πλεονεκτήματα ξεκίνησαν πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, όταν αυτή η ανακύκλωση του φλοιού δημιούργησε τους ωκεανούς, την ατμόσφαιρα και σχημάτισε τις ηπείρους, που θα φιλοξενήσουν τόσο το είδος μας όσο τα σπίτια μας. 

Ακόμη σήμερα αυτή η διαδικασία χτίζει βουνά, εμπλουτίζει τα εδάφη, ρυθμίζει τη θερμοκρασία της γης, συμπυκνώνει ορυκτά και άλλα σπάνια μέταλλα και διατηρεί τη χημική ισορροπία της θάλασσας. 

Η τεκτονική των πλακών από την ελληνική λέξη «τέκτονας» ή οικοδόμος, περιγράφει τη γεωλογία μας. Το τραγικό μειονέκτημα είναι ότι τα σεισμικά κύματα, τα τοπικά ρήγματα και οι ηφαιστειακές εκρήξεις κατά μήκος των ορίων των πλακών ή σε ενδοπλακικό περιβάλλον όπως το δικό μας μπορούν να καταστρέψουν ανθρώπινους πληθυσμούς και αρχαίους οικισμούς. 

«Είναι δύσκολο να βρεις κάτι που αναζωογονεί και χιλιάδες ζωές να χάνονται», είπε ο Ντόναλντ Τζ. Ντε Πάολο, γεωχημικός στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ.«Αλλά ο τύπος της γεωλογικής διαδικασίας που προκαλεί ένα σεισμό και το συνοδευτικό τσουνάμι είναι ένα ουσιαστικό χαρακτηριστικό της Γης. Από όσο γνωρίζουμε, δεν συμβαίνει σε κανένα άλλο πλανητικό σώμα και έχει πολύ άμεση σχέση με το γεγονός ότι είναι κατοικήσιμος ο πλανήτης μας». 

Παίρνουν από αυτό που δίνουν

Πολλοί βιολόγοι πιστεύουν ότι η διαδικασία των σεισμών μπορεί να γέννησε ακόμη και την ίδια τη ζωή. Τα κύρια οφέλη των τεκτονικών πλακών ή ακόμη της τοπικής τεκτονικής συσσωρεύονται αργά με την πάροδο των αιώνων. Αντίθετα, οι τοπικές ανατροπές της μπορούν να προκαλέσουν περιφερειακές, ή τοπικές καταστροφές, όπως ο σεισμός και το τσουνάμι του 554 ή του 1493, όταν βυθίστηκε το τότε λιμάνι της Κω. Ακόμα κι έτσι, λένε οι επιστήμονες ένα τσουνάμι μπορεί να αποδειχθεί με οικολογικό όφελος κατά τη διάρκεια των δεκαετιών για τις παράκτιες περιοχές που επλήγησαν περισσότερο από τα γιγάντια κύματα. 

Ο Jelle Zeilinga de Boer, γεωλόγος στο Πανεπιστήμιο Wesleyan που μεγάλωσε στην Ινδονησία και έχει μελετήσει το αρχιπέλαγος, λέει ότι ιστορικά στοιχεία από προηγούμενα τσουνάμι υποδηλώνουν ότι τα τεράστια κύματα μπορούν να διανείμουν πλούσια ιζήματα από συστήματα ποταμών στις παράκτιες πεδιάδες, κάνοντας το έδαφος πλουσιότερο, ακόμη πιο γόνιμο. Κάτι ανάλογο έγινε μετά το 139 μ.Χ ή το 554 ή το 1493, όταν η κοιλάδα της Καρδάμαινας χτυπήθηκε από τσουνάμι τα οποία προκάλεσαν σημαντικές απώλειες ζωών.

«Φέρνει γόνιμα εδάφη στα πεδινά.Με τον καιρό θα αναπτυχθεί μια πιο εύφορη κοιλάδα και υπό προϋποθέσεις ζούγκλα», έχει γράψει ο de Boer, συγγραφέας βιβλίων για τους σεισμούς και τα ηφαίστεια στην ανθρώπινη ιστορία, προσθέτοντας ότι η μεγάλη ταλαιπωρία από την τεκτονική βία συνήθως ακολουθείται από μεγάλα οφέλη επίσης. 

«Η φύση ξαναγεννιέται με αυτού του είδους τα τρομερά γεγονότα. Υπάρχουν πολλές θετικές πτυχές ακόμα κι όταν δεν τις βλέπουμε, ούτε τις γνωρίζουμε». 

Η τεκτονική των πλακών υποστηρίζει ότι η επιφάνεια της γης αποτελείται από μια ντουζίνα ή τόσο μεγάλες πλάκες φλοιού που επιπλέουν σε μια θάλασσα λιωμένου βράχου. Με την πάροδο των αιώνων, αυτή η αναταράσσουσα θάλασσα κινεί τις πλάκες καθώς και τις επάλληλες ηπείρους και τις ωκεάνιες λεκάνες τους, ξεσκίζοντας και αναδιατάσσοντάς τις σαν κομμάτια παζλ. 

Η διαδικασία ξεκινά καθώς οι ηφαιστειακές εκρήξεις εκτοξεύουν ζεστό υλικό που απλώνεται στον βυθό της θάλασσας. Τελικά, εκατοντάδες ή χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, μεταξύ Ρόδου, Κρήτης και Βόρειας Αφρικής  η ψυχόμενη πλάκα συγκρούεται με άλλες πλάκες και βυθίζεται κάτω από αυτές, βυθίζοντας ξανά στην καυτή γη. 

Οι συγκρουόμενες πλάκες τρίβονται η μία δίπλα στην άλλη περίπου τόσο γρήγορα όσο μεγαλώνουν τα νύχια μας και με την πάροδο του χρόνου δημιουργούν βουνά και σμήνη σεισμών καθώς δημιουργούνται και απελευθερώνονται οι τάσεις τριβής. 

Εν τω μεταξύ, τμήματα της κατερχόμενης αφρικανικής πλάκας λιώνουν και υψώνονται για να σχηματίσουν ηφαίστεια στη στεριά, όπως αυτά της Νισύρου, Κω, Σαντορίνης και άλλα. Αυτός ο κατακλυσμός ξεκίνησε εκατομμύρια χρόνια πριν, με παρόμοιο τρόπο ηφαιστειακές εκρήξεις στα βάθη της Μεσογείου ώθησαν λιωμένο βράχο για να σχηματίσουν τη μικροπλάκα των σπιτιών μας, του Αιγαίου. Η σύγκρουσή της με την πλάκα της Αφρικής δημιούργησε τα ηφαίστεια του νοτιοανατολικού Αιγαίου καθώς δημιουργεί χιλιάδες σεισμούς, συμπεριλαμβανομένου του φονικού μεγαλύτερου σεισμού της Μεσογείου του 365 μ.Χ, με μέγεθος 8.3-8.5 βαθμούς.

Αναζωογονούν τον πλανήτη

Όμως, παρά τις εκπληκτικές απώλειες ζωής,  όπως έχει πει ο Robert S. Detrick Jr., γεωφυσικός στο Ωκεανογραφικό Ίδρυμα Woods Hole: «δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τεκτονική πλακών αναζωογονεί τον πλανήτη».  Και τον κόσμο των νησιών μας θα προσέθετα.

Επιπλέον καταδεικνύει τη μοναδικότητα της Γης, αυτό δείχνει η σύγχρονη γεωλογική έρευνα. Τις δεκαετίες μετά την ανακάλυψη της τεκτονικής πλακών, οι διαστημικοί ανιχνευτές μεταξύ των 70 περίπου πλανητών και φεγγαριών που αποτελούν το ηλιακό σύστημα διαπίστωσαν ότι η διαδικασία υπήρχε μόνο στη Γη - όπως αποκαλύπτεται από τις μοναδικές, άγριας ομορφιάς οροσειρές της. 

Στο βιβλίο «Σπάνια Γη» (Copernicus, 2000), το οποίο διερεύνησε την πιθανότητα οι προηγμένοι πολιτισμοί να καλύπτουν το σύμπαν, ο  Peter D. Ward [παλιοντολόγος] και ο Dr. Donald Brownlee[αστρονόμος] από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον υποστήριξαν σε ένα μακρύ κεφάλαιο για την τεκτονική των πλακών, ότι η αργή ανακύκλωση του πλανητικού φλοιού ήταν ασυνήθιστη στο σύμπαν αλλά απαραίτητη για την εξέλιξη της πολύπλοκης ζωής μας. 

«Αυτή διατηρεί όχι μόνο την κατοικησιμότητα αλλά και την υψηλή κατοικησιμότητα» λένε οι συγγραφείς.

Οι περισσότεροι γεωλόγοι πιστεύουν ότι η διαδικασία απέδωσε τον αρχέγονο ωκεανό και την ατμόσφαιρα της γης, καθώς τα ηφαίστεια εκτόξευσαν τεράστιες ποσότητες υδρατμών, αζώτου, διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων. Τα φυτά πρόσθεσαν τελικά οξυγόνο. Εν τω μεταξύ, λένε πολλοί βιολόγοι, οι πρώτοι οργανισμοί της γης πιθανότατα εμφανίστηκαν στη βαθιά θάλασσα, κατά μήκος των ηφαιστειακών κορυφογραμμών.

«Σε ισορροπία, είναι πιθανό ότι η ζωή στη γη δεν θα είχε προκύψει χωρίς τις τεκτονικές πλάκες ή την ατμόσφαιρα ή τους ωκεανούς», αυτά ισχυρίζεται ο Frank Press, ο κύριος συγγραφέας του «Understanding Earth» (Freeman, 2004) και πρώην πρόεδρος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ. 

Τα ηφαίστεια με τις διαδικασίες ανακύκλωσης κάνουν το έδαφος ιδανικό για την παραγωγή χαρουπιών, φασολιών, κέδρων, φάβας, πληγουριού, καφέ, ζάχαρης, φοινικέλαιου, καπνού, πιπεριού, τσαγιού, κακάο κά. Το νερό που ρέει μέσω των ρεμάτων στο βυθό της θάλασσας συγκεντρώνει χαλκό, ασήμι, χρυσό και άλλα μέταλλα σε πλούσια κοιτάσματα που συχνά εξορύσσονται αφού οι τεκτονικές πλάκες ή η τοπική τεκτονική τα σπρώχνουν σε ξηρά γη. 

Οι ειδικοί λένε ότι ο παγκόσμιος ωκεανός περνά μέσα από τους βραχώδεις πόρους του τεκτονικού συστήματος μία φορά κάθε εκατομμύριο περίπου χρόνια, αυξάνοντας τα θρεπτικά συστατικά στη βιόσφαιρα και ρυθμίζοντας μια σειρά από στοιχεία και ενώσεις, συμπεριλαμβανομένου του βορίου και του ασβεστίου. 

Διατηρούν σταθερές τις κλιματικές συνθήκες

Ένας ζωτικός κύκλος διατηρεί επαρκείς ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Αν και το διοξείδιο του άνθρακα πιστεύεται ότι προκαλεί υπερβολική υπερθέρμανση του πλανήτη με αέρια θερμοκηπίου, απαιτείται ένα αξιόλογο επίπεδο για να διατηρηθεί ο πλανήτης αρκετά ζεστός για να υποστηρίξει τη ζωή. «Το να ολοκληρώσουν τον κύκλο οι τεκτονικές πλάκες είναι απολύτως απαραίτητο για τη διατήρηση σταθερών κλιματικών συνθηκών στη γη. Διαφορετικά, όλο το διοξείδιο του άνθρακα θα εξαφανιζόταν και ο πλανήτης θα μετατρεπόταν σε παγωμένη μπάλα».[William H. Schlesinger, κοσμήτορας της Σχολής Περιβάλλοντος και Επιστημών της Γης στο Duke].

Ο επιστημονικός σύμβουλος του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ, ο  γεωεπιστήμονας Press, είπε ότι η πρόκληση τις επόμενες δεκαετίες θα είναι να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε τα οφέλη των τεκτονικών πλακών βελτιώνοντας παράλληλα την ικανότητά μας να περιορίζουμε τα θανατηφόρα υποπροϊόντα της.

 «Προχωράμε. Μπορούμε να προβλέψουμε ηφαιστειακές εκρήξεις και να δημιουργήσουμε συστήματα προειδοποίησης για τσουνάμι, σεισμούς. Αρχίζουμε να περιορίζουμε τις αρνητικές επιπτώσεις ».

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Ιστορία των Σεισμών της Κω, 2018-2023

2. Γεωστοχασμοί, 2010

3.USGS, Γεωλογικό Ινστιτούτο της Αμερικής