Οι τοίχοι κατέρρευσαν...
H ηφαιστειακή έκρηξη δεν ήταν η μόνη καταστροφή που κατέστρεψε την Πομπηία.
Τα στοιχεία ισχυρών σεισμών που συνδέονται με την έκρηξη του Βεζούβιου προσθέτουν στην ιστορία γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι χάθηκαν στην Πομπηία το 79 μ.Χ.
Ο Πλίνιος ο νεότερος ήταν μόλις έφηβος όταν είδε την ολοκληρωτική καταστροφή της Πομπηίας από την καταστροφική έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. Mόνο επιζώντες αυτόπτες μάρτυρες αναφέρουν μια από τις μεγαλύτερες και πιο θανατηφόρες ηφαιστειακές εκρήξεις του αρχαίου κόσμου.
Οι περισσότεροι από τους εκτιμώμενους 2.000 θανάτους στην Πομπηία σημειώθηκαν τη δεύτερη ημέρα της έκρηξης, όταν η κορυφή του Βεζούβιου κατέρρευσε και μια στιβάδα από μαινόμενο ηφαιστειακό υλικό έσκισε την πόλη. Αυτός ο ταχέως κινούμενος τοίχος από καυτούς βράχους και τέφρα, γνωστός ως πυροκλαστική ροή, σκότωσε τόσο με θερμότητα όσο και με απόλυτη δύναμη. Τα περίφημα γύψινα εκμαγεία των θυμάτων της Πομπηίας είναι τόσο ζωντανά επειδή θάφτηκαν και σκοτώθηκαν σχεδόν αμέσως.
Αλλά είναι επίσης πιθανό κάποια από τα θύματα στην Πομπηία να μην σκοτώθηκαν από το ίδιο το ηφαίστειο. Σύμφωνα με τον Πλίνιο, η έκρηξη του Βεζούβιου συνοδεύτηκε επίσης από σεισμούς - και τώρα τα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι ισχυροί σεισμοί, στην πραγματικότητα, ταρακούνησαν την Πομπηία μετά την έκρηξη.
Ο Πλίνιος ανέφερε σεισμούς-τώρα επιβεβαιώθηκε
Ο Πλίνιος ήταν 18 μίλια μακριά από τον Βεζούβιο και περιγράφει βίαιους σεισμούς που έπληξαν τη νύχτα και ξανά την αυγή της δεύτερης ημέρας. «[Οι] σεισμοί… εκείνη τη νύχτα έγιναν τόσο έντονοι που όλα έμοιαζαν όχι μόνο να κλονίζονται αλλά και να ανατρέπονται», έγραψε ο Πλίνιος. «Ήταν η πρώτη ώρα της ημέρας, αλλά το φως ήταν ακόμα αχνό και αδύναμο… τα άρματα που είχαμε διατάξει να βγουν έξω, αν και σε επίπεδο έδαφος, τινάχτηκαν πέρα δώθε και δεν έμειναν σταθερά στις θέσεις τους ούτε καν, σφηνωμένα με πέτρες».
Μέχρι τώρα, δεν υπάρχουν σαφείς αρχαιολογικές ενδείξεις στην Πομπηία για θανάτους που προκλήθηκαν μόνο από τους σεισμούς του Βεζούβιου, επειδή η καταστροφή της πυροκλαστικής ροής κατέστησε σχεδόν αδύνατη τη διάκριση μεταξύ σεισμολογικής και ηφαιστειακής ζημιάς.
Όμως, μια ομάδα επιστημόνων στην Ιταλία βρήκε αδιάσειστα στοιχεία στην Πομπηία για θανάτους από κατάρρευση κτιρίου που προκλήθηκε από σεισμό, όχι ζέστη ή ασφυξία. Η ανακάλυψη όχι μόνο επιβεβαιώνει τα γραπτά του Πλίνιου, αλλά μπορεί να ξαναγράψει την ιστορία του γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι χάθηκαν στην Πομπηία.
Τρεις Φάσεις Καταστροφής
Μέχρι αυτή την ανακάλυψη, που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Earth Science , η συμβατική αρχαιολογική περιγραφή της θανατηφόρας έκρηξης του Βεζούβιου ήταν ότι συνέβη σε δύο διακριτές φάσεις.
Γύρω στη 1 μ.μ. της πρώτης ημέρας, ο Βεζούβιος εξερράγη με μια τεράστια έκρηξη, εκτοξεύοντας μια στήλη ηφαιστειακού υλικού σχεδόν 20 μίλια στον ουρανό. Αυτός ο συγκεκριμένος τύπος έκρηξης ονομάζεται «πλίνια» έκρηξη, που πήρε το όνομά του από τη λεπτομερή περιγραφή του ηφαιστειακού γεγονότος από τον Πλίνιο τον Νεότερο.Κατά την πρώτη φάση της έκρηξης, υλικό έπεσε σαν βροχή στην Πομπηία με τη μορφή ελαφρόπετρας, μικροσκοπικών ελαφρών λίθων σχηματισμένα από κομμάτια λάβας που αποβάλλεται και ψύχεται γρήγορα στον αέρα.
«Η ελαφρόπετρα δεν είναι πολύ καυτή, αλλά έβρεχε για 18 ώρες συνεχόμενα και συσσωρεύτηκε σε βάθη έως και τρία μέτρα (εννέα πόδια),» λέει ο Domenico Sparise, Ιταλός ηφαιστειολόγος και συν-συγγραφέας της μελέτης Frontiers . «Το βάρος των υλικών ελαφρόπετρας προκάλεσε την κατάρρευση στέγης στην Πομπηία και πολλοί άνθρωποι πέθαναν ως συνέπεια κατά τη διάρκεια αυτής της πρώτης φάσης».
Για όσους επέζησαν από τη μεγάλη νύχτα, υπήρξε μια σύντομη ανάπαυλα λίγο πριν τα ξημερώματα της δεύτερης ημέρας. Για περίπου μισή ώρα σταμάτησε η καταιγίδα από ελαφρόπετρες. Μερικοί από τους επιζώντες της πρώτης φάσης μπορεί να σύρθηκαν από τα παράθυρα του δεύτερου ορόφου τους σε δρόμους καλυμμένους με χαλαρούς βράχους και στάχτη και προσπάθησαν να φύγουν από την πόλη. Άλλοι κυνηγήθηκαν στα σπίτια τους περιμένοντας να σωθούν.
«Μπορεί να πίστευαν ότι τα χειρότερα τελείωσαν», λέει ο Σπάρις, «αλλά δεν ήταν».
Με άλλη μια γήινη έκρηξη ξεκίνησε η δεύτερη φάση. Αυτή τη φορά, δεν ήταν μια βροχή από ελαφριές πέτρες, αλλά ένας φλογερός τοίχος θανάτου που κινούνταν με την ταχύτητα ενός τρένου. Είτε στους δρόμους είτε στα σπίτια τους, οι ασυνείδητοι πολίτες της Πομπηίας δεν είχαν καμία πιθανότητα να επιβιώσουν από το πυροκλαστικό ρεύμα.
«Είναι σαν μια καυτή στιβάδα ηφαιστειακού υλικού», λέει ο Σπάρις. «Είναι ένα μείγμα αερίου και ηφαιστειακών σωματιδίων που κινούνται με υψηλή ταχύτητα και υψηλή θερμοκρασία στο έδαφος».
Σε μόλις 15 λεπτά, χιλιάδες κάτοικοι της Πομπηίας πέθαναν από ένα μείγμα θερμότητας, ασφυξίας από εισπνοή τέφρας και την ωμή δύναμη της πυροκλαστικής χιονοστιβάδας, η οποία γκρέμισε τοίχους και κατέρρευσε ολόκληρα κτίρια.
Ο Σπάρις και οι συνάδελφοί του επιστήμονες δεν αμφισβητούν τον ισχυρισμό ότι η πλειοψηφία των θυμάτων της Πομπηίας πέθαναν κατά τη φάση της πυροκλαστικής ροής. Αλλά τώρα έχουν στοιχεία που δείχνουν μια σημαντική τρίτη φάση καταστροφής. Μεταξύ της βροχής ελαφρόπετρων και της πυροκλαστικής ροής ήταν ένας ισχυρός σεισμός μεγέθους 5,8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.
Οι τοίχοι κατέρρευσαν
Ο Πλίνιος περιέγραψε ισχυρούς σεισμούς που έπληξαν κατά τη διάρκεια της νύχτας και τις πρώτες πρωινές ώρες της δεύτερης ημέρας, αλλά ποτέ δεν υπήρξε καμία σαφής απόδειξη από τα αρχαιολογικά αρχεία ότι αυτοί οι σεισμοί αποτελούσαν μια τρίτη, ανεξάρτητη φάση καταστροφής στην Πομπηία. Αυτό ακριβώς πιστεύουν ότι έχουν βρει ο Σπάρις και η ομάδα του.
Τα στοιχεία έρχονται με τη μορφή δύο ομάδων ανθρώπινων υπολειμμάτων που ανακαλύφθηκαν στα ερείπια της Πομπηίας. Οι δύο σκελετοί βρέθηκαν κάτω από έναν τοίχο ενός σπιτιού που κατέρρευσε. Φαίνεται ότι είναι δύο άντρες στα 50 τους που υπέστησαν πολλαπλά σοβαρά συμπιεστικά κατάγματα στο θώρακα, τη λεκάνη, τα άκρα και το κρανίο.
Σύμφωνα με τους ανθρωπολόγους, οι τραυματισμοί των ανδρών δεν συνάδουν με θάνατο από ασφυξία ή ζέστη, αλλά από τραύμα αμβλείας δύναμης. Στην πραγματικότητα, λέει ο Σπάρις, ο τύπος του τραύματος συμπίεσης που σκότωσε και τους δύο άνδρες είναι σχεδόν πανομοιότυπος με εκείνον των θυμάτων που βρέθηκαν στα συντρίμμια των σύγχρονων σεισμών.
Στις περισσότερες περιπτώσεις όπου τα κτίρια κατέρρευσαν στην Πομπηία, γκρεμίστηκαν από τη συντριπτική δύναμη της πυροκλαστικής ροής, αλλά το σπίτι όπου πέθαναν οι δύο άνδρες ξέφυγε από το αναμενόμενο σχέδιο καταστροφής.
«Όταν ένα πυροκλαστικό ρεύμα χτυπά έναν τοίχο, καταστρέφει εντελώς τον τοίχο ή οδηγεί σε ανατροπή », λέει ο Sparice. «Εδώ, αυτό δεν ήταν έτσι».
Με την ανασύνθεση της σκηνής, φαίνεται ότι ο βαρύς τοίχος που σκότωσε τους άνδρες μετατοπίστηκε αρχικά οριζόντια λόγω της σεισμικής δραστηριότητας - βίαιη, πλάγια ταραχή - και στη συνέχεια γλίστρησε πάνω από τα θύματα, συνθλίβοντάς τα. Μια άλλη ένδειξη είναι ότι ο τοίχος που κατέρρευσε ήταν καλυμμένος με ένα στρώμα ελαφρόπετρας. Αυτό σημαίνει ότι ο τοίχος έπεσε ενώ οι ελαφροί βράχοι έπεφταν ακόμα βροχή.
Η προτεινόμενη χρονική στιγμή της κατάρρευσης του τοίχου ευθυγραμμίζεται τέλεια με την περιγραφή του Πλίνιου για το χειρότερο σεισμό γύρω από την αυγή της δεύτερης ημέρας. Ο σεισμός χτύπησε στο τέλος της πρώτης φάσης έκρηξης, όταν ακόμη έπεφταν ελαφρά συντρίμμια. Αυτό ήταν τουλάχιστον 30 λεπτά πριν από την άφιξη της πυροκλαστικής ροής, που σημαίνει ότι αυτοί οι δύο θάνατοι προκλήθηκαν από σεισμό και όχι από ηφαίστειο.
«Αυτή είναι η πρώτη φορά που βρήκαμε μια κατάρρευση κτιρίου που μπορούμε να συσχετίσουμε με σιγουριά με σεισμούς», λέει ο Σπάρις, η ομάδα του οποίου αναζητά ήδη περισσότερες ενδείξεις για ζημιές από σεισμό στα ιστορικά ερείπια της Πομπηίας.
Η ανακάλυψη οδήγησε σε μια νέα υπόθεση για την τύχη των 2.000 θυμάτων στην Πομπηία. Αρκετοί άνθρωποι πιθανότατα επέζησαν από την αρχική φάση του «Πλινίου», όταν ο Βεζούβιος ξέσπασε και υλικό του έπεσε σαν βροχή στην πόλη.Αλλά οι πιθανότητές τους να ξεφύγουν από την πόλη πριν από την άφιξη του θανατηφόρου πυροκλαστικού ρεύματος εξαλείφθηκαν από έναν μεγάλο σεισμό που πιθανότατα ανέτρεψε κτίρια σε όλη την Πομπηία.
Γεωδίφης με πληροφορίες από το history.com
https://politicsofdisaster.wordpress.com/0790/06/09/62-a-d-pompeii-earthquake-and-79-a-d-eruption-of-mt-vesuvius/
https://www.history.com/news/pompeii-eruption-volcano-earthquakes